به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر، مؤلف «از جنوب غزل» شامگاه پنجشنبه در آیین رونمایی از مجموعه‌شعر «آینده ما ماضی استمراری است (مجموعه رباعیات» سروده علیرضا عمرانی گفت: علیرضا عمرانی از چهره‌های توانمند ادبیات فارسی در استان بوشهر است که تجربه‌های خوبی در ژانرهای مختلف شعر از غزل گرفته تا شعر نیمایی و سپید دارد و در تازه‌ترین کار خود، مجموعه‌ای از رباعیاتش را به همت نشر شروع منتشر کرده است.
رضا معتمد با اشاره به قالب رباعی توضیح داد: رباعی از جذاب‌ترین قالب‌های شعر فارسی است که سرشناس‌ترین شاعری که با این قالب شعر گفته است، خیام نیشابوری است. از این‌رو، علیرضا عمرانی در یکی از رباعی‌های این مجموعه به نام خیام اشاره کرده و تلویحاً گفته این قالب وام‌دار خیام است.
به عقیده وی، رباعی با وجود ساختار کوچک و میدانی تنگی که دارد، مثل غزل از نظر موضوعی متنوع است؛ یعنی هم می‌تواند عاشقانه باشد، هم فیلسوفانه، هم عارفانه و… که رباعی‌های خیام بیشتر فلسفی است و همین رباعیات مبنایی شد برای قضاوت رویکرد و نگاه خیام به زندگی. شاعران دیگری مثل سعدی و مولوی و… رباعی دارند اما هیچ‌کدام در این قالب شعری به شهرت خیام نرسیدند.
این منتقد ادبی و استاد دانشگاه تأکید کرد: رباعی، خودش را در همه دوره‌های شعر فارسی کم و بیش به جلو کشید و گاه اوج گرفت و گاه افول کرد. این قالب در اوایل انقلاب با سروده‌های قیصر امین‌پور به طور مقطعی درخشید و بر سر زبان‌ها افتاد. همچنین در دهه ۷۰ و ۸۰ نیز عده‌ای از شاعران با رویکردی نو دوباره این قالب را احیاء کردند که سروده‌های عمرانی هم در ادامه و در این جهت است. او با نگاهی نو به احیای رباعی پرداخته و اندیشه را در سروده‌هایش راه داده؛ اندیشه‌ای که نو و متعلق به زمان خودش است.
معتمد با اشاره به اینکه مجموعه «آینده ما ماضی استمراری است»، از جمله آثاری است که حرف تازه دارد، تصریح کرد: عمرانی چون منتقد ادبی است، به شعر معاصر نگاه دقیقی دارد و این نگاه دقیق وی را در مجموعه رباعیاتش می‌توان دید که به زبان نویی رسیده است.
این شاعر جنوبی با اشاره به شاعران نوپرداز در رباعی گفت: یکی از شاعرانی که در سال‌های اخیر تلاش کرده تا کارهای خوب و دلچسبی ارائه کند و در این زمینه هم تبلیغات خوبی به راه انداخته، ایرج زبردست است. حال عمرانی مجموعه خودش را در همین مسیر سروده است.
به گفته معتمد، پیش از انتشار این مجموعه رباعی سروده عمرانی در بوشهر، تنها علی امرونی مجموعه‌ای در این قالب با عنوان «شعری با پیراهن چهارخانه» سروده بود که این مجموعه زبان منسجمی داشت. به عبارتی، آثار قابل تامل در قالب رباعی در این استان محدود و کم هستند ولی مجموعه «آینده ما ماضی استمراری است» کار موفقی از آب درآمده، چون هم در آن نوآوری است و هم رباعیات آن از سر تفکر، دانش و آگاهی سروده شده است. البته من تنها فرصت تورق کتاب و نگاهی سطحی به رباعیات عمرانی را پیدا کردم و قطعاً برای نقد جدی آن، دقیق‌تر به آن نگاه خواهم کرد.
رویکرد رباعیات عمرانی به سمت سمبولیسم اجتماعی است
بشیر علوی هم در بخش بعدی این آیین با تحسین طرح جلد این مجموعه‌شعر گفت: طرح جلد، طرحی خوب و مناسب دارد که به تصویری از شاعر و جملاتی آراسته شده که در رباعیات این مجموعه به کار رفته است.
این منتقد ادبی و استاد دانشگاه یادآور شد: از نام مجموعه‌شعر «آینده ما ماضی استمراری است» برمی‌آید که رویکرد شاعر در آن به سمت سمبولیسم اجتماعی و سیاسی است البته با احتیاط. این کتاب در مجموع ۶۱ رباعی عمرانی را در برمی‌گیرد که برخی از آن‌ها به چهره‌های هنری و ادبی بومی و ملی چون حسین جلال‌پور، محمدرضا شجریان، ایرج شمسی‌زاده و… تقدیم شده است.
وی با بیان اینکه در این مجموعه با نوع منحصربه‌فردی از رباعی مواجه هستیم، افزود: رباعی-روایی یا رباعی – قصه بحثی است که در رباعیات عمرانی خودنمایی می‌کند. این رباعیات دارای قصه هستند و این موجب تمایز آن با دیگر رباعیات اجتماعی و عاشقانه شاعر است.
علوی با اشاره به چگونگی مطرح شدن رباعی-روایی در ادبیات امروز، توضیح داد: برای نخستین بار کاووس حسن‌لی با همکار شهین حقیقی در مقاله‌ای بحث رباعی- روایی را مطرح و اشاره کرد که این نوع رباعی قصه دارد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه رباعی در عرفان و صوفیه رد پای پررنگی دارد، تصریح کرد: چون رباعی منشأ فلسفی و عقلانی دارد که توصیف کامل آن در سبک خراسانی صورت گرفته؛ چون این سبک در ادبیات فارسی سبکی مشائی و عقلانی است.
نویسنده «نیم‌قرن شعر بوشهر» ادامه داد: اتحاد فرم و محتوا، دیگر ویژگی است که در مجموعه «آینده ما ماضی استمراری است» دیده می‌شود. فرم که در سنت به معنای قالب است با معنای امروزی تفاوت پیدا کرده است. در تعریف امروزی، فرم دربرگیرنده یک‌سری عناصری است که با پیوند آن‌ها شعر تشکیل می‌شود. از این‌رو، تفکیک آن از محتوا در شعر امروز ممکن نیست، چون با هم تنیده شده‌اند.
علوی تأکید کرد: عناصری که فرم و محتوا را هماهنگ و متحد می‌کند، شامل شخصیت، پیرنگ و زمان و مکان است که شخصیت‌های رباعی بنا به اشاره میرافضل در مستطاب چهار خطی و رباعیات خیام، در دوره معاصر مبهم است. در مجموعه رباعی عمرانی هم می‌بینیم که شخصیت‌ها از روی آگاهی هم مبهم شده‌اند و با ابهام خود را به مخاطب نشان می‌دهند. همچنین زمان و مکان هم در سروده‌های وی مبهم است و پیرنگ شعرها هم طرفدارانه است.
«آینده ما ماضی استمراری است» مانیفیستی برای شاعران تازه‌کار است
مجید عابدی نیز در ادامه آیین رونمایی از مجموعه‌شعر «آینده ما ماضی استمراری است» تأکید کرد: علیرضا عمرانی با انتشار این مجموعه رباعی یکی از خلاهایی که در این ژانر شعری در استان بوشهر وجود داشت، پر کرد.
این استاد دانشگاه و شاعر افزود: پیش از اینکه این مجموعه شعر را بخوانم، این سوال را از خودم پرسیدم که چرا شاعری مثل عمرانی که در انواع ژانرهای شعری تجربه‌اندوزی کرده و پوست انداخته، به فکر انتشار رباعی افتاده است؟ اما با مطالعه آن متوجه شدم که این شاعر پوست‌انداخته، با توجه به فضا و اتمسفر جامعه امروز به دنبال گفتن حرف تازه است.
وی یادآور شد: مجموعه‌شعر «آینده ما ماضی استمراری است» یک مانیفیست برای شاعران و رباعی‌سرایان تازه‌کار است که توصیه می‌کنم آن را بخوانند. رباعی‌های این مجموعه زیاد به طبیعت شعر به معنای عام نزدیک است. شاعر با دوری جستن از ادا و اطوارهای امروزی تلاش کرده طبیعت شعر را با در نظر گرفتن عمق معنا و مفهوم و فرم آن بسراید.
عابدی با اشاره به اینکه فونداسیون رباعیات برخاسته از خاک عشق، احساس و تعهد اجتماعی است، بیان کرد: در این مجموعه تعهد اجتماعی شاعر به اشکال مختلف خودنمایی می‌کند بدون دروغ و نقاب.
تازه‌ترین دفتر شعری عمرانی بر مبنای یک تفکر اجتماعی و انتقادی است
همچنین عبدالله رئیسی در بخش پایانی این برنامه گفت: این اثر با نگاه و زبانی نو و بر مبنای یک تفکر اجتماعی و انتقادی سروده شده است. روی هم رفته مجموعه قابل قبولی است که در آن رباعیاتی در تراز ملی جای گرفته است.
این منتقد و شاعر جنوبی با اشاره به نام مجموعه‌شعر «آینده ما ماضی استمراری است» بیان کرد: این نام این انتظار را در مخاطب ایجاد می‌کند که در آن صرفاً با آثار انتقادی و اجتماعی مواجه شوند. این در حالی است که در این دفتر رباعی با سه نوع رباعی مواجه‌ایم؛ رباعیات انتقادی و اجتماعی، رباعیات عاشقانه و رباعیات تصویری.
رئیسی، برخی از رباعیات این مجموعه را رباعیات منحصربه‌فردی دانست و افزود: مخاطب با خواندن این رباعیات دقیقاً با گزاره‌های متنی مواجه می‌شود که کار همدیگر را هم‌پوشانی می‌کنند.
به گفته وی، رباعیات این مجموعه‌شعر دارای دو فرم است؛ فرم ساده (فرمی ساده و سرد) و فرم زنده (فرمی که میان اجزای سازنده متن ارتباط معنایی و تصویری است). دست‌کم ۱۵ رباعی بسیار خوب در این مجموعه دیده می‌شود که حرف تازه‌ای برای گفتن دارند و انتظار دارم که عمرانی در آینده، مجموعه‌ای یکدست‌تر و نوآورانه‌تر را راهی بازار شعر و رباعی کند.
به گزارش ایبنا؛ مراسم رونمایی از مجموعه‌شعر «آینده ما ماضی استمراری است» سروده علیرضا عمرانی که زمستان ۱۴۰۲ به همت انتشارات «شروع» به مدیریت علی هوشمند راهی بازار کتاب شد، شامگاه پنجشنبه با حضور اساتید دانشگاه و جمعی از جامعه ادبی استان بوشهر در مدرسه تاریخی سعادت برگزار شد. شعرخوانی احمد جمعه‌پور، فاطمه میرزایی و اسکندر احمدنیا بخش دیگر این برنامه بود.
نظر شما