سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): دومین حضور متوالی کتابفروشان در بخش مجازی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ تهران رقم می‌خورد. امکان فروش همزمان دو حلقه نشر؛ ناشر و کتابفروش در بزرگترین رویداد فرهنگی کشور با دیدگاه مخالف و موافق در بدنه صنعت نشر است. برخی ناشران معتقدند، این رویداد از ابتدا مختص ناشران بوده و حضور کتابفروشان فضا را برای حضور این حلقه از زنجیره صنعت نشر تنگ می‌کند. اما گروه دیگر که عمدتاً کتابفروش هستند بر این باورند که باید نگاه وسیع و منصفانه‌ای به این موضوع داشت؛ زیرا این حضور می‌تواند زمینه دسترسی گسترده‌تر مردم در سراسر کشور را به کتاب تسهیل کند.
از آنجایی که معمولاً در نمایشگاه کتاب تهران ارتباط مستقیم میان ناشر و مخاطب برقرار می‌شود، برگزاری همزمان نمایشگاه مجازی فرصت خوبی برای کسانی فراهم می‌کند که به دلایل مختلف امکان حضور در این رویداد بزرگ فرهنگی را ندارند و حالا حضور کتابفروشان نیز مُهر پایان بر دغدغه‌های اهالی نشر و کتاب مبنی بر عدم توزیع عادلانه و کمبود ویترین کتاب در کشور است.
کمبود ویترین کتاب و تهدیدهای کاری و حرفه‌ای کتابفروشان طی سال‌های اخیر به‌خصوص در دوران کرونا و پس از آن، بنیه فعالان این حوزه را به‌شدت ضعیف کرده است و رویکرد مجریان برگزاری نمایشگاه، مبنی بر حضور کتابفروشان به‌عنوان آخرین حلقه زنجیره صنعت نشر، در این رویداد می‌تواند به رونق کسب و کار فعالان این حوزه کمک کند.
فروش حدود ۲۰ میلیارد تومانی کتابفروشان در نخستین تجربه حضورشان در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، گواه ظرفیت مغفول و ارزشمندی است که طی سال‌های مختلف از آن غفلت شده بود. ۲۰ میلیاردی که در یک نگاه کلان نه فقط منافع کتابفروشان را تامین کرد، بلکه نتیجه آن به سایر زنجیره‌های این صنعت نیز منتقل شد.
کاهش رسوب کتاب در کتابفروشی‌ها
محمدحسین اسلامی‌فر، مدیر کتابفروشی پاتوق کتاب انقلاب نیز در این زمینه معتقد است؛ کار بزرگی که طی یکی دو سال اخیر در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رخ داد، حضور کتابفروشان در این رویداد است. حضوری که در فضای مجازی محقق شد و همزمانی آن با نمایشگاه کتاب تهران یک کار بزرگ است، زیرا رکودی که از قبل این نمایشگاه تا بعد از نمایشگاه کتاب در کتابفروشی‌ها حدود یک تا دو ماه بعد رکود وجود دارد، رفع می‌شود.
وی افزود: در این ایام اغلب مردم سعی می‌کنند که به‌خاطر تخفیف‌ها و جامعیت نمایشگاه از این رویداد، کتاب‌های مورد نیاز خود را خریداری کنند، در این میان، سه‌چهار ماه نخست سال عموماً کتابفروشان کار خاصی انجام نمی‌دهند و دخل و خرج آنها بهم نمی‌خورد به‌خصوص کتابفروشانی که وسایل جانبی ندارند.
اسلامی‌فر با بیان اینکه در بسیاری از مواقع حتی حیات آنها واقعاً در خطر است، ادامه داد: اما با این کاری که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دو نمایشگاه ۱۴۰۲ انجام داد که در نمایشگاه ۱۴۰۳ تکرار خواهد شد، با وجود برخی نواقص، در مجموع کار پسندیده و پربرکتی برای مجموع فعالان حوزه نشر را رقم می‌زند، در این بین حتی ناشران از این موضوع بهره می‌برند و بقای کتابفروشی‌ها نیز تضمین می‌شود.
وی معتقد است، در دوره کنونی، اداره کتابفروشی یک کار جهادی است؛ زیرا نسبت به زحمت و کاری که انجام می‌دهد درآمد مناسب ندارد. غیر از مسائل مالی، یکسری مسائل زیربنایی هم وجود دارد که حضور کتابفروشان در نمایشگاه کتاب می‌تواند به رفع و حل آنها کمک کند.
اسلامی‌فر با ذکر مثالی در این زمینه گفت: گاهی ناشر کتابی چاپ می‌کند و چاپ نخست آن در کتابفروشی‌ها می‌ماند، در این بین ناشر فکر می‌کند که کتاب‌هایش فروش‌رفته، پس او چاپ دوم را هم منتشر می‌کند، در حالی که چاپ اول کتابفروشی‌ها را اشباع کرده است.
به‌گفته وی، تنظیم و اجرای یک ساز و کار اصولی برای کسب و کار فعالان حوزه نشر، بی‌تردید راهنمای خوبی برای ناشران است برای شناسایی نیاز بازار و مخاطب. به‌عبارت دیگر این فضا به ناشر کمک می‌کند که متوجه شود، کدام کتابش در کتابفروشی‌ها باقی مانده و نیازی به چاپ دوم ندارد.
اسلامی‌فرد با بیان اینکه حجم بالای تولید کتاب در ایران موجب خواب سرمایه و رسوب کتاب برای کتابفروشی‌ها شده است، گفت: اما با حضور در رویداد نمایشگاه کتاب تهران، کتاب‌های کتابفروش در یک فرآیند گسترده کشوری و حتی بین‌المللی دیده می‌شود و رسوب کالا در کتابفروشی‌ها از بین می‌رود، همچنین کتابفروشی‌ها برای ورود تازه‌های نشر، به اصطلاح نفس می‌کشند و کتاب‌های جدید هم در کتابفروشی‌ها دیده می‌شوند.
فرصتی برای فروش کتاب به پهنای ایران
محمود امجدی، مدیر کتابفروشی مجد دانش نیز در این زمینه معتقد است؛ در زنجیره صنعت نشر بیشترین قشری که زیر فشار قرار دارند، کتابفروشان هستند، زیرا عموماً ناشران از مزایا و یارانه‌های مختلف مثل معافیت مالیاتی، حق بیمه کارفرما و کاغذ در تولید اثر بهره‌مندند اما کتابفروشان از چنین مزایایی بهره‌مند نیستند.
وی ادامه داد: مسئله اینجاست که فشار مضاعفی که بعد از این ۱۰ روز به کتابفروش می‌آید خیلی زیاد است و فروش همکاران، قبل و بعد این ایام اغلب یک‌دهم می‌شود. تمام دغدغه ناشران را قبول دارم اما گاهی حس می‌شود ناشران می‌خواهند، همه سهم و سود از فروش کتاب در اختیار خودشان باشد، در حالی‌که بخش زیادی از ناشران در تمام سال به بهانه‌های مختلف جشنواره فروش ویژه با کد تخفیف در سایت‌هایشان برگزار می‌کنند.
امجدی حضور کتابفروشان در بخش مجازی نمایشگاه کتاب تهران را فرصتی برای فروش کتاب به پهنای ایران دانست و افزود: گاهی یک کتابفروشی قدیمی در شیراز کتابی را موجود دارد که مدت‌ها است، مخاطبی از ارومیه پیگیر خرید آن است؛ اینجا است که نمایشگاه می‌تواند خلأ موجود را برطرف کند.
وی با بیان اینکه برخی ناشران بعد از طرح‌های فصلی مجوز کتابفروشی گرفتند تا در طرح‌ها شرکت کنند، گفت: در طرح‌های فصلی، ناشران هم منتفع می‌شدند؛ این انتفاع با حضور کتابفروشان در نمایشگاه تکرار و ناشر و موزع نیز منتفع می‌شوند؛ بنابراین دلیل تاکید و اصرار برای توقف فروش کتابفروشان در نمایشگاه کتاب مشخص نیست.
چرخه اقتصادی مطلوب در نشر با حضور کتابفروشان
سیدمحمد دیباج، مدیر پخش و کتابفروشی فدک اصفهان در این زمینه با بیان اینکه شرکت کتابفروشان در قالب مجازی نمایشگاه بین‌المللی موجب ابراز نگرانی و موضع‌گیری برخی از ناشران کشور شده است، گفت: توجه به چند نکته می‌تواند گره‌های ذهنی و دغدغه عزیزان را برطرف سازد؛ نخست اینکه باید به این مسئله با این دید نگریست که نشر یک صنعت فرهنگی است و به‌مثابه هر صنعت دیگری دارای چرخه‌های مختلف است که اگر هرکدام از این چرخه‌ها دچار ضعف و اختلال شود، کل این چرخه دچار مشکل خواهد شد و کتابفروشی هم به طبع یکی از چرخه‌های مهم و توزیع‌کننده این صنعت است و بی‌توجهی و انزوای آن می‌تواند حتی به کل این صنعت آسیب برساند.
وی ادامه داد: از سوی دیگر صنعت نشر در خلال چنین رویدادهایی با دریافت یارانه‌ها و امکانات مختلف تلاش می‌کند به جای تمام این چرخه‌ها نقش ایفا کند یعنی هم تولید می‌کند، هم توزیع که به طبع این شیوه غیرحرفه‌ای آسیب‌های خود را همراه خواهد داشت.
دیباج با اشاره به برخی زوایای این موضوع توضیح داد: نکته دیگر که از دید برخی ناشران مغفول مانده این است؛ عرصه‌ای که در نمایشگاه برای کتابفروشان درنظر گرفته شده، فقط حضور مجازی آن‌هاست و فضای فیزیکی کتابفروشان کما فی السابق در اختیار ناشران است؛ همچنین آنچه که به غلط از دید ناشران مفروض گرفته شده این است که کتابفروشان قشر ضعیف این صنعت هستند و با حضورشان جای ناشران قوی را خواهند گرفت و این برای همگان مشخص است که در مسئله ضعف و قدرت در هر دو قشر امکان وجود نیروی قوی و ضعیف وجود دارد چه بسا کتابفروشان قوی‌ای در سراسر کشور وجود دارند که با قدرت خود می‌توانند شانه‌به‌شانه یا حتی فراتر از برخی از ناشران موجود گام بردارند.
وی با بیان اینکه ناآشنایی و یا بی‌توجه به قوانین حضور کتابفروشان در سامانه مجازی موجب طرح این نظرات می‌شود، گفت: کتابفروش طبق قاعده وضع شده، تنها موجودی‌های کتابفروشی خود را در سامانه بارگذاری می‌کند و نه موجودی فرضی را و این بارگذاری هم هر لحظه و هر ساعت نیست.
دیباج همچنین به طرح نقدهایی درباره بحث قیمت نیز گفت: منشأ تعیین‌کننده قیمت، ناشر است و اگر مغایرت قیمتی در موجودی کتابفروشی است این مسئله وابسته به قیمت‌های متفاوت از چاپ‌های مختلفی است که باز خود ناشر آنها را وضع کرده است؛ بنابراین بازهم این اشکال متوجه ناشر است و در اختیار کتابفروش نیست.
وی با بیان اینکه ایراد دیگری که ناشران گرفته‌اند و گفته‌اند دست کتابفروشی برای فروش همه کتاب‌ها باز است و ناشر فقط می‌تواند کتاب‌های خود را بفروشد، افزود: اینگونه نیست که کتابفروش تمام کتاب‌های موجود در صنعت نشر را بفروشد زیرا بنا به دلایلی از قبیل عدم ارتباط با ناشر مورد نظر، عدم تطبیق قالب کاری کتابفروشی با نوع فعالیت موضوعی نشر و عدم موجودی همه کتاب‌های یک نشر در کتابفروشی این امکان که تمامی کتاب‌های مورد نظر را برای عرضه دراختیار داشته باشد وجود ندارد.
وی تاکید کرد: نکته دیگر که همواره مورد بحث بوده این است که نمایشگاه کتاب تهران، همچنان فروشگاه کتاب است و به سمت نمایشگاه بودن خود حرکت نکرده و همچنان تمرکز بر فروش است و کارکرد اصلی یک نمایشگاه که ارتباط با مخاطبان و فضای گفت‌وگویی با مخاطبان است، مورد توجه واقع نمی‌شود که اتفاقاً وجود این سامانه می‌تواند کمک شایانی در حرکت به سمت این هدف کند به این صورت که رویداد سالانه نمایشگاه کتاب متعلق به محفل گفت‌وگو و هم‌اندیشی و هم‌افزایی مخاطبان خاص بازار کتاب می‌شود و سامانه‌هایی شبیه به سامانه فروش مجازی برای حضور و تامین کتاب‌های مورد نیاز، در اختیار طبقه عامه قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه امتیاز همزمانی نمایشگاه کتاب و فروش مجازی کتابفروشان این است که جو فرهنگی‌ای رسانه‌ای برای کتاب اتفاق می‌افتد، ادامه داد: همین امر می‌تواند موجب افزایش میل فروش و ترغیب جامعه به کتاب شود و قطعاً چندبرابر ظرفیت مراجعه‌کننده به نمایشگاه، تقاضاکننده کتاب، وجود دارد که ناشران به‌تنهایی امکان تامین این تقاضا را نخواهند داشت و این‌بار به کمک کتابفروشان سراسر کشور در قالب این سامانه بهتر تأمین خواهد شد؛ به‌عبارت دیگر خواسته کسانی که امکان رفت و آمد به نمایشگاه را ندارند را نیز پاسخ داده و طبعاً موجب چرخه اقتصادی مطلوب در این صنعت می‌شود.
نظر شما