‌سرویس مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): آذر خزاعی در ابتدای نشست درباره انواع سروده‌های دفاع مقدس گفت: سروده‌های آغازین دفاع مقدس سروده‌هایی کوتاه در قالب رباعی و دوبیتی بود، این اشعار در عین آهنگین بودن، از تاثیرگذاری و ایجاز بالایی برخوردار بودند. این شعرهای حماسی در سال‌های اغازین با صراحت بیان و گفتار همراه و گزارش‌ها و حکایت‌های جنگ، صمیمانه و لطیف بود.

وی افزود: این دوره اول شعر بود که سال‌های آغازین جنگ را در بر می‌گرفت. در دوره دوم به تنومندی شعر دفاع مقدس می‌رسیم، نمی‌توان گفت این دوره از چه سالی آغاز شد؟ اما می‌توان سال‌های میانی جنگ تا پایان جنگ را به این دوره را اختصاص داد.

این پژوهشگر عنوان کرد: در این دوره شاعران برای رشادت جانبازان، رزمندگان و شهدا شعرهایی را با محوریت جهاد و شهادت، ایثار، دفاع و دلیری سرودند که هدف‌شان در این دوره توصیف حالات ملکوتی عرفانی شهادت بود و از همه ظرفیت‌ها در این مبحث بهره بردند، در این دوره شاهد غزل‌های تلفیقی اعم از حماسه و عرفان، حماسه و مرگ، حماسه و عشق هستی، غزلَ‌ها و شعرهایی هستیم که باورهای دینی و مذهبی را به نمایش می‌گذارند.

در ادامه، اسماعیلی درباره تفاوت شعر دفاع مقدس و شعر جنگ گفت: ما در دوران جنگ هشت ساله که به آن دفاع مقدس می‌گوییم، شعر آن مرحله را شعر جنگ گوییم، ولی نه به آن معنا که جنگ ما، جنگ تهاجمی است، جرا که تعبیر درست آن، دفاع مقدس است. ما حالت تدافعی داشتیم، اما آن دوران، دوران جنگ بود، گاهی اشعاری از سال ۵۹ تا ۶۷ سروده شده که از آن‌ها به اشعار جنگ هم یاد می‌شود، منطور شعر دوران جنگ، دوران هشت ساله است، ولی ماهیت و ذات مفاومت و پایداری ملت ایران در برابر دشمن متجاوز، یک مقاومت دفاعی بوده و همین عنوان شعر دفاع مقدس، عنوان صحیحی است.

وی افزود: تفاوت شعر دفاع مقدس و جنگ، شاید بتوان از این منظر وجه تمایز قائل شد که در آن دوران تمام شاعران متوجه تفابل نظامی ایران و عراق بودند و اتفاقات را به زبان ادبیات و شعر بیان می‌کردند و بیشتر محدودبه همان جنگ می‌شد، ما بعد از پذیرش قطع‌نامه، شاعران نگاه‌شان گسترده شد، افق‌های گسترده‌تری را در شعر دفاع مقدس مورد توجه قرار دادند و به ارزش‌های دفاع مقدس هم توجه کردند، یعنی گفتند رزمندگان ما در دفاع مقدس برای چه می‌جنگیدند، برای عدالت، برای احیا کرامت‌های انسانی، اما چرا بعد از پایان جنگ عدالت کم‌رنگ شده است؟ چرا آرمان‌های بلند انقلاب اسلامی به فراموشی سپرده شده است؟ در واقع شاعران دفاع مقدس مسئولیت سنگین‌تری را بر دوش خود احساس کردند و آن دفاع از آرمان‌های انقلاب، دفاع مقدس و عدالت‌خواهی بود، به همین دلیل گونه‌ای در شعر دفاع مقدس کم‌کم شروع به فعالیت کرد با عنوان شعر اعتراض که در واقع شاعران حنجره خود را وقف اعتراض به کم‌رنگ شدن ارزش‌های انقلاب کردند. در شعرهای مختلفی در قالب‌های متنوع رباعی، دوبیتی، مثنوی، غزل وحتی قالب‌های نو، نیمایی و سپید، این رگه‌های اعتراض و عدالت‌خواهی را می‌توان دید. شاید بتوان وجه تمایز شعر دفاع مقدس و شعر جنگ را از این منظر تبیین کرد که شعر دفاع مقدس به ویژه در سال‌های اخیر با شعر مقاومت و پایداری با هم آمیختگی پیدا کرد و شاعران دفاع مقدس مرزها را درنوردیدند و سعی کردند با شاعران مقاومت در جهان همصدایی داشته باشند، شعر غزه و فلسطین، ادامه شعر دفاع مقدس است.

در ادامه، محدثی خراسانی گفت: خصوصیات و ویژگی‌ها و فرازوفرود شعر دفاع مقدس مانند خود دفاع مقدس است، در شروع جنگ تاکتیک نداشتیم، شعر هم اینگونه بود، شروع شعر دفاع مقدس بیشتر شعاری و احساساتی و رجزگونه بود، چرا که ضرورت ایجاب می‌کرد هرشخص با هر توانی که دارد، به میدان بیاید. بعدها هرچه جنگ جلوتر رفت، تاکتیکی‌تر شد و عملیات روی نقشه‌های دقیق انجام شد، شعر هم همین مسیر را طی کرد، به همین دلیل اوج شعر دفاع مقدس را، در شروع جنگ نداریم، در سال‌های میانی دفاع مقدس، شعر دفاع مقدس به اوج می‌رسد، شاعران برآمده از انقلاب به تاکتیک‌ها مجهز می‌شوند و از سویی دفاع مقدس اوج شور و حماسه را در آن سال‌ها تجربه می‌کنند. می‌توان این مسیر تحول را در اشعار سید حسن حسینی، یکی از استراتژیک‌ترین شاعران انقلاب و دفاع مقدس را دیدو به باقی شعرا تعمیم داد. مسیر تحول و سیر تکاملی شعر دفاع مقدس اینگونه است. البته که شعرهای اول جنگ همه شعاری نیستند و شعرای خوبی چون سلمان هراتی بوده که شعرهایشان معماری شاعرانه داشته‌اند، اما بیشتر شعرهای شاعران اول جنگ مضمون محور و محتوا محور بودند. به فرم توجه کمتری داشتند.

در انتهای نشست دکتر پروانی درباره جایگاه استعاره و تشبیه در شعر دفاع مقدس گفت: در سال‌های ابتدایی جنگ، ابزار انقال پیام ما به صورت سرودها وشعرهایی بود که حالت حماسی داشت، در فیلم‌سازی نیز اینگونه بود، مثلاً فیلمی که در دوران جنگ صدامی‌کند فیلم مهاجر است، در دهه هفتاد و هشتاد، ما بوی پیراهن یوسف و آژانس شیشه‌ای را با توجه به مقتضیات رمان داریم، بعدها فیلم شیار ۱۴۳ را داریم. این پوست اندازی ابزارهای هنری چه در شعر چه داستان و سینما، ناگریز است صورت بگیرد. تغییر ابزار و مزین شدن به صنایع ادبی وظیفه شعر است. زبان گفت‌وگو با مخاطب تغییر کرده است، ما بابد برای روایت جنگ زیباتر بنویسیم و از صنایع ادبی استفاده کنیم و خودمان را تجهیز به روش نوشتاری زیباتری کنیم تا بتوانیم مخاطب بیشتری را با ادبیات دفاع مقدس بیشترآشنا کنیم.