سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): حسن سیدعرب، عضو هیئت علمی دایرةالمعارف اسلامی و دانشنامه جهان اسلام با اشاره به آخرین کتاب در حال نگارش خود گفت: ادامه کارها و کتاب‌هایی که درباره شیخ سهروردی داشتم فعلاً مسکوت مانده است اما کاری که تازه شروع کردم و در دست نگارش دارم کتابی درباره هانری کربن و فلسفۀ سهروردی است. این کتاب با عنوان «هانری کربن و امتناع سلوک معنوی از هایدگر به سهروردی» در حال نگارش است. این کتاب در واقع یک رسالۀ ۳۰۰-۲۰۰ صفحه‌ای است.

این استاد فلسفه با اشاره به موضوع این کتاب گفت: کُربن در مصاحبه و گفت‌وگویی با فیلیپ نمو می‌گوید من سلوک معکوسی از هایدگر به سهروردی داشتم. من در این کتاب تلاش می‌کنم تا نشان دهم که این سلوک نمی‌تواند از هایدگر به سهروردی باشد یا از سهروردی به هایدگر تشکیل شود و این راه مسدود است. دلیل امتناع این سلوک معنوی این است که هایدگر به صراحت گفته بود که با جهان ایرانی هم‌زبان نیستم و هایدگر بیشتر با جهان هند هم‌زبان است. وقتی هایدگر با جهان ایرانی هم‌زبان نباشد به طور واضح با فلسفه و جهان سهروردی هم نمی‌تواند هم زبان باشد.

او افزود: کُربن تلاش می‌کند بخش‌هایی از اندیشه هایدگر را به ویژه بخشی که او درباره منطق و تعریف نظر می‌دهد را برجسته کند. مثلاً رویکرد کُربن این بود که معتقد بود هایدگر و سهروردی به طور مشترک نظر واحدی درباره یونان داشته‌اند اما بنده معتقدم این طور نیست یعنی این اشتراک وجود ندارد. در این رساله تلاش می‌کنم بتوانم این نقد را با دلیل به اثبات برسانم که این راه ممتنع است یعنی این سلوک معنوی امکان ندارد. من معتقدم که شاید بتوانیم از هوسرل به سهروردی برویم یا از سهروردی به هوسرل بیاییم اما پل زدن از هایدگر به سهروردی و بالعکس ممتنع است.

سید عرب با اشاره به ارتباط بین پدیدارشناسی هایدگر و کشف المحجوب سهرودی بیان کرد: تعبیری که کُربن اسم آن را کشف المحجوب می‌گذارد و در هایدگر آن را تحت عنوان هرمنوتیک یا تاویل می‌یابد، آن کشف المحجوبی که سهروردی در نظر دارد، نیست. در واقع هرمونتیک و یا تاویل هایدگری ناظر به کشف وجود است. یعنی ناظر به نگاه و نظر بی حجاب به وجود است. اما سهروردی معتقد است کشف المحجوب یعنی اینکه نور (وجود) بدون اینکه انسانی به آن تفکر کند، خود در حال ظهور است یعنی وجود برای ظهور نیازی به تفکر انسانی ندارد. به عبارت دیگر مقصود سهروردی این است که تفکر انسان کاشف از نور نیست در حالی که هایدگر معتقد است تفکر انسانی حجاب‌هایی که بین ما و وجود است را از بین می‌برد و وجود از طریق تفکر برای ما ظهور و تجلی می‌یابد. در واقع این ما هستیم که پرده از رخسار وجود برمی‌کشیم.

او بیان کرد: سهروردی می‌گوید وجود خود به خود پیداست و ما هستیم که پنهانیم و با تفکر خود را هویدا می‌کنیم و نور را می‌بینیم. دو تصور سهروردی و هایدگر تقریباً مقابل هم است. هایدگر معتقد است انسان با تفکر پرده از وجود برمی‌دارد و کشف‌المحجوب می‌کند اما سهروردی می‌گوید النورُ ظاهِر بِذات. چه بر او (وجود) نظر بیفکنیم یا نیفکنیم این ما هستیم که در حجاب هستیم. (هایدگر از کشف‌المحجوب سخن نمی‌گوید، او از هرمونتیک حرف می‌زند ولی کربن این عبارت را از عزیز الدین نسفی وام گرفته است.)

سید عرب با اشاره به فرازی از دعای عرفه اضافه کرد: عبارت «أَ یَکُونُ لِغَیْرِکَ مِنَ الظُّهُورِ مَا لَیْسَ لَکَ حَتَّی یَکُونَ هُوَ الْمُظْهِرَ لَکَ مَتَی غِبْتَ حَتَّی تَحْتَاجَ إِلَی دَلِیلٍ» می‌خواهد بگوید که غیر از تو ظهوری ندارد، تو خود ظاهر هستی و ما کاشف شما نیستیم و شما کاشف مایید. مطالبی از این دست را می‌توان در این کتاب به اختصار بیان کرد.

سیدعرب درباره زمان اتمام کتاب خود گفت: ۳-۲ سال زمان می‌برد تا این کتاب به پایان برسد چراکه نیاز به فکرکردن دارد و باید با استادان و صاحبنظران درباره فقرات مختلف آن بحث کنیم و آن را اصلاح کنیم اما امیدوارم در نهایت بحث قابل عرضه‌ای باشد.