سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: اگر شما هم از طرفداران و دنبال‌کنندگان کتاب و کتابخوانی در روستاهای کم‌برخوردار باشید، حتماً تصاویر کتابخانه «لیلامهر» در روستای دوستدار کتاب «وَشنام دَری» را دیده‌اید که در آن پسرانی با پیراهن‌های بلند سفید و دخترانی با لباس‌های زیبا، رنگارنگ و سوزن‌دوزی مخصوص بلوچستان، در حال دوستی ورزیدن با کتاب‌ها هستند؛ تصاویری که گاهی بچه‌ها را در دنیای قصه‌ها نشان می‌دهد و گاهی آن‌ها را روبه‌روی تلویزیون بزرگی می‌بینید که در آن به صورت مجازی با نویسندگان، تصویرگران و مربیانی از سراسر ایران هم‌پا شده‌اند تا موضوعی جدید را یاد بگیرند و دنیایی خلاقانه‌تر را برای خود رقم بزنند. زمانی که بچه‌ها را هنگام شاهنامه‌خوانی، نقالی و دیگر فعالیت‌های مبتنی بر کتاب و ادبیات کودک و نوجوان می‌بینید به این موضوع پی می‌برید که فعالیت‌های این کتابخانه به جای‌جای دنیای شیرین ادبیات کودک و نوجوان گریز می‌زند تا شیرینی آن را به قلب روستای وشنام دری در شهرستان چابهار و دل بچه‌های بلوچ برساند.
عبدالقادر بلوچ، مروج کتاب و کتابخوانیِ جوانی که طرح کتابخوانی را با ۶ جلد کتاب در روستای وشنام دری آغاز کرده، با فعالیت‌های متنوع خود، رشد فرهنگ کتابخوانی را در روستای وشنام دری و روستاهای همجوار آن رقم زده است. او این روزها، با طرح تازه‌ای برای پررنگ‌کردن نقش کتاب در روستاهای سیستان و بلوچستان به میانه میدانِ ترویج کتاب و فرهنگ برای روستاهای کم‌برخوردار، آمده است. این‌بار او کتاب‌ها را مسافر کوهان‌های شتر کرده است و همراه با این شترِ کتاب‌دوست، برای بچه‌های روستا کتاب می‌برد. شاید این همان شتری است که باید در خانه کودکان روستاهای سیستان و بلوچستان بخوابد تا باعث شود کودکان روستا دست در دست هم و به واسطه همین کتاب‌ها، دنیایی زیباتر را برای خود و روستایشان نقش بزنند.
شتری که برای بچه‌ها کتاب هدیه می‌آورد
برای اینکه با فعالیت‌های کتابخانه لیلا مهر در روستای وشنام دریِ سیستان و بلوچستان بیشتر آشنا شویم با عبدالقادر بلوچ درباره شرح فعالیت‌های کتابخانه لیلامهر صحبت کرده‌ایم. بلوچ درباره اینکه چرا در این طرح از شتر استفاده کرده است توضیح داد: «طرح سبد سیار کتاب تا به امروز به شکل‌های مختلفی در کشور اجرا شده است؛ برای مثال خود من طرح بردن کتاب به روستاهای همجوار به واسطه موتور سیکلت را قبلاً انجام داده‌ام. طرحی که اکنون در روستایمان در حال انجام آن هستیم استفاده از شتر برای سبد سیار کتاب است. به نظر من ایده استفاده از شتر ایده خوبی است؛ زیرا شتر حیوانی است که در روستا حضور دارد، بچه‌ها با آن آشنا هستند و آن را دوست دارند. جذابیت همراه‌بودن کتاب با شتری که بچه‌ها با وجود آن ارتباط برقرار می‌کنند باعث می‌شود حتی آن دسته از کودکانی نیز که با کتاب انس ندارند از این اتفاق استقبال کنند.».
این مروج کتابخوانی در پاسخ به این پرسش که «کتاب‌ها را بر چه اساسی برای روستا انتخاب می‌کنید؟» گفت: «کتابخانه لیلامهر یک کتابخانه کودک‌محور است؛ ولی چون در اطراف ما کتابخانه دیگری وجود ندارد، ما کتاب‌های بزرگسال را نیز در کتابخانه خود جای داده‌ایم؛ اما تمرکز ما به صورت تخصصی روی ادبیات کودک و نوجوان و کتاب‌های کودک و نوجوان است. عناوین کتاب‌ها را از دسته‌های مختلفی همچون طنز، فانتزی یا دیگر ژانرهای داستانی انتخاب می‌کنیم؛ اما موضوعی که از میان تمام عناوین در انتخاب کتاب‌ها برای ما حائز اهمیت است موضوع محیط زیست است؛ زیرا محیط روستا به شکلی است که کودکان آن، با موضوع محیط زیست آشنایی زیادی ندارند و نمی‌دانند که چطور باید از محیطی که در آن زندگی می‌کنند مراقبت کنند و به آن آسیب نرسانند. به همین علت ما کتاب‌هایی را در این حوزه برای آن‌ها انتخاب می‌کنیم و تلاش می‌کنیم که به واسطه این کتاب‌ها، موضوع محافظت از محیط زیست را به بچه‌ها آموزش دهیم.».
با انجام فعالیت‌های مبتنی بر کتاب، ارتباط کودکان با کتاب بیشتر شده است
عبدالقادر بلوچ در مورد اینکه «در کتابخانه لیلامهر، کتاب‌ها و فعالیت‌ها به چه صورتی برای بچه‌ها ارائه می‌شوند و در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرند؟» بیان کرد: «کتابخانه ما همانند کتابخانه‌های دیگر که زیرنظر نهاد کتابخانه‌های عمومی هستند، صرفاً به موضوع امانت کتاب نمی‌پردازد؛ بلکه کتاب‌ها را با بچه‌ها می‌خوانیم و بعد، فعالیت‌هایی مبتنی بر همان کتاب‌ها با آن‌ها انجام می‌دهیم. برای مثال بعد از اینکه داستان را برای بچه‌ها می‌خوانیم، آن‌ها به واسطه هنر اوریگامی، شخصیت‌های داستان را می‌سازند یا آن‌ها را نقاشی می‌کنند. به طور کلی فعالیت‌های متنوعی را مبتنی بر داستان کتابی که با بچه‌ها می‌خوانیم انجام می‌دهیم. من تسهیل‌گر کتاب کودک و نوجوان هستم و دوره‌های مختلفی را در ارتباط با ادبیات کودک و نوجوان در شورای کتاب کودک گذرانده‌ام. از طرفی عضو شورای کتاب کودک و کارگروه ترویج خواندن نیز هستم. برای همین برایمان مهم است که صرفاً کتاب‌ها را امانت ندهیم، بلکه خودمان روی کتاب‌ها کار کنیم تا بچه‌ها ارتباط بیشتری با کتاب‌ها برقرار کنند. در دوران کرونا تصمیم گرفتیم کلاس‌های آنلاین برای بچه‌ها تدارک ببینیم. از آنجایی که معمولاً اعتمادبه‌نفس بچه‌ها در روستاها پایین‌تر از بچه‌های دیگر نقاط ایران است، ما سعی کردیم از نویسندگان، تصویرگران و مربیان سراسر ایران به صورت مجازی استفاده کنیم تا بچه‌ها بتوانند ارتباط‌شان را با پدیدآورندگان حفظ کنند. کلاس‌های آنلاین متعددی که تا به امروز برگزار کرده‌ایم باعث شده است اعتمادبه‌نفس بچه‌ها بالاتر برود و آن‌ها امروز به راحتی بتوانند به دیگران کتاب معرفی کنند، در مورد کتاب‌ها با هم صحبت کنند و فعالیت‌هایی مرتبط با ادبیات کودک و نوجوان همچون شاهنامه‌خوانی انجام دهند. از طرفی پدیدآورندگانی نیز که بچه‌های روستاهای سیستان و بلوچستان را از این طریق می‌بینند و آثار خود را با آن‌ها به اشتراک می‌گذارند از این اتفاق بسیار استقبال می‌کنند و خوشحال می‌شوند.».
بلوچ در مورد اینکه «چرا برای ترویج فرهنگ کتابخوانی گروه سنی کودک و نوجوان را انتخاب کرده و هدف قرار داده است؟» عنوان کرد: «در روستای ما ترک تحصیل زیاد اتفاق می‌افتاد و بزرگسالان روستا به لحاظ سواد و تحصیلات ضعیف بودند. به همین دلیل تصمیم گرفتیم به سراغ کودکان برویم و تمرکزمان را به صورت تخصصی در این حوزه بگذاریم تا آن‌ها را رشد دهیم و نسلی متفاوت از گذشته برای آینده روستایمان بسازیم. در گذشته، دختران روستای ما پس از خواندن کلاس چهارم و پنجم ترک تحصیل می‌کردند؛ اما امروز در روستای وشنام دری، مادرانی داریم که با وجود فرزندداشتن به تحصیل باز می‌گردند و دوباره شروع به درس‌خواندن می‌کنند. همچنین به واسطه ساخته‌شدن مدرسه راهنمایی و دبیرستان دخترانه در روستایمان، ضمن همین فعالیت‌های کتاب و کتابخوانی، این‌روزها دختران روستای ما به راحتی در این مقاطع به تحصیل می‌پردازند.».
سطح تحصیلات افراد روستا پس از تأسیس کتابخانه لیلامهر بالا رفته است
این مروج کتابخوانی در روستای وشنام دری در ادامه صحبت‌های خود به این موضوع نیز اشاره کرد که کتابخانه لیلامهر برای کنکور و تحصیلات فرزندان روستای وشنام دری نیز برنامه‌هایی ترتیب داده است. او در این‌باره توضیح داد: «وضعیت تحصیلات در روستای ما به صورتی بود که حتی یک نفر هم نتوانسته بود دیپلم بگیرد؛ اما از زمانی که کتابخانه لیلامهر در کنار مدیران و معلمان مدارس قرار گرفت و خواسته‌های آن‌ها را طبق شرایط، در حد توان این کتابخانه برای مدارس انجام داد، سالانه ۵ الی ۶ نفر از بچه‌های این روستا در دانشگاه فرهنگیان قبول می‌شوند. این عدد برای روستای ما عدد مقبولی است؛ زیرا ممکن است این تعداد از پذیرفته‌شده در روستاهای بزرگ‌تر استان چابهار نیز اتفاق نیافتد. حالا گاهی افرادی که در این روستا رشد می‌کنند و به واسطه این اتفاق به این دانشگاه‌ها می‌روند، خودشان برمی‌گردند و کاری را که ما برای آن‌ها انجام داده‌ایم، آن‌ها برای بچه‌های دیگر انجام می‌دهند.».
او افزود: «از آنجایی که روستای ما بافت و فضای سنتی‌ای دارد، در ابتدای شروع کار ترویج کتابخوانی برای کودکان، مخالفت‌هایی را از سوی ساکنان و افراد بزرگسال روستا دریافت می‌کردیم؛ اما با صبوری و پشتکار به فعالیت‌هایمان ادامه دادیم و از این واکنش‌ها گذر کردیم تا امروز که آنان علاوه بر مخالف‌نبودن با موضوع ترویج کتاب و فعالیت‌های ما در روستا، خود نیز به عنوان یک والد از این اتفاق استقبال می‌کنند و سعی می‌کنند که در فعالیت‌ها شرکت کنند. ما از دولت و مسئولان این خواسته را داریم که فعالیت‌های ما را توسط رسانه‌ها پوشش دهند تا فعالیت‌های ترویجی که در روستایمان انجام داده‌ایم الگویی برای دیگر روستاها شود و به این واسطه، فرهنگ‌سازی در زمینه کتاب و کتابخوانی اتفاق بیفتد. ما نیز فعالیت‌هایی را برای گسترش این فرهنگ‌سازی انجام داده‌ایم. برای مثال اگر کتاب‌هایی را که توسط پدیدآورندگان دریافت می‌کنیم نمونه مشابه آن را در کتابخانه لیلامهر داشته باشیم، نسخه‌ای از آن را کنار می‌گذاریم تا به روستاهای دیگر ببریم و در آن روستاها نیز کتابخانه‌هایی را شکل بدهیم. از طریق همین فعالیت، چندین مدرسه و چندین روستای همجوار روستای ما کتابخانه‌دار شده‌اند.».
بلوچ در تکمیل صحبت‌های خود گفت: «هدف ما از انجام این فعالیت‌ها این است که روستای وشنام دری در موضوع ترویج فرهنگ کتابخوانی، الگویی برای دیگر روستاهای کشور باشد. امیدواریم روستاهای دیگر نیز همچون روستای ما، کتابخانه داشته باشند تا فرهنگ کتابخوانی نه‌تنها در روستای ما، بلکه در تمامی روستاهای کشور رواج پیدا کند. امروز کتابخانه لیلامهر بیش از ۲۰۰ عضو دارد که بیشتر آن‌ها از روستای وشنام دری و روستاهای همجوار هستند؛ اما کلاس‌های آنلاینی که ما با پدیدآورندگان در سراسر کشور برگزار می‌کنیم باعث شده است که گاهی بچه‌ها از شهر نیز به روستای ما بیایند تا در این کلاس‌ها و فعالیت‌ها شرکت کنند.».
نظر شما