سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): سیدجعفر شهیدی سال ۱۲۹۷ خورشیدی در شهر بروجرد به دنیا آمد. دوران تحصیل ابتدایی و اندکی از متوسطه را در بروجرد گذراند و سپس ادامه آن را در تهران به انجام رساند. در نوجوانی به قم رفت و وارد مدرسه علمیه آیت‌الله بروجردی شد.
پس از طی دروس مقدماتی حوزه، در ۱۳۲۰ راهی حوزه نجف شد و آن‌جا در محضر بزرگانی چون آیت‌الله محمدحسین کاشف‌الغطاء، آیت‌الله سید احمد قدوسی موسوی خوانساری، آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی و آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی، کسب فیض کرد. هفت سال بعد در حالی که در دروس حوزوی به درجه اجتهاد رسیده بود و فقیهی تمام و کمال به‌شمار می‌رفت، به ایران بازگشت. پس از بازگشت با پیشنهاد ترجمه متون عربی، نزد وزیر فرهنگ، دکتر کریم سنجابی رفت؛ اما دکتر سنجابی تدریس در دبیرستان را به او پیشنهاد داد. شهیدی نیز این پیشنهاد را پذیرفت و در دبیرستان ابومسلم مشغول به تدریس شد.
ریاست بر موسسه لغت‌نامه دهخدا
برخورد با محمد معین، باب آشنایی شهیدی با دهخدا را فراهم کرد. پس از تشکیل مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، دهخدا از سیدجعفر شهیدی دعوت به همکاری کرد و در نامه‌ای به وزیر فرهنگ وقت نوشت: «او اگر نه در نوع خود بی‌نظیر، ولی کم‌نظیر است». دهخدا در این نامه خواست به جای ۲۲ ساعت، به شهیدی شش ساعت تدریس اختصاص دهند تا بقیه وقتش را در لغت‌نامه دهخدا بگذراند. بعد از درگذشت محمد معین، شهیدی ریاست این مؤسسه را بر عهده گرفت و تألیف فرهنگ فارسی دکتر معین را نیز در همین مقام تکمیل کرد.
به این ترتیب سید جعفر شهیدی در تدوین دو فرهنگ بزرگ زبان فارسی، یعنی «لغت‌نامه دهخدا» و «فرهنگ معین»، نقشی به‌سزا ایفا کرد. همین مسئله ثابت کرد که دهخدای بزرگ، به‌خوبی از ابتدا او را شناخته بود.
سید جعفر شهیدی که تا آن زمان تنها تحصیلات حوزوی داشت، هم‌زمان با سایر مسئولیت‌هایش، در دانشگاه تهران نیز مشغول به تحصیل شد. ابتدا با شرکت در آزمون ویژه و به‌صورت غیرحضوری، در رشته‌ی الهیات لیسانس گرفت و سپس تحصیلاتش را در رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی ادامه داد.
شهیدی از محضر استادان بزرگی چون علی‌اکبر دهخدا و بدیع‌الزمان فروزانفر بهره برد و سرانجام با دریافت مدرک دکترای زبان و ادبیات فارسی، در سال ۱۳۴۰ از تدریس در دبیرستان به تدریس در دانشگاه تغییر شغل داد.
سید جعفر شهیدی سال‌ها مدرس دانشگاه تهران بود. کلاس‌های درس او تا سال ۱۳۴۵ یا ۱۳۴۶، در دانشگاه بر پا بودند؛ اما در پی ناامنی دانشگاه در آن سال‌ها، او دانشجویان خود را به دفتر تدوین لغت‌نامه دعوت کرد و تا پایان عمر، جلسات هفتگی خود با دانشجویانش را در محل لغت‌نامه دایر کرد.
کسب جایزه کتاب سال ایران ا ز سوی شهیدی
وی ۴ بار موفق به دریافت جایزه‌ی «کتاب سال جمهوری اسلامی ایران» شد؛ بار اول در ۱۳۶۱ برای «زندگانی فاطمه زهرا علیهاالسلام»، بار دوم در ۱۳۶۹ برای «ترجمه نهج‌البلاغه»، بار سوم در ۱۳۸۰ برای «شرح مثنوی»، و آخرین‌بار در ۱۳۸۵ برای کتاب «تاریخ تحلیلی اسلام» همچنین از دانشگاه پکن دکتری افتخاری دریافت کرد و در سال ۱۳۷۴ نیز موفق به دریافت نشان درجه یک علمی از ریاست وقت جمهوری اسلامی ایران شد.
راه‌اندازی کتابخانه دکتر شهیدی در نارمک
سید جعفر شهیدی، این عالم مردم‌دوست، در زمان حیات خود، در سال ۱۳۷۴ منزل مسکونی خود را به همراه کتابخانه شخصی‌اش در اختیار شهرداری منطقه نارمک تهران قرار داد و شهرداری نیز آن را با عنوان «کتابخانه‌ی دکتر شهیدی»، به کتابخانه‌ای عمومی تبدیل کرد که اکنون بخشی از آن، به موزه‌ی نگهداری یادگاری‌های دکتر شهیدی تبدیل شده است.
سید جعفر شهیدی ۲۳ دی سال ۱۳۸۶ شمسی از دنیا رفت و در امامزاده عبدالله شهر ری دفن شد.
رهبر معظم انقلاب در پیام تسلیت درگذشت شهیدی، از او با عناوین علامه، ادیب فرزانه، مورخ ژرف‌نگر و انسانی والا و با کرامت و در شمار مفاخر علمی یاد کرد.
برخی از کتاب‌های شهیدی به زبان‌های عربی، اردو، انگلیسی، فرانسه، ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی و ژاپنی ترجمه شده است. آثار دیگر شهیدی به شرح زیر است:
تألیف‌ها
تصحیح آتشکده آذر (تذکره‌ای است به زبان فارسی نوشته آذر بیگدلی در سده دوازدهم هجری قمری، شامل شرح حال و گلچینی از اشعار نزدیک به ۸۵۰ شاعر پارسی گوی)
مهدویت و اسلام (۱۳۲۴ ش)
جنایات تاریخ (۱۳۲۷ ش)
چراغ روشن در دنیای تاریک (یا زندگانی امام سجاد (ع) ۱۳۳۵ ش)
تصحیح براهین العجم اثر مورخ الدوله سپهر
تصحیح دُرّه نادره و تلخیص آن
در راه خانه خدا (۱۳۵۶ ش)
پس از پنجاه سال: پژوهشی تازه پیرامون قیام امام حسین (ع)
شرح لغات و مشکلات دیوان انوری (۱۳۵۸ ش)
تاریخ تحلیلی اسلام: تاریخ تحلیلی اسلام تا پایان امویان، (۱۳۶۲ ش)
زندگانی حضرت فاطمه (س) (۱۳۶۰ ش)
آشنایی با زندگانی امام صادق (ع) (۱۳۶۲ ش)
زندگانی علی بن الحسین (ع) (۱۳۶۵ ش)
ستایش و سوگ امام هشتم (ع) در شعر فارسی (۱۳۶۵ ش)
عرشیان (۱۳۷۱ ش)
شرح مثنوی شریف (۱۳۷۳ ش) از جزو دوم دفتر اول تا پایان دفتر ششم (ادامه کار مرحوم فروزانفر)
از دیروز تا امروز (مجموعه مقاله‌هاو سفرنامه‌ها) (۱۳۷۳ ش)
علی از زبان علی: شرح زندگانی امیر مؤمنان (ع) (۱۳۷۶ ش)
شرح مثنوی دفتر چهارم، پنجم و ششم (۱۳۷۴-۱۳۸۰ ش)
ترجمه‌ها
نهج البلاغه (کتاب سال ۱۳۶۹ ش. جمهوری اسلامی)
شیر زن کربلا (زندگی حضرت زینب «س») ترجمه بخشی از کتاب تراجم سیدات بیت النبوّة تألیف دکتر بنت الشاطی
ابوذر غفاری نخستین انقلابی اسلام (ترجمه ۱۳۲۰ ش)
انقلاب بزرگ ترجمه الفتنة الکُبری اثر طه حسین (۱۳۳۶ ش.)
آثار ترجمه شده
«پس از پنجاه سال (قیام حسین)»، به زبان‌های عربی، انگلیسی، ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی، ژاپنی، اردو.
«کتاب زندگانی حضرت فاطمه»، به زبان ترکی استانبولی، عربی.
«تاریخ تحلیلی اسلام»، به زبان‌های عربی، یونانی
«علی از زبان علی، شرح زندگانی امیر مؤمنان»، به زبان عربی.
نظر شما