سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: زمین و محیط زیستی که در آن زندگی می‌کنیم در معرض آسیب است؛ اما با پرورش نسلی دوستدار محیط زیست که خواهان حفظ طبیعت باشد و برای آن بکوشد، می‌توان به تغییر این روند در آینده امیدوار بود. کودکان بخش مهمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. آینده از آنِ کودکان است. آنچه امروزه در جهان به‌ویژه کشورهای در حال توسعه با نام برنامه‌های توسعه اجتماعی و اقتصادی انجام می‌شود بدون توجه به کودکان، بی‌هدف و نامفهوم خواهد بود. در عین حال، کودکان به عنوان نسل پس از ما و نماینده نسل‌های آینده حق دارند از محیط زیست و زندگی سالم برخوردار باشند.
اولین قدم برای آموزش نگهداری از منابع طبیعی و محیط زیست به کودکان، آموزش ماهیت محیط زیست و رابطه و تأثیر بشر بر محیط زیست توسط کتاب‌ها، در دوران کودکی به بچه‌ها است. اگر بچه‌ها بدانند انسان چه تأثیرات مثبت و منفی می‌تواند بر طبیعت داشته باشد، حساسیت و توجه‌شان به این مقوله بیشتر می‌شود.
۱۶ خرداد روز جهانی محیط زیست بود. به همین بهانه می‌خواهیم در این مطلب در گفت‌وگو با مریم قاروبی، مربی، مشاور و تسهیل‌گر کودک و نوجوان کتاب‌هایی را با موضوع محیط زیست به شما معرفی کنیم و با یکدیگر راه‌هایی برای سهیم‌شدن این کتاب‌ها با کودکان و نوجوانان و حساس‌کردن آنها به موضوع محیط زیست پیدا کنیم. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
- شرح مختصری از فعالیت‌ها و سوابق‌تان در حوزه کتاب کودک و نوجوان برای مخاطبان بگویید.
من مربی، مشاور و تسهیل‌گر کتاب کودک و نوجوان هستم. چندین سال است که در برخی از کتابفروشی‌ها، کتابخانه‌ها و مدارس دولتی و غیردولتی کارگاه‌های بلندخوانی کتاب و قصه‌گویی به همراه فعالیت و بازی برگزار می‌کنم. همچنین یکی از اعضای بررسی در زیرگروه‌های شورای کتاب کودک هستم و در فضای مجازی نیز، به عنوان مروج، فعالیتی‌های ترویج کتاب کودک و نوجوان انجام می‌دهم.
- به نظر شما چگونه می‌توانیم از طریق کتاب‌های کودک، اهمیت حفاظت از محیط زیست را به کودکان آموزش دهیم؟
به نظر من در وهله اول، توجه به محیط زندگی درباره کودک، باید دغدغه والدین باشد تا بعد به وسیله کتاب‌ها، آن را از همان اولین سال‌های زندگی به کودکان‌شان منتقل کنند؛ البته در این مسیر هم، ابتدا باید کودکان را با کتاب‌های خوب و باکیفیت آشنا کنند تا به این مهم برسند و بتوانند به وسیله کتاب‌ها ارزش محیط زیست را در قالب داستان‌های تصویری و جذاب درک کنند. این کار خیلی هم آسان نیست؛ زیرا والد باید در ابتدا خودش را در انتخاب کتاب توانمند کند، بعد بتواند کتاب‌های خوب و باکیفیت را در این حوزه شناسایی و برای کودک تهیه کند. البته به نظر من فقط خواندن کتاب برای رسیدن به هدف پرورش کودکان دوستدار محیط زیست کافی نیست و باید این موضوع، در زندگی خانواده‌ها جریان داشته باشد؛ به این صورت نباشد که اهمیت‌دادن به محیط زیست شعارگونه در کتاب‌ها برای کودکان خوانده و از آن رد شوند.
در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران امسال من در غرفه «مشاوره با طعم کتاب» حضور داشتم؛ متأسفانه در آن ۱۱ روز، حتی یک مشاوره و یک سوال هم در مورد کتاب‌هایی با موضوع حفظ محیط زیست نداشتم و سوالی از طرف والدین در این‌باره از من پرسیده نشد. بیشتر والدین دغدغه این را دارند که کتاب‌هایی با موضوعات علمی، آموزشی و مهارت‌های زندگی برای فرزندان‌شان تهیه کنند؛ ولی به نظر من والدین باید کتابخانه فرزندان‌شان را با موضوعات مختلف و متعدد تجهیز کنند و فقط به یک موضوع خاص نپردازند تا بتوانند از این طریق، بچه‌ها را با موضوعات متنوعی آشنا و علاقه‌مند کنند.
- آیا در انتخاب کتاب‌های کودک و نوجوان برای معرفی به مخاطبان خود، محتوای علمی و آموزشی درباره محیط زیست را هم مدنظر قرار می‌دهید؟ چه دغدغه‌ای شما را به انجام این کار وا می‌دارد؟ واکنش مخاطبان به انتخاب این دست از کتاب‌ها چیست؟
بله، من دغدغه آشناکردن بچه‌ها با مفاهیمی چون بازمصرف و بازیافت از مبدا و از همه مهم‌تر، تولیدنکردن زباله را دارم و سعی می‌کنم با فعالیت‌های خودم در کلاس‌هایمان مسئولیت زباله‌های خود را بپذیرم و تلاش کنم آنها را کمِ کم کنم. من مطمئن هستم بچه‌ها همه این کارها و تلاش‌های من را می‌بینند؛ این برایم کافی است. برای مثال من کاربرگ‌هایی را که برای فعالیت‌های بعد از کتابخوانی‌ام استفاده می‌کنم همگی کاغذ باطله و یک رو استفاده‌شده هستند و همه بچه‌ها بعد از مدتی دلیل این کارمان را متوجه می‌شوند؛ البته خودم قبل از انجام فعالیت‌ها، کاغذ را به آنها نشان می‌دهم و برایشان علت استفاده از این کاغذها را توضیح می‌دهم. از طرفی دیگر از وسایل بازیافتی برای انجام فعالیت‌های بعد از کتابخوانی و کاردستی شخصیت‌های کتابی که در کلاس خوانده شده است، استفاده می‌کنم تا محتوای کتاب بیشتر به جان بچه‌ها بنشیند و در یاد و خاطرشان باقی بماند. تا به امروز بچه‌ها از این روند استقبال و ارتباط خوبی با این‌دست از کتاب‌ها برقرار کرده‌اند؛ ولی باید این کتاب‌های محیط زیستی در کنار موضوعات دیگر خوانده شود تا مؤثر باشد و بچه‌ها به این مقوله علاقه‌مند شوند.
- به مناسبت روز جهانی محیط زیست چند کتاب محیط زیستی به کودکان و نوجوانان معرفی کنید.
اولین کتابی که در این حوزه می‌خواهم به مخاطبان معرفی کنم که بسیار هم دوستش دارم، کتاب «آب‌چال» است که گریم بیس آن را نوشته و تصویرگری کرده و انتشارات «نردبان» با ترجمه فواد نظیری چاپ کرده است. موضوع این کتاب اهمیت و ارزش آب است. بچه‌ها با دنبال‌کردن تصویرهای زیبا، جذاب و سرگرم‌کننده کتاب، ضمن یادگیری اعداد از یک تا ۱۰، با جانوران زیادی که در متن و حاشیه کتاب پنهان شده‌اند، آشنا خواهند شد و به اهمیت آب در ادامه حیات جانداران سراسر کره زمین پی خواهند برد.
کتاب بعدی، کتاب «لباس همیشگی من» است. این کتاب را هریت زیفرت نوشته، لیز مورفی تصویرگری کرده و انتشارات زعفران با ترجمه مریم رزاقی چاپ کرده است. داستان این کتاب درباره خیاطی، صرفه‌جویی، استفاده بهینه و بازمصرف پوشاک و حفاظت از محیط زیست است.
کتاب دیگری که دوست دارم به آن اشاره کنم، کتاب «جنگل برای همه» از نشر طوطی (واحد کودک و نوجوان انتشارات فاطمی) است. این کتاب که نازنین عباسی تألیف و تصویرگری کرده، با روایت داستانی تصویری و بدون کلام به اهمیت حفظ محیط زیست و ارتباط دوستانه با حیوانات می‌پردازد. این کتاب ترکیبی از هنر داستان‌نویسی، تصویرگری، اُریگامی و عکاسی است.
و به‌عنوان آخرین کتاب، دلم می‌خواهد کتاب «نجات یک بادبادک» از نشر میچکا را به مخاطبان معرفی کنم. نویسنده و تصویرگر این کتاب الیور جفرز و مترجمان آن نازنین موفق و حسام سبحانی‌طهرانی هستند. موضوع این کتاب داستانی طنز و خلاقانه درباره تصمیم‌گیری و حفظ محیط زیست و ابتکار عمل است که تلاش کرده به کودک و والدین او بگوید، ما انسان‌ها مستثنی نیستیم و جزئی از این طبیعت هستیم؛ چه خوب می‌شود اگر به آن احترام بگذاریم و برای حفظ آن بکوشیم. در آخر لازم است بگویم که سبک زندگی ما ایجاب می‌کند بازیافت و بازمصرف کنیم و در مقابل زباله‌ای که تولید می‌کنیم مسئولانه رفتار کنیم و محیط زیست را فراموش نکنیم. زمانی که جمع‌آوری و خواندن کتاب، بخشی از زندگی خانوادگی‌تان شود، شما به فرزندتان این پیام را منتقل می‌کنید که کتاب‌ها مهم، لذت‌بخش و سرشار از مطالب جدید برای یادگیری هستند. لطفاً به کتاب‌ها به چشم آمپول و دارو نگاه نکنید و برای درمان موقت و زودهنگام از آنها استفاده نکنید.
نظر شما