سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، شیوه‌نامه جدید عضویت کتابخانه ملی ایران، فروردین‌ماه سال ۱۴۰۳ به تصویب شورای معاونان کتابخانه ملی رسید و معلوم نیست آیا برای تصویب این شیوه‌نامه، مشورتی با نمایندگان جامعه معلولان و حتی اهالی قلم با جامعه آماری ۳۳ هزار نفری انجام شده یا نه.
نکته قابل تامل در شیوه‌نامه جدید عضویت کتابخانه ملی این است که قهرمانان ورزشی و ملی جهانی با مدرک کارشناسی می‌توانند در بخش «عضویت عادی» از کتابخانه ملی استفاده کنند اما پدیدآورندگان کتاب و مقالات تخصصی نمی‌توانند از این خدمات بهره‌مند شوند! سوال اینجاست؛ اعضای قهرمانان ورزشی و ملی جهانی که البته پیش‌تر نیز می‌توانستند به‌عنوان «عضو عمومی» کارت عضویت داشته باشند، چند نفرند؟ و سالانه چندبار برای دریافت خدمات به کتابخانه ملی مراجعه داشته‌اند؟ مشابه این سوال درباره حافظان قرآن کریم نیز مطرح است؛ چرا که گروه های مختلف سنی از کودک تا بزرگسال به حفظ قرآن کریم موفق شده‌اند و لزوماً ممکن است پژوهشگر هم نباشند تا نیاز به منابع مختلف پژوهشی این حوزه داشته باشند؛ البته این سوال به‌معنای حذف این گروه‌ها از شیوه‌نامه عضویت کتابخانه ملی نیست چراکه این کتابخانه «ملی» است؛ اما آنچه موجب تعجب شده، ندیدن پدیدآورندگان، تصویرگران و حتی ناشران و کتابفروشان در این شیوه‌نامه است.
براساس شیوه‌نامه قبلی، پدیدآورندگانی که کتاب علمی یا تخصصی تالیف کرده باشند یا مقاله آن‌ها در یکی از مجلات تخصصی isi یا علمی پژوهشی یا علمی ترویجی منتشر شده باشد یا در کنفرانس‌های بین‌المللی ارائه شده بود، می‌توانستند بدون داشتن مدرک کارشناسی‌ارشد از منابع کتابخانه ملی استفاده کنند؛ در آیین‌نامه جدید، این شرط نیز حذف شده است و پدیدآورندگان کتاب‌های تخصصی یا علمی نمی‌توانند از منابع کتابخانه ملی استفاده کنند؛ البته با این بندها، نویسندگان صاحب‌نام و شاعران بزرگ کشور و نویسنده رمان‌های مشهور نیر حق استفاده از کتابخانه ملی را ندارند!
جالب است براساس آمار خانه کتاب، ۳۳ هزار و ۳۵۹ اهل قلم و پدیدآورنده فقط عضو بخش اهل قلم خانه کتاب هستند که کتابخانه ملی باید از این آمار فقط مولفان کتاب تخصصی یا علمی با مدرک کارشناسی‌ارشد به بالا را جزو اعضای دریافت‌کننده خدمات خود قرار بدهد،.
روحانی کتابدار بخش تالار رودکی کتابخانه ملی در گفت‌وگو با ایبنا گلایه رسانه‌ها از حذف معلولان (محدودیت و گذاشتن شرط داشتن کارشناسی‌ارشد برای استفاده معلولان از کتابخانه ملی) که پیش از این این افراد بدون داشتن شرط مدرک می‌توانستند از این کتابخانه استفاده کنند را هژمونی رسانه‌ای دانست و گفته است: «بابت آن توضیحی ندارد و عضویت حضوری معلولان به قوت خودش باقی است. جالب است آقای روحانی کتابدار تالار رودکی کتابخانه ملی درباره انتشار عمومی شیوه نامه‌ای که به قول خودشان هنوز نهایی نشده گفته است: «این شیوه‌نامه هنوز نهایی نشده بود و سهوی در اطلاع‌رسانی آن اتفاق افتاده است. این شیوه‌نامه مصوب شده بود اما در حال بازخوانی آن بودند که زودتر از قرار، اطلاع‌رسانی شده است و اکنون در حال تصحیح آن هستند.» و در مجموع از بازخوانی و تصحیح این شیوه‌نامه خبر داد.
در شیوه‌نامه جدید به صراحت آمده است: «به استناد ماده ۹ آیین‌نامه پذیرش و عضویت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، معیارهای عضویت و جزئیات اجرایی شیوه‌نامه اجرایی به شرح زیر به تصویب شورای معاونین رسید. ضوابط و نحوه خدمات‌دهی آرشیوی و استفاده از کتابخانه دیجیتال طی شیوه‌نامه‌ای مستقل اعلام می‌شود.» پس این تصحیح و بازخوانی، به شیوه‌نامه منتشر شده فعلی که تکلیف عضویت حضوری را مشخص می‌کند، ارتباطی ندارد و ضوابط و نحوه خدمات‌دهی آرشیوی و استفاده از کتابخانه دیجیتال کتابخانه ملی است که قرار است طی شیوه‌نامه مستقل ارائه شود.
در خبر جدید کتابخانه ملی؛ پیرو واکنش‌های رسانه‌ای به شیوه‌نامه عضویت جدید و حذف عضویت معلولان از کتابخانه ملی آمده است: «ابلاغ شیوه‌نامه عضویت جدید هیچ‌گونه محدودیتی را برای استفاده از امکانات کتابخانه ملی ایجاد نکرده است و هم‌اکنون افراد توانخواه همچون سابق می‌توانند از خدمات کتابخانه استفاده کنند و نیز، گروه دستیاران داوطلب می‌توانند مانند گذشته با سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برای همکاری و همیاری با این گروه خاص در ارتباط باشند.» البته این صحبت درست است، این شیوه‌نامه درباره استفاده از امکانات کتابخانه ملی محدودیتی را ایجاد نکرده است بلکه این محدودیت در استفاده افراد از این امکانات لحاظ شده است؛ بنابراین عضویت حضوری معلولان به قوت خود باقی است و حذف نشده اما با شرط جدید داشتن مدرک کارشناسی‌ارشد یا پایان‌نامه مصوب.
در بخش دیگری از خبر جدید منتشر شده از سوی کتابخانه ملی آمده است: «با توجه به اینکه در ساخت ساختمان کتابخانه ملی پیش‌بینی‌های لازم برای تردد توانخواهان به تالارها صورت نگرفته، به زودی خدمات‌دهی به صورت گسترده‌تری با تدوین شیوه‌نامه «خدمات برخط» تسهیل می‌یابد تا کاربران به‌ویژه گروه‌های خاص بتوانند از خدمات کتابخانه ملی بهره‌مند شوند.»
جالب است کتابخانه ملی به جای انجام وظیفه خود در مناسب‌سازی داخلی کتابخانه ملی که وظیفه این سازمان است و با وجود بودجه مشخصی که برای اداره این سازمان دارد، چرا نباید این مناسب‌سازی را انجام دهد؟ براساس سخنان شهردار تهران؛ وظیفه مناسب‌سازی فضای داخلی ساختمان کتابخانه ملی، برای تردد افراد معلول، و وظیفه شهرداری نیست بلکه جزو وظایف کتابخانه ملی است.
حسین روحانی‌صدر در بخش دیگری از سخنانش با ایبنا گفته بود، کتابخانه ملی علاقه‌مند است برای ارتقا سطح استفاده مخاطبان از کتابخانه ملی، خدمات مجازی را گسترش بدهد. ابهامی که مطرح می‌شود این است، آیا کتابخانه ملی امکان ارائه همه منابع خود به صورت دیجیتال را دارد؟ آیا همه منابع کتابخانه ملی دیجیتال‌سازی شده‌اند؟ روزانه چند کاربر به صورت مجازی از کتابخانه ملی استفاده می‌کنند و کتاب، سند یا مقاله و حتی نشریه را برخط دریافت می‌کنند؟ و در واقع از این حضور مجازی، نتیجه مورد نظر خود را حاصل می‌کنند؟ آیا در بخش ارائه خدمات برخط به محققان و پژوهشگران، موفقیت لازم کسب شده؟ آیا خدمات اینترنتی به‌طور صد در صد و بدون مشکل ارائه می‌شود و به‌روزرسانی‌ها به موقع انجام می‌شود؟ آیا سایت کتابخانه ملی آمادگی لازم برای استفاده نابینایان و جست‌وجوی منابع را دارد؟
چرا کتابخانه ملی آرشیو کاملی از همه منابع شنیداری کشور ندارد؟ کتابخانه رودکی، کتابخانه‌های عمومی، کتابخانه دیجیتال انجمن نایبنایان و منابع گویای سایر کتابخانه‌ها چرا نباید در آرشیو کتابخانه ملی موجود باشد؟ این مبحث نیازمند مدیریت دیجتال‌سازی منابع و پرهیز از موازی‌کاری است که با وجود احیای «مکتب» - مجمع کتابخانه‌های بزرگ کشور- و «مهتاب» - (مجمع هماهنگی مراکز تاریخ پژوهی و بانک های اسناد ایران - محقق نشده است؛ چراکه مصوبه‌های این جلسات ضمانت اجرایی ندارد.
نظر شما