منصور شادکام، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره حذف عضویت حضوری معلولان در شیوه‌نامه جدید عضویت کتابخانه ملی عنوان کرد: در شیوه‌نامه جدید عضویت در کتابخانه ملی، معلولان نیز مانند سایر اقشار فقط در صورت داشتن کارشناسی ارشد و دکترای می‌توانند از خدمات کتابخانه ملی استفاده کنند در حالی‌که معلولان پیش از این بدون محدودیت می‌توانستند از خدمات کتابخانه ملی استفاده کنند.
وی که معتقد است شیوه‌نامه جدید عضویت در کتابخانه ملی بدون کار کارشناسی تصویب شده است، اظهار کرد: دلیل سخنم این است، افرادی که شیوه‌نامه جدید را مصوب کردند، بررسی نکردند که آیا افراد نابینا یا معلولِ ساکن تهران در صورت نیامدن به کتابخانه ملی باید به کدام کتابخانه‌ها مراجعه کنند؟ هرچند درست است، برای یک فرد معلول نابینا مراجعه به نزدیک‌ترین محل برای تامین نیاز مطالعاتی‌اش بسیار منطقی‌تر و راحت‌تر است اما باید دید آیا این امکانات، تجهیزات و منابع در کتابخانه‌های عمومی و بخش نابینایان کتابخانه فرهنگسراها موجود است یا خیر؟ فضای مناسب، منابع و تجهیزات برای استفاده نابینایان، مکمل یکدیگر هستند؛ به‌عبارت دیگر هرکدام نباشد خدمت‌رسانی به این گروه به اصطلاح لنگ خواهد زد.
قائم مقام انجمن نابینایان کشور با بیان اینکه کتابخانه ملی به هیچ عنوان در جریان تدوین شیوه‌نامه جدید، مشورتی با انجمن نابینایان کشور که تعداد عمده‌ای از نابینایان عضو آن هستند، مشورت نکرد. گفت: اگر در تدوین شیوه‌نامه مشورت انجام می‌شد، هرگز چنین محدودیتی ایجاد نمی‌شد. این شیوه‌نامه بدون کارشناسی و مشورت با انجمن‌های معلولان ازجمله نابینایان تصویب شده است و بعد از آنکه جامعه نابینایان به این شیوه‌نامه اعتراض کردند، کتابخانه ملی عقب‌نشینی کرد اما جامعه معلولان دچار سردرگمی شده است.
انتظار تصویب چنین شیوه‌نامه‌ای را نداشتیم
شادکام با بیان اینکه جامعه معلولان و نابینایان از آقای مختارپور، رئیس کتابخانه ملی ایران، با توجه به سابقه حضور در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، یک مدیر با سال‌ها خدمت‌گذاری در حوزه فرهنگ، انتظار تدوین چنین شیوه‌نامه را نداشتیم، افزود: او یک مسئول و مدیر فرهنگی است که سال‌ها در این حوزه فعالیت کرده و از قضا با جامعه نابینایان و معلولان نیز تعامل خوبی دارد اما جای تعجب است که حتی یک نامه نیز برای در جریان قرار دادن، این انجمن ارسال نکردند البته این گلایه به معنی دخالت در امور داخلی کتابخانه ملی نیست بلکه صحبت این است که به‌عنوان یک انجمن، متولی معولان و نابینایان کشور که به مشکلات این گروه واقفیم حداقل نظر انجمن معلولان را نیز می‌پرسیدند.
قائم مقام انجمن نابینایان کشور با طرح این پرسش که آیا معلولان دارای مدرک کارشناسی یا دیپلم نیاز به پژوهش ندارند؟ اظهار کرد: واقعاً چرا باید دسترسی به منابع پُربار کتابخانه ملی محدود شود؟ امیدواریم و از رئیس کتابخانه ملی می‌خواهیم با احترام به حقوق و حق حضور معلولان ازجمله نابینایان در کتابخانه ملی در اسرع وقت نسبت به رفع محدودیت حضور معلولان ازجمله نابینایان در کتابخانه ملی اقدام کنند.
۱۱ هزار عنوان کتاب گویا و ۳۳۰ عنوان کتاب بریل در کتابخانه‌های دیجیتال انجمن نابینایان
شادکام درباره منابع مطالعاتی نابینایان در کتابخانه‌های دیگر ازجمله ۱۵ کتابخانه تخصصی نابینایان کشور که برخی، مشارکتی با نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اداره می‌شود، اظهار کرد: در ۱۵ کتابخانه دیجیتال کشور، حدود ۱۱ هزار عنوان کتاب صوتی و ۳۳۰ عنوان کتاب بریل در کتابخانه‌های انجمن وجود دارد. در کتابخانه‌های دیگر مانند شهرداری‌ها نیز آمار منابع همین حدود است و بعید است این کتابخانه‌ها بیشتر از ۵۰۰ نسخه کتاب بریل داشته باشند اما آیا در کتابخانه ملی نیز ۵۰۰ نسخه کتاب بریل وجود دارد؟ قطعاً خیر؟
وی درباره انتظار جامعه نابینایان از کتابخانه ملی و همکاری دستگاه‌های متفاوت برای استفاده از کتابخانه ملی گفت: دوست داریم در وهله اول، بحث مناسب‌سازی فضای کتابخانه ملی برای استفاده معلولان انجام شود، هر چند کارهایی مانند ایجاد رمپ و آبدارخانه و سرویس بهداشتی جداگانه انجام شده اما مطمئناً این اقدامات کافی نیست؛ البته شهرداری نیز در این زمینه کوتاهی کرده و هنوز فضای اطراف کتابخانه ملی برای رفت و آمد معلولان مناسب‌سازی نشده است. کتابخانه ملی می‌تواند بخش مشخصی از بودجه خود را که از طریق دولت تامین می‌شود، با یک برنامه مشخص صرف خرید تجهیزات و تامین منابع مورد نیاز معلولان و نابینایان کند.
رئیس کتابخانه ملی در نهاد کتابخانه‌ها حامی نابینایان بود
شادکام با تاکید بر اینکه انتظار انجمن نابینایان از رئیس کتابخانه ملی به‌عنوان یک مدیر فرهنگی موفق که از نزدیک با مشکلات این گروه آشنا هستند و زمانی که در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بود به خوبی شرایط و فصا را برای کار و فعالیت جامعه نابینایان هموار کرد، ادامه داد: این مدیر فرهنگی با پیگیری، موجب شد ۶۰ نفر از نابینایان جذب نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور شوند.
وی با تشکر از مختارپور که سهم مهمی در استخدام نابینایان در نهاد داشته افزود: جای تعجب است که با این پیشینه، رئیس کتابخانه ملی به تصویب شیوه‌نامه‌ای اقدام می‌کند که براساس آن معلولان بدون مدرک کارشناسی‌ارشد از حصور در کتابخانه ملی حذف می‌شوند. تقاضایمان این است که آقای مختارپور پیگیر استفاده عادلانه و آسان افراد معلول از کتابخانه ملی باشند و در بخش تجهیزات کتابخانه ملی نیز باید بگویم که این تجهیزات با زیاد شدن تعداد مراجعان جوابگوی آنان نیست. نکته دیگر این است که این تجهیزات باید به‌روزرسانی شود.
اینکه یک مرکز به معلولان خدمت می‌دهد، دلیل نمی‌شود مرکز دیگر تعطیل شود
قائم مقام کتابخانه ملی درباره تعطیلی بخش تالار رودکی و انتقال تجهیزات و منابع به کتابخانه مرکز رودکی عنوان کرد: اینکه یک مرکز وظیفه خدمت‌رسانی به معلولان و نابینایان را انجام می‌دهد، دلیل نمی‌شود کتابخانه مهم دیگری مانند کتابخانه ملی این کار را انجام ندهد زیرا یک تعدادی از افراد ساکن شمال تهران و در محدوه کتابخانه ملی هستند و نمی‌توانیم به آنها بگوییم به کتابخانه رودکی مراجعه کنند. این مسیر سرویس رفت و آمد می‌خواهد. امکانات کتابخانه‌ای نابینایان باید در سطح شهر توزیع شده باشد.
موافق توزیع خدمات در کتابخانه‌ها هستیم
شادکام با بیان اینکه انجمن نابینایان موافق توزیع امکانات، منابع و خدمات برای نابینایان در کتابخانه‌های سطح شهر است، گفت: فکر کنید یک کتابخانه در کهریزک ساختید کسی که در منطقه سعادت‌آباد زندگی می‌کند، چگونه به کتابخانه برود؟ موافق تقسیم منابع و امکانات در کتابخانه‌ها هستیم به شرطی که منابع در همه کتابخانه‌ها موجود باشد. وقتی منایع زیادی در کتابخانه‌های دیگر نیست، افراد مجبورند به کتابخانه ملی بروند.
مرکز رودکی با شرایط موجودفقط تا ۲ سال دیگر آماده خدمت‌رسانی است
قائم مقام انجمن نابینایان افزود: کتابخانه مرکز رودکی یک زمانی خوب اداره می‌شد، تعداد کارمندان زیاد بود و خدمات خوبی ارائه می‌دادند اماچند سال است تعداد نیروهای آن به یک‌پنجم کاهش پیدا کرده است. این مرکز از نظر جذب نیرو، تجهیزات، مخزن کتاب‌ها و فضاسازی و نوسازی عمرانی، نیازمند بودجه زیادی است تا آماده خدمت‌رسانی کامل شود. با شرایط موجود، ۵ سال دیگر زمان می‌برد تا این مرکز به‌طور کامل آماده شود اما با اختصاص بودجه کافی، نهایت تا دو سال دیگر این مرکز آماده خدمت‌رسانی می‌شود؛ البته با پیگیری‌های انجام شده و بعد از چند سال مکاتبه و نامه‌نگاری با نهادهای ذیربط، امسال سازمان امور استخدامی کشور، چارت تشکیلاتی مشخصی برای این مرکز در نظر گرفته و سازمان برنامه و بودجه نیز برای آن بودجه مشخصی اختصاص داده است.
وی با اشاره به نهادهایی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد شاد اسلامی و شهرداری که داری بودجه فرهنگی هستند، اظهار کرد: نهادهایی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری و شورای عالی انقلاب فرهنگی که زیرنظر رئیس جمهوری است، باید مشکل محدودیت استفاده معلولان از کتابخانه ملی را حل کند؛ زیرا معلولان عضوی از این جامعه هستند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زمینه تامین منابع بریل و گویای نابینایان نقش مهمی دارد زیرا تامین کاغد کتاب بریل برای نابینایان وظیفه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و این وزارتخانه می‌تواند کاغد مورد نیاز برای تولید کتاب بریل را با قیمت مناسب در اختیار ناشران قرار بدهد.
کتابخانه ملی باید پیگیر ورود منابع بریل و گویا باشد
شادکام با بیان اینکه درست است که کتابخانه ملی تولیدکننده کتاب بریل نیست اما این دلیل نمی‌شود، تولیدات کتاب بریل کشور را جمع‌آوری نکند، گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی همان‌طور که منابع بینایی را حفظ و بایگانی می‌کند باید از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بخواهد کتاب‌هایی که مجوز انتشار و چاپ دریافت می‌کنند، آثارشان در قالب کتاب بریل نیز منتشر شود و در اختیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی قرار بگیرد، درست است این سازمان وظیفه‌ای در زمینه تولید کتاب بریل و گویا ندارد اما باید پیگیر چاپ و ورود این منابع به کتابخانه ملی باشد.
وی با طرح این پرسش که در کتابخانه ملی ۳ هزار عنوان کتاب بریل وجود دارد عنوان کرد؟ آیا در کتابخانه ملی همین تعداد نسخه کتاب بینایی وجود دارد؟ چرا از میان ۱۱۰ هزار عنوان کتاب چاپ شده که ۸۰ هزار عنوان آن چاپ اول هستند باید سهم کتاب نابینایان در بریل ۳ هزار عنوان باشد. به قول مسئولان کتابخانه ملی که شیوه‌نامه جدید فقط برای کارشناسی‌ارشد به بالا گذاشتند، از ۸۰ هزار کتاب جدید چاپ شده شما چند عنوان را در کتابخانه ملی ایران برای نابینایان در قالب بریل و گویا آرشیو کرده‌اید؟ کتابخانه ملی باید پیگیر تبدیل نسخه بریل منابع چاپی باشد تا منابعش به‌روز شود.
وی افزود: سازمان اسناد و کتابخانه ملی صرف اینکه وظیفه‌اش صرفاً صدور فیپا است، نباید از پیگیری ورود منابع به کتابخانه ملی غافل شود. این سازمان وظیفه دارد و باید بخواهد و پیگیری کند که منابع دیداری شنیداری و بریل به مخازنش وارد و این منابع به سازمان ارسال شود تا این سازمان بتواند به نابینایان خدمات بدهد. انتطار دارید بنشینید و کتاب بریل برایتان ارسال شود؟ خوب مسلم است که ارسال نمی‌شود.
وزارت ارشاد و کتابخانه ملی ناشران را ملزم به ارائه فایل برای تبدیل به منبع بریل و گویا کنند
قائم مقام انجمن نابینایان کتابخانه ملی با اشاره به اینکه دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی باید با همکاری کتابخانه ملی ناشران را ملزم به تبدیل نسخه چاپی به بریل و گویا کنند، اظهار کرد: ایران عصو سازمان ملل متحد است. کشورهای عضو موظفند شرایطی را فراهم کنند تا معلولان نیر مانند افراد عادی از شرایط برابر در استفاده از امکانات برخودار باشند.
شادکام با بیان اینکه معاهده مراکش که ایران نیز عضو آن است، دولت‌ها را موظف کرده، در صورت انتشار کتاب کاغذی، نسخه بریل و گویای آن نیز تهیه شود، افزود: با متولی بودن کتابخانه ملی است که منابع بریل و گویا می‌تواند در کشور تولید شود؛ البته خلا قانونی حفظ حقوق ناشر و نویسنده و مترجم باید از طریق مجلس و دولت حل شود.
نظر شما