سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: همانطور که همه ما می‌دانیم، عنوان برای یک کتاب کودک و نوجوان اهمیت بسیار زیادی دارد؛ زیرا این عنوان، علاوه بر اینکه می‌تواند تأثیر زیادی بر جذابیت و توجه خوانندگان داشته باشد، می‌تواند کودکان و نوجوانان را به خواندن کتاب ترغیب کند و همچنین، در فروش کتاب هم تأثیرگذار باشد. به طور کلی، عنوانِ کتاب را می‌توان پنجره‌ای در نظر گرفت که اولین تأثیر خود را بر روح و ذهن خواننده کتاب می‌گذارد و او را به دنیای داستان و مطالب جذاب کتاب دعوت می‌کند. به دلیل اهمیت این موضوع به‌ویژه در ساختار کتاب کودک و نوجوان، پرونده‌ای با عنوان «جایگاه عنوان در تبلیغ کتاب» ترتیب داده‌ایم و در هر شماره از آن، نظرات کارشناسان و فعالان حوزه کتاب کودک و نوجوان را در این‌باره جویا می‌شویم. در این شماره از پرونده با معصومه یزدانی، نویسنده، پژوهشگر و کارشناس کتاب کودک و نوجوان گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه این مطلب را می‌خوانید:
- لطفاً از دیدگاه یک نویسنده و منتقد ادبی کتاب کودک و نوجوان، درباره ارزش و اهمیت «عنوان» در ساختار کتاب بگویید؟
می‌شود گفت که جلد و عنوان روی جلد، اولین مواجهه مخاطب با اثر است. درواقع عنوان روی جلد است که موضوع کتاب، ژانر کتاب و حتی گروه سنی را به مخاطب اعلام کرده و مخاطب را به خواندن کتاب ترغیب می‌کند.
- به طور کلی ویژگی‌های یک عنوان استاندارد و جذاب برای کتاب کودک و نوجوان چیست؟
عنوانی که اول از همه با متن تناسب داشته باشد اما ماجرا را لو ندهد، کنجکاوی‌برانگیز باشد، متناسب با موضوع و گروه سنی باشد، تکراری نباشد، خیلی طولانی نباشد و در یاد بماند.
- جایگاه انتخاب عنوان مناسب و جذاب برای کتاب کودک و نوجوان را در بازار تألیف ایران چگونه می‌بینید؟
کتاب‌های تألیفی ما معمولاً اسم‌های خوبی دارند. اسم‌گذاری بخشی از فرایند تألیف و تولید کتاب است که هم نویسنده و هم ناشر روی آن حساس هستند.
- شما هنگام خرید کتاب چقدر به عنوان کتاب‌ها توجه می‌کنید؟ برای انتخاب عنوان اثر خودتان چه فرآیندی را طی می‌کنید؟
موقع خرید که قطعاً حواسم به عنوان است؛ حتی ممکن است عنوان کتاب من را از خرید آن اثر پشیمان کند. در مورد کتاب‌های خودم هم واقعاً سخت‌ترین بخش و آخرین بخشی که به آن فکر می‌کنم اسم است. تا زمانی که اثر نهایی نشود نمی‌توانم اسم انتخاب کنم. در مورد کتاب‌های تصویری و خردسال سعی می‌کنم اسمی باشد که بتواند موضوع را به والدین که کتاب را تهیه می‌کنند و غالباً موضوع برایشان مهم است، منتقل کند: مثل عنوان کتاب‌های «اول کی باید سلام کند؟» یا «بروم دعوا کنم». در مورد رمان‌های کودک و نوجوان بیشتر جذابیت و ایجاد کنجکاوی برایم مهم است: مثل عنوان کتاب «فینچول؛ همان مورچه‌ای که می‌خواست داماد ملکه شود». در این عنوان به خاطر طولانی‌بودن اسم کتاب، فینچول پررنگ شده و ادامه آن به شکل زیرتیتر آمده است.
- به نظر شما عنوان کتاب می‌تواند تأثیر مثبت یا منفی بر فروش و موفقیت کتاب داشته باشد؟ برای اینکه عنوان کتاب، بتواند موجب جذب توجه خوانندگان جوان‌تر به کتاب‌های حاضر در بازار کتاب کودک و نوجوان ایران شود، شما چه نکاتی را برای انتخاب عنوان به پدیدآورندگان پیشنهاد می‌کنید؟
قطعاً همین‌طور است. عنوان با ترکیب طرح جلد، ویترین کتاب است و هرچه زیباتر، خلاقانه‌تر و مرتبط‌تر با اثر باشد به فروش بیشتر کمک می‌کند. به همین دلیل غالباً ناشر هم خود را مُحق به انتخاب اسم نهایی اثر می‌داند و گاه بین ناشر و نویسنده اختلاف هم ایجاد می‌شود یا حتی اگر ناشر حرفه‌ای و دارای گروه بازاریابی و تبلیغات باشد، برای انتخاب اسم نهایی با آن‌ها هم مشورت می‌شود. پیشنهاد من این است که پدیدآورندگان در این قسمت از تولید اثرشان به مسئله بازاریابی و تأثیر روانی نام برای خرید یا خریدنکردن اثر بیشتر دقت کنند و از این منظر برای انتخاب اسم تصمیم بگیرند؛ چون اسم کتاب ارتباط مستقیم با فروش کتاب دارد و برای همه ما چه نویسنده و چه ناشر، مطلوب‌ترین اتفاق درباره یک اثر، چاپ‌های مجدد و شمارگان بالای آن است.
می‌خواهم هم از ناشران، هم مروجان و هم باقی اصحاب فرهنگ بخواهم که در معرفی و عرضه کتاب‌های کودک و نوجوان توجه بیشتری به آثار تألیف داشته باشند؛ نه برای اینکه من نویسنده هستم و ترجمه را رقیب خود می‌دانم، برای اینکه آمار خیلی بالای ترجمه که متأسفانه در این سال‌ها با ترجمه بسیاری از مترجمان آماتور وارد بازار کتاب شده‌اند و البته شرایط اقتصادی ناشران را ناچار به این امر کرده که خود بحثی مفصل است، در انتقال فرهنگ، آداب و رسوم و هویت ایرانی‌مان به فرزندان‌مان خلل و کاستی زیادی به وجود آمده است؛ تا جایی که بعضی از بچه‌های نسل جدید آنقدر که با آداب و رسوم کشورهای دیگری مثل کُره جنوبی آشنا هستند با آداب و رسوم ایرانی مانند شب یلدا آشنا نیستند. متأسفانه سراغ داریم ناشرانی که آثار تألیفی بسیار خوب و باارزشی را چاپ کرده‌اند؛ اما در تبلیغات‌شان چیزی که می‌بینیم تکرار عناوین ترجمه است.
نظر شما