سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - زینب زین‌الدینی، کارشناس‌ارشد مدیریت فرهنگی و پژوهشگر حوزه فرهنگ و صنایع فرهنگی: صنعت نشر ایران با تاریخچه‌ای غنی و تأثیرگذاری عمیق در فرهنگ و دانش جامعه، در دهه‌های اخیر با چالش‌های متعددی مواجه شده است. این چالش‌ها نیاز به رویکردهای نوین مدیریتی و ساختاری را برجسته کرده است و این سؤال را در ذهن ذی‌نفعان این حوزه مطرح می‌کند که آیا صنعت نشر ایران نیاز به تحول دارد یا اصلاح؟
صنعت نشر ایران با مسائلی روبه‌رو است. در گزارشی که توسط گروه سیاست‌پژوهی و تحلیل داده نمافر در سال ۱۴۰۲ منتشر شده است به‌طور تفصیل ۲۲ مسئله صنعت نشر ایران در قالب ۷ جزء «مخاطب و مصرف»، «بازار فروش»، «آموزش پژوهش محتوا»، «ترویج و گفتمان‌سازی»، «تولید و اشتغال»، «تأمین مالی و نظارت و ارزیابی» که به‌صورت نظام‌مند با یکدیگر ارتباط چند سویه دارند، بیان شده است. همان‌طور که در این گزارش نیز بدان اشاره شده است افزایش هزینه‌های تولید و توزیع و نوسانات اقتصادی ازجمله مشکلات عمده‌ای هستند که ناشران با آن مواجه‌اند. این مشکلات منجر به کاهش تولید و افت شدید خرید کتاب در سطح جامعه شده و توان رقابتی صنعت نشر را کاهش داده است. در این میان نظام مدیریتی ناکارآمد و ساختارهای قدیمی در صنعت نشر ایران، یکی دیگر از چالش‌های مهم است. بسیاری از فرآیندهای مدیریتی و تولیدی به‌روز نیستند و با استانداردهای جهانی فاصله دارند. این مشکلات باعث کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌ها شده‌اند.
پیشرفت‌های فناوری و دیجیتال‌سازی، هم چالش و هم فرصت برای صنعت نشر ایران به شمار می‌آیند. اگرچه فناوری‌های نوین می‌توانند به بهبود فرآیندهای تولید و توزیع کمک کنند، اما نیاز به سرمایه‌گذاری و آموزش نیروی انسانی برای استفاده از این فناوری‌ها وجود دارد.
صنعت نشر ایران به دلیل چالش‌های متعدد اقتصادی، مدیریتی و تکنولوژیکی، نیازمند تغییرات اصلاحی و تحولی، ازجمله بازنگری در قوانین و مقررات، ایجاد زیرساخت‌های مدرن و بهبود فرآیندهای مدیریتی است. اصلاح به معنای بهبود و بهینه‌سازی فرآیندها و سیستم‌های موجود است. این تغییرات معمولاً کوتاه‌مدت و متمرکز بر بهبود مدیریت منابع، تقویت استراتژی‌های بازاریابی و افزایش فروش کتاب است.
برای بهره‌برداری از رویکرد اصلاحی در صنعت نشر ایران، لازم است که:
بازنگری و ساده‌سازی قوانین و مقررات که شامل اصلاح قوانین کپی‌رایت و حمایت از حقوق مؤلفان و ناشران و کاهش بروکراسی و تسهیل فرآیندهای اداری مرتبط با نشر کتاب
افزایش شفافیت و عدالت در توزیع منابع مالی که شامل تخصیص بودجه‌ها و تسهیلات به‌صورت عادلانه و شفاف و حمایت از ناشران در جهت توزیع و فروش محصول
بهبود کیفیت چاپ و تولید کتاب که شامل استفاده از مواد اولیه باکیفیت بالاتر و ارتقاء استانداردهای چاپ و تولید کتاب
توسعه و تقویت شبکه‌های توزیع که شامل بهبود سیستم توزیع کتاب به‌گونه‌ای که کتاب‌ها به‌طور گسترده و به‌موقع به دست مخاطبان برسند و ایجاد و تقویت فروشگاه‌های زنجیره‌ای کتاب در سراسر کشور
بهبود آموزش و توانمندسازی حرفه‌ای که شامل برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای نویسندگان، ویراستاران و ناشران و ایجاد برنامه‌های آموزشی برای افزایش مهارت‌های بازاریابی و مدیریت نشر
تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات که شامل به‌روزرسانی و توسعه زیرساخت‌های IT در صنعت نشر و ترویج استفاده از فناوری‌های نوین در فرآیندهای تولید، توزیع و فروش کتاب
حمایت از ترجمه و نشر آثار خارجی که شامل تشویق به ترجمه آثار برجسته جهانی و نشر آن‌ها در ایران و فراهم کردن شرایط مناسب برای تبادل فرهنگی و ادبی با دیگر کشورها
افزایش دسترسی به کتاب برای اقشار مختلف جامعه که شامل ایجاد برنامه‌های حمایتی برای افزایش دسترسی اقشار کم‌درآمد به کتاب و توسعه کتابخانه‌های عمومی و دیجیتال در مناطق کمتر توسعه‌یافته است. این اقدامات می‌توانند بهبود قابل توجهی در کیفیت و کارآیی صنعت نشر و کتاب ایران ایجاد کنند و به ترویج فرهنگ کتابخوانی در کوتاه‌مدت کمک کنند.
رویکرد تحولی در صنعت نشر ایران به معنای تغییرات اساسی و ساختاری در تمام جنبه‌های این صنعت برای بهبود کارایی، کیفیت و دسترسی ساده‌تر به منابع علمی و فرهنگی برای همه افراد جامعه است. این تغییرات معمولاً بلندمدت و گسترده بوده و به بازنگری در فرآیندها، ساختارها و فرهنگ‌سازی نیاز دارند.
تحول در صنعت نشر ایران، نیازمند همکاری و هماهنگی میان تمامی ذی‌نفعان ازجمله دولت، ناشران، نویسندگان و خوانندگان کتاب‌ها است. این تحول شامل تغییرات:
فناورانه که شامل گسترش پلتفرم‌های کتاب‌های الکترونیکی و صوتی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای دسترسی آسان و مقرون به‌صرفه به کتاب‌های دیجیتال
تحولات مدیریتی و سازمانی که شامل بهبود فرآیندهای تولید و مدیریت نوآوری
تحولات اقتصادی که شامل اصلاحات مالی و مدل‌های کسب‌وکار جدید
تحولات فرهنگی و اجتماعی که شامل حمایت از آثار بومی و فرهنگی و ترویج فرهنگ مطالعه
و از همه مهم‌تر تحول در سیستم توزیع و بهبود شبکه‌های توزیع کتاب
صنعت نشر ایران نیازمند ترکیب دو رویکرد تحول و اصلاح برای بهبود کارایی و افزایش بهره‌وری است. تغییرات ساختاری و پذیرش فناوری‌های نوین، همراه با بهبود مدیریت منابع و فرآیندهای موجود، می‌توانند به توسعه پایدار و بلندمدت این صنعت کمک کنند. ترکیب این دو رویکرد، می‌تواند به افزایش رقابت‌پذیری و بهبود عملکرد صنعت نشر ایران منجر شود.
ترکیب دو رویکرد تحول و اصلاح نیز با چالش‌هایی همراه است. نیاز به سرمایه‌گذاری‌های مالی و زمانی برای اجرای تغییرات ساختاری و پذیرش فناوری‌های نوین و همچنین مقاومت در برابر تغییرات از سوی نیروی انسانی و مدیران، ازجمله چالش‌های مهم هستند. برای غلبه بر این چالش‌ها، به برنامه‌ریزی دقیق، آموزش نیروی انسانی و ایجاد فرهنگ‌سازی مناسب نیاز است.
بنابراین، ترکیبی از اصلاحات ساختاری و تحولات نوین می‌تواند به صنعت نشر و کتاب ایران کمک کند تا همگام با تغییرات جهانی حرکت کند و پاسخگوی نیازهای روزافزون مخاطبان باشد.
نظر شما