به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «میراث علمی ابوالحسن بیهقی» به همت گروه زبان و ادبیات فارسی خانه اندیشمندان علوم انسانی و با همکاری انجمن ادبی سرو سایه‌فکن در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

محمدعلی مهدوی راد، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بیان کرد: سید رضی شخصیت بزرگ و جامع الاطرافی است و این نکته که نهج البلاغه گزینش کلمات بلیغ علی (ع) است، چندان پایه اساسی ندارد. سید رضی با توجه به اینکه شخصیت مهم سیاسی و اجتماعی داشته است، نهج‌البلاغه را به عنوان یک زیست مومنانه نوشته است.

وی افزود: خراسان در کل جهان اسلام، بیشترین فعالیت را درباره نهج البلاغه داشته است. بیهقی از طریق پدر، مشایخ و استادانش با نهج البلاغه آشنا می شود و بسیار زیبا و دلپذیر درباره آن سخن می گوید. بیهقی نهج البلاغه را پیش حسن بن یعقوب خوانده است. کسانی از او درخواست می‌کنند که نهج البلاغه را شرح دهد که او بالاخره این کار را می کند. کسی که نهج البلاغه را شرح کند باید بخش قابل توجهی از دانش ها را بلد باشد. نکته مهم، یادکرد بسیاری از شخصیت‌های علمی، تاریخ، ادبی و… در لابه‌لای صفحات است که یکی از میراث گرانبهای این مرد بزرگ است.

در ادامه علی بهرامیان از پژوهشگران بیان کرد: این جلسه فتح بابی است برای شناسایی کسی که تاکنون به اندازه کافی شناخته نشده است، هر چند تا به حال چند کتاب او منتشر شده است. ابوالحسن بیهقی یک شخصیت جالب و علمی است و او را می توان چکیده عصاره خراسان آن روز دانست. در روستاهای خراسان، عالمان بزرگی در زمینه های گوناگون بوده اند.

وی افزود: بیهقی کوشش کرده است که در آثارش وسعت مشرب داشته باشد. او در همه زمینه‌ها آثار مهمی داشته است. خراسان آن زمان مهد ادب بود. در بین آثار بیهقی، دو کتابش به صورت مستقیم به تاریخ مربوط است که یکی از آنها تاریخ بیهق است که از نظر تاریخ‌نگاری محلی، کتاب ممتازی است. این کتاب در تاریخ‌نویسی محلی ایران، نظیر ندارد. در مجموع، میراث تاریخی ابوالحسن بیهقی فوق العاده اهمیت خاصی دارد و باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. آثار تاریخی او را می‌توان به عنوان سیمایی از تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خراسان و ایران شرقی در نظر گرفت.

بهرام پروین گنابادی مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی خانه اندیشمندان علوم انسانی، گفت: در کتاب تاریخ بیهق، اطلاعات بسیار زیادی در زمینه تاریخ اجتماعی، سیاسی و مخصوصاً تاریخ ادبی پیدا می‌کنیم. این کتاب فصلی دارد درباره بزرگانی که در بیهق هستند و دانشمندانی که شعر می‌گویند. در کتاب چهار مقوله عروضی، نگاهی که مولف به شعر دارد، یک نگاه حاکمیتی است و می‌گوید شاه برای اینکه در دل مردم نفوذ کند، نیاز به شاعران دارد و شاعران هم در ازای آن پول دریافت می‌کنند. نقطه مقابل، ابوالحسن بیهقی است. او می‌گوید حق ندارید به شاعران پول بدهید و این به نگاه جهان اسلام به شعر برمی‌گردد.

وی افزود: عرب‌ها معتقد بودند که هر شاعری یک جنی دارد که در کنار گوشش تلقین شعر می‌کند و به همین خاطر بعضی از آنها شعر را یک چیز ماورایی می‌دانستند. ابوالحسن بیهقی در بخشی عالمانی را معرفی می‌کند که آنان شعر هم می‌گویند. وی تاریخ بیهق را به زبان فارسی می نویسد و می خواهد به فارسی اعتبار ببخشد در حالی که آن زمان نوشتن به زبان عربی رایج بوده است.

سپس سلمان ساکت عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، بیان کرد: این سوال مطرح می‌شود که چرا ما در روزگار خودمان به بیهقی و بازشناسی او نیاز داریم؟ به نظر من او از یک طرف شخصیت بد اقبالی است زیرا حداقل ۸۳ اثر در حوزه های مختلف (طب، نجوم، کلام، فلسفه، حدیث و…) داشته است اما از او چهار پنج کتاب بیشتر در دسترس نیست. او انسان جامع الاطرافی بوده است. از سوی دیگر تا نام بیهقی می‌آید، اکثراً به یاد ابوالفضل بیهقی می‌افتند.

وی افزود: در کنار این بد اقبالی، خوش اقبال هم بوده است که فردی مانند علامه قزوینی در سال ۱۳۰۸ تاریخ بیهق را شناسایی می‌کند و بعد از آن دانشمندان تراز اولی از ایران و اسلام به سراغ آثار او رفته‌اند. وسعت دانش بیهقی در روزگار خود کم نظیر است. به گمان من او به ضرورت‌ها و نیازهای زمانه‌اش توجه خاصی داشته که شاید در بین هم روزگاران خودش کمتر دیده شده است. بیهقی گرفتار جزم‌اندیشی و تعصبات رایج روزگار خود نشده بود و با همه طیف‌های فکری و عقیدتی مراوده داشته است.