سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - سیده فریده حسینی فرزام: یکم شهریورماه در تقویم ملی روز همدان نامگذاری شد اتفاقی که سال‌هاست همدانی‌ها منتظر آن بودند و سرانجام به تصویب رسید، هرچند بدون ثبت ملی نیز آن را پاس می‌داشتند و نکوداشت این روز برایمان ارزشمند بود.
یکم شهریور روز همدان، زادروز ابوعلی‌سیناست، دانشمندی که علوم جهان به آن تعظیم می‌کند و خود را مرهون حکیم هزاره‌ها می‌داند.
ابن‌سینا با اشراف به ۱۲ علم در قلب دیار هگمتانه مدفون شده و سال‌هاست همدانی‌ها یکم شهریور را در کنار این دانشمند قرن‌ها پاس می‌دارد و به داشتن چنین فخری در خاک الوند بر خود می‌بالد.
هر چه از این عالم، عارف، فیلسوف، حکیم و دانشمند بگوییم، کم گفتیم همان که علوم جهان در برابرش کم می‌آورد، همان که آرامگاهش هنوز هم مامن عاشقان علم و عارفان حق است و کتاب‌هایش چون چراغی بر عالم گسترانده شده است.
یکم شهریور فرصتی شد تا سری به کتابخانه شیخ‌الرئیس بزنیم و از کتاب‌هایش بگوییم، از کتاب‌هایی که برخی مرجع هستند و برخی مهجور.
خانم ولدی مسئول کتابخانه و مرکز اسناد تخصصی میراث فرهنگی پاسخگوی سوالاتمان شد و از وضعیت کتابخانه از ابتدای تشکیل آن برایمان گفت.
_ کتابخانه بوعلی‌سینا از چه سالی شکل گرفت؟
کتابخانه آرامگاه بوعلی‌سینا مربوط به سال ۱۳۳۰ است یعنی زمان ساخت آرامگاه بوعلی فعلی و هزاره ابن‌سیاست.
بر اساس پژوهش‌هایی که انجام شده، کتابخانه آرامگاه به دوره مشروطه برمی‌گردد و مربوط به دوره قاجار است.
_ تشکیل کتابخانه از ابتدا به این شکل بود، یا شیوه‌های دیگری در شکل‌گیری آن مرسوم بود؟
قبل از اینکه پدیده کتابخانه‌های عمومی را داشته باشیم، قرائت‌خانه‌ها را داشتیم، این کتابخانه‌ها به این شکل نبود به طور مثال قرائت‌خانه بوعلی سینا در محل قدیمی آرامگاه بود، همان ساختمانی که توسط نگارخاتون نوه فتحعلی شاه ساخته شد در همان عمارت فریدالملک گلگون از متمکن‌های استان همدان بودند و کتابخانه بوعلی را ایشان جمع‌آوری می‌کنند.
این ساختمان فعلی، محل نگهداری ۶۴۷ جلد کتاب بوده که در بین اینها چند نسخه خطی هم از علوم مرتبط با دانش ابن‌سینا نگهداری می‌شد.
_ کتابخانه با طراحی فعلی چگونه و توسط چه کسی شکل گرفت؟
بعد از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲ که هوشنگ سیحون طراحی زیبا و برازنده بوعلی را انجام دادند، قسمتی را برای کتابخانه بوعلی در نظر گرفت و در پلان اولیه که طراحی کردند فضایی را صرفاً برای کتابخانه ایجاد کردند.
سمت چپ ورودی تالار بوعلی‌سینا که قرائت خانه بوعلی قرار دارد و سمت بیرون از عمارت که اکنون محل استقرار بنیاد بوعلی است کتابخانه بوعلی سینا بوده است.
با توجه به جامع الاطراف بودن بوعلی‌سینا و اشرافیت به ۱۲ علم شیخ‌الرئیس به خاطر زادروز او آنجا تاسیس می‌شود و این کتابخانه بازگشایی می‌شود.
_ کتاب‌های کنونی کتابخانه چگونه جمع‌آوری شده است؟
به مناسبت سالروز هزارمین سال تولد ابن‌سینا با اعلام به کشورهای مختلف بالغ بر ۴۵۰۰ کتاب خطی، چاپی، چاپ سربی و چاپ سنگی به کتابخانه بوعلی اهدا می‌شود، این کتاب‌ها از کتابخانه پاکستان، تاشکند ازبکستان، آذربایجان، روسیه و ایران جمع‌آوری شد و سال‌ها این کتابخانه مورد استفاده محققان و پژوهشگران در موضوعات فلسفه، موسیقی، طب، نجوم و ادبیات و… قرار می‌گیرد.
_ نخستین کتابدار کتابخانه بوعلی‌سینا چه کسی بود؟
در این سال‌ها اولین کتابدار این کتابخانه مرحوم محسن بینا بود، در آن زمان وقتی از طرف رئیس فرهنگ همدان به رئیس آثار ملی مکاتبه می‌شود که ما کتابدار می‌خواهیم، علی اضعر حکمت رئیس آثار ملی پاسخ می‌دهد که کسی را به کتابداری آرامگاه بوعلی بگمارید که به دو زبان مسلط باشد که مرحوم محسن بینا نیز به دو زبان عربی و فرانسه مسلط بودند و اولین کتابدار این کتابخانه محسن بینا شد.
_ از نسخه‌های خطی کتابخانه ابن‌سینا هم بفرمایید که چگونه فهرست شده است؟
در اهمیت این کتابخانه همین بس که سال‌های سال از کشورهای مختلف مورد مراجعه قرار می‌گرفت و بسیاری از پژوهشگران برای منابع منحصر به فرد دسترسی پیدا می‌کردند.
در خصوص نسخه‌های خطی، چاپی و سنگی باید بگویم، چون در کنار اساتید بزرگی این نسخه‌ها را فهرست کردم بسیاری از این نسخه‌ها منحصر به فرد هستند.
نسخه‌ای از قرن نهم وجود دارد که ادبیات و شعر است و از نظر تزئینات و نسخه آرایی بسیار منحصر به فرد است و توسط کاتب از آن شاعر کتابت شده است.
تمام چاپ سنگی کتاب‌های خطی کتابخانه بوعلی بسیار ارزشمند است ولی منحصر به فرد نیستند چون چاپ سنگی همواره بوده است.
راجع به کتاب‌های چاپی نیز که ۴۵۰۰ جلد بودند، متاسفانه در کوران انقلاب اسلامی سال‌ها کتابخانه بسته می‌ماند اما از سال ۱۳۸۲ توسط مدیریت میراث فرهنگی این کتابخانه بازگشایی شد.
در این سال‌ها یکی از همکاران ما کتابدار کتابخانه شدند، کتاب‌هایی که سال‌ها خاک خورده، منزوی شده بودند و به صورت آرشیو درآمده بود، احیا و گندزدایی شد و کتابخانه راه‌اندازی شد و سال‌های سال مورد استفاده پژوهشگران و دانشجویان قرار می‌گیرد.
_ علت فشردگی چینش کتاب‌های کتابخانه بوعلی‌سینا چیست؟ چرا فضای لازم در اختیار این کتابخانه قرار ندارد؟
از سال ۱۳۹۷ این کتابخانه به دلیل اینکه بنیاد بوعلی‌سینا قصد استقرار در جوار آرامگاه ابن‌سینا را داشت فضا در اختیار بنیاد بوعلی قرار گرفت و کتاب‌های بخش اعظم کتابخانه آرامگاه بوعلی به طبقه دوم خانه عبادی منتقل شد و مدتی در کارتون‌های موز نگهداری می‌شد.
متاسفانه الان هم قسمتی از کتاب‌ها در طبقه دوم نگهداری می‌شود، بعضی‌ها در قفسه‌ها دپو شده است و بخشی نیز که از نظر محتوا خیلی اهمیت داشت، همت کردند به همان قرائت خانه آرامگاه منتقل شد اما متاسقانه برخی هنوز در کارتون در انتظار هستند که به هویت خود در محل آرامگاه بوعلی‌سینا برگردند.
_آیا می‌توان کتاب‌ها را به جای دیگری مثل کتابخانه ملی انتقال داد؟
از نظر ما کتابداران هر کتابخانه هویت دارند و کتابخانه‌های وقفی بر اساس دستورالعمل‌های شرعی، عرفی و قانونی به هیچ وجه نمی‌توانند کتاب‌هایشان را به جایی انتقال دهند چون تابع همان مکان هستند.
هدف ما و دغدغه ما این است که کتابخانه بوعلی سینا با همان هویت به جای خود بازگردد شما در هر جایی بروید کتابخانه آرامگاه‌ها هویت دارند مثل آرامگاه سعدی، حافظ و فردوسی که همه اینها کتابخانه مخصوص با همان هویت را دارند، هرچند بوعلی‌سینا داشت که با آمدن بنیاد بوعلی از دست رفته است.
این کتابخانه می‌تواند پیوند گردشگری فرهنگی و کتاب را به جریان بندازد و در جذب گردشگران اثرگذار باشد پس نباید نسبت به این مهم بی‌تفاوت بود.
نظر شما