به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر، جهانشیر یاراحمدی در آیین رونمایی از کتاب «کلات‌نامه» در اهرم گفت: چاپ اولین کتاب هر نویسنده‌ای لذتی دارد که انتشار آثار بعدی ندارد. کلات‌نامه یک کار موفقی است که به همت سعید گلچمن، نمایشنامه‌نویس و هنرمند اهرمی نوشته شده و به‌عنوان اولین اثر وی به زیور طبع آراسته شده است.
وی سپس به مبدا نمایشنامه‌نویسی در استان بوشهر گریزی زد و در این باره بیان کرد: اگر تلاش‌های سید مهدی سعادت را در سال ۱۳۱۶ شمسی را به‌عنوان نقطه آغاز نمایش‌نویسی در بوشهر بدانیم، اینک ۷۸ سال از عمر نمایشنامه‌نویسی استان می‌گذرد.
یاراحمدی افزود: این ۷۸ سال از دید من به دو دوره تقسیم می‌شود که دوره اول از سال ۱۳۱۶ تا ۱۳۴۰ و دوره دوم از سال ۱۳۴۰ به بعد را در برمی‌گیرد. در بخش اول همه افرادی که نمایشنامه نوشتند، دبیران دبیرستان بودند و چند نفر هم دانش‌آموزانی بودند که نخبگان این روزگار بودند و در کنار معلمان خود برای نوشتن نمایشنامه تلاش می‌کردند. اگرچه اثری از این دوره، در دست نیست تا از نظر فنی بررسی شوند که در چه سطحی بوده‌اند ولی با توجه به خلاصه قصص نمایشنامه‌ها و نام آنها که مخاطبان این آثار به ما گفتند، می‌توانیم با یک نگاه تحلیلی بگوییم که این آثار بر اساس دو رویکرد اجتماعی و تاریخی نوشته شده‌اند.
نویسنده کتاب «ادبیات نمایشی در بوشهر» یادآور شد: آثاری که با رویکرد اجتماعی نوشته شده بودند در ژانر کمدی بودند و آثاری که با رویکردی تاریخی خلق شدند، همه با موضوعات ملی- میهنی بوده‌اند که شامل ستایش ایران باستان و شاهان ایرانی، قصص شاهنامه و حوادث تاریخی می‌شدند؛ آثاری مثل به چاه افتادن بیژن و نجات او به دست منیژه که در سال ۱۳۲۹ در مدرسه سعادت به روی صحنه رفته یا «خشم زرد» پرویز پروین که در سال ۱۳۳۹ و همچنین نمایش «ضحاک» که در سال ۱۳۲۲ اجرا شده‌اند.
این نویسنده و پژوهشگر جنوبی با اشاره به اینکه بخش دوم تاریخ نمایشنامه‌نویسی استان بوشهر که از سال ۱۳۴۰ آغاز شد و تا به امروز ادامه دارد، همان تئاتری است که در دست نسل من و بعد از من و جوانان است، افزود: چراکه همه افرادی که در دوره اول تئاتر را شروع کردند، بعدها بنا به دلایلی از این هنر فاصله گرفتند و تنها یک نفر در این هنر ماند که زنده‌یاد منوچهر آتشی، شاعر برجسته کشورمان بود. او یکی از برجسته‌ترین نمایشنامه‌نویسان جنوبی و پیشگامان این هنر در بوشهر بود که آثار متعددی را هم در حوزه نمایش‌های صحنه‌ای و هم نمایش‌های رادیویی نوشته است. جالب اینجاست که اغلب این نمایشنامه‌ها هم اجرا شدند.
به گفته یاراحمدی، نمایش‌ها در دوره دوم به لحاظ کمی رشد کرد تا جایی که در این دوره آثار با بیش از ۱۰ رویکرد نوشته و تولید شده‌اند. در این دوره نویسندگان ما به تئاتر کشور معرفی شدند، تعداد نویسندگان و چاپ آثار نمایشی بیشتر شد.
وی با بیان اینکه خوشبختانه این فرایند باعث رشد ملموس عناصر مختلف تئاتری اعم از کارگردانی، نمایشنامه‌نویسی و بازیگری در استان شد، تصریح کرد: امروزه ما در نمایشنامه‌نویسی چهره‌های ملی داریم این در حالی است که ما تا انقلاب، فقط ۴ نمایشنامه منتشرشده در استان داشتیم که سه تا از آنها نوشته صادق چوبک بود و یکی هم به استاد ایرج صغیری تعلق داشت؛ نمایشنامه «قلندرخونه» که در سال ۱۳۵۴ از تلویزیون ملی ایران پخش شد. از سه اثر چوبک هم یک کار در مجله «سیاه و سفید» با عنوان «پیرزن شغال» در سال ۱۳۳۷ منتشر شد و دو اثر دیگر یعنی «توپ پلاستیکی» در سال ۱۳۲۸ و «هفت خط» در سال ۱۳۴۴ منتشر شدند.
یاراحمدی تاکید کرد: یک نمایشنامه هم در واقع تا مرحله چاپ پیش رفت اما منتشر نشد که نمایشنامه «خدمگ پارتی» نوشته منوچهر آتشی بود. در سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ در جریان این کار قرار گرفتم. اینکه آتشی حق‌التالیف کار هم گرفته بود ولی به دلیل اینکه انتشار این نمایشنامه همزمان با انقلاب شده بود، کار متوقف می‌شود. من با ناشر ارتباط گرفتم اما هرگز نسخه‌ای از این اثر به دست ما نرسید.
وی در ادامه بحث خود، به معرفی انواع ادبیات رسید و گفت: در میان تقسیم‌بندی‌های گوناگونی که در ادبیات ایران رخ داده، ما یک گونه داریم که به «ادبیات اقلیمی» شناخته می‌شود. به عقیده مارتین گری، «ادبیات اقلیمی، ادبیاتی است که تاکیدش بر جغرافیاست و از دل آن به آداب و رسوم، تاریخ، گفتار، زبان و گویش یک جغرافیای خاص می‌پردازد.» در واقع ادبیات اقلیمی یک کارکرد مردم‌شناسانه با تاکید بر زبان و روایت داستانی دارد. نویسنده خلاق کسی است که بتواند از این ادبیات استفاده کند و جغرافیای محل سکونت خود را به ساکنان آن بازبشناساند و به دیگران معرفی کند.
یاراحمدی با تاکید بر اینکه کلات‌نامه یک اثر موفق در حوزه ادبیات اقلیمی است، افزود: بستر این نمایشنامه جغرافیا، تاریخ، آداب و رسوم است که همه گفتار و نشانه‌ها و اسامی افراد آن برخاسته از اقلیم جنوب است. حال سوال اینجاست در روزگاری که مدرنیته از در و دیوار بالا می‌رود آیا نیاز است که یک نویسنده به ادبیات اقلیمی بپردازد؟! اصلاً چه لزومی دارد که در این عصر به ادبیات اقلیمی پرداخته شود؟ بحثی که بسیار چالش‌برانگیز و جای گفت‌وگو دارد؛ زیرا افراد بسیاری هستند که در خلاف این ضلع ایستاده و بر این باورند که اصلاً نیازی است که در عصر مدرنیته به ادبیات اقلیمی پرداخته شود!
نویسنده «نمایش در بوشهر از آغاز تا امروز» ادامه داد: در سوی دیگر نیز افرادی هستند که سینه‌چاکانه با ادبیات اقلیمی موافقند و بر این عقیده هستند که الزاماً نویسندگان باید به ادبیات اقلیمی بپردازند. در اینجا برای تبیین تفکر این گروه اشاره می‌کنم که ۵۰ سال پیش، زمانی که نمایش «قلندرخونه» اثر ایرج صغیری در سال ۱۳۵۴ در جشن هنر شیراز اجرا و مورد توجه بزرگان هنر جهان واقع می‌شود، بسیاری از مطبوعات آن روزگار با استاد صغیری گفت‌وگو کردند. یک سوال دقیقاً با همین موضوع از وی می‌پرسند که صغیری پاسخی بسیار صحیح، صریح و اصولی به آن می‌دهد. او در پاسخ می‌گوید: «برای ما تئاتری‌ها، تجربه کردن ویلیام شکسپیر، برتولت برشت، فرناندو آرابال و… همه نویسندگان خوب دنیا هیچ اشکالی ندارد! تجربه کردن این‌ها هیچ موردی ندارد. ما بایستی این‌ها را تجربه کنیم ولی اگر روی این تجربیات ایستادیم و پافشاری کردیم که همین تئاتر است و بایستی در اقلیم خودمان هم همین تئاترها را تولید کنیم، اشتباه است؛ چراکه این آثار در بستر فرهنگی خلق شده‌اند که این بستر فرهنگی مال ما نیست. ما باید آثاری را خلق کنیم که بر اساس بستر فرهنگی خودمان باشد.» درست مانند کاری که سعید گلچمن در کلات‌نامه کرده است.
او تاکید کرد: ۲۵ شب آدم‌های کوچه و بازار تنگستان را به سالن نمایش آوردن، کار کمی نیست، مارتین اسلین، تعبیر جالبی از تئاتر دارد. او می‌گوید: «A رو در روی B روی در صحنه برای آنکه C ببیند.»؛ C یعنی تماشگر. بی‌شک در تئاتر اگر مخاطب و تماشگر وجود نداشته باشد، کاری عبث است. بنابراین نمایشی که مخاطب زیادی دارد، این یعنی کار موفقی است. سعید گلچمن با تولید این اثر، کار درست و دقیقی انجام داد که با حمایت مخاطب مواجه شد.
یاراحمدی یادآور شد: ناگفته نماند که دنیای ادبیات و هنر، دنیای فرم است که در عصر ما دیگر در آن بحث محتوا مطرح نیست. بنابراین الان در این دنیا آنچه مهم است، این است که ما مسائل را چگونه در نمایش مطرح کنیم. بنابراین گلچمن اگر می‌خواهد آثارش، در ادامه نیز آثار موفقی باشد، نباید تاریخ، فرهنگ و اقلیم خود را از یاد ببرد، باید روی آن متمرکز شود. او در کلات‌نامه مسیر را صحیح و اصولی رفت که امیدوارم در کارهای بعدی خود بر این مسیر استوار باشد.
به گزارش ایبنا؛ نمایشنامه «کلات‌نامه» نوشته سعید گلچمن، هنرمند، نویسنده و نمایشنامه نویس تنگستانی است که برای نخستین بار در سال ۱۳۹۷ در تماشاخانه اهرم روی صحنه رفت. این نمایشنامه که روایتگر رویدادی تاریخی؛ یعنی همان نزاع میان خوانین تنگستانی است، تابستان ۱۴۰۳ با حمایت بنیاد حسین دهقانی به همت انتشارات هلیله راهی بازار کتاب شد که شامگاه شنبه، ۱۰ شهریور در مجتمع فرهنگی هنری اهرم با حضور جامعه هنری استان بوشهر رونمایی شد.
نظر شما