سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: در دنیای امروز، آشنایی با شخصیت‌های بزرگ تاریخ اسلام و انتقال آموزه‌های آنها به نسل جوان امری ضروری است. یکی از این شخصیت‌ها، امام حسن مجتبی (ع) است که با ویژگی‌های برجسته‌ای چون بخشش و محبت شناخته می‌شوند. شهادت امام حسن مجتبی (ع)، دومین امام شیعیان و نوه پیامبر اسلام، همواره یادآور ارزش‌ها و آموزه‌های انسانی و اخلاقی است که ایشان در طول زندگی خود ترویج دادند.
به همین مناسبت، گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام علی شعیبی، نویسنده کتاب «سبزترین امام» داشته‌ایم تا اطلاعات بیشتری درباره این اثر به دست بیاوریم و به مخاطبان ارائه کنیم. این کتاب که در ۶ فصل به زندگی امام حسن (ع) از تولد تا شهادت می‌پردازد، سعی دارد ابعاد مختلف شخصیت آن بزرگوار را به زبان ساده و قابل فهم برای کودکان و نوجوانان روایت کند. کتاب «سبزترین امام» در بهار ۱۴۰۳ به کوشش انتشارات معارف در ۲۰۴ صفحه و به بهای ۱۵۰ هزارتومان چاپ و به بازار کتاب کودک و نوجوان عرضه شده است.
در گفت‌وگویی که با نویسنده کتاب داشته‌ایم، به چرایی انتخاب این موضوع برای نگارش کتاب و ویژگی‌های برجسته شخصیت امام حسن (ع) که در کتاب «سبزترین امام» نیز به آن پرداخته شده، اشاره شده است. این گفت‌وگو را در ادامه می‌توانید بخوانید:
- چطور شد که تصمیم به نوشتن کتابی درباره امام حسن مجتبی (ع) گرفتید؟
این تصمیم چند جنبه داشت. جنبه اول آن این بود که به سبب علاقه‌ای که به امام حسن مجتبی (ع) داشتم، دوست داشتم کتابی برای آن حضرت بنویسم و این افتخار نصیبم شود که مرتبط به این امام بزرگوار که واقعاً مظلوم هستند، کتابی تألیف کنم. به عقیده من ایشان چه در بیان کرامات، چه در تولدشان که نیمه رمضان است و معمولاً در ایام ماه مبارک رمضان جشنی گرفته نمی‌شود یا خیلی مراسمات کمی گرفته می‌شود و چه در شهادت‌شان که همزمان با وفات پیامبر اکرم (ص) است و چه در روایاتی که از زندگی امام بیان می‌شود، مظلوم واقع شده‌اند. متأسفانه دیده شده که مثلاً افراد بزرگی که از مسئولان کشوری هم هستند تفسیراتی از زندگی امام حسن مجتبی (ع) داشته‌اند که تفسیرات اشتباهی بوده است. جنبه دیگر آن بود که بچه‌ها مخصوصاً جوان‌ها و نوجوان‌ها و حتی کودکان، امام حسن (ع) را آن‌طور که باید و شاید نمی‌شناختند؛ لذا تصمیم گرفتم دِین خودم را -هرچند کم- ادا کنم و این‌گونه این کتاب نوشته شد. «سبزترین امام» بیشتر برای نوجوانان نوشته شده است تا کودکان؛ من تصمیم داشتم با نوشتن این کتاب، نوجوانان را از همان بدو شروع نوجوانی و اوایل دوره جوانی با امام حسن (ع) آشنا کنم تا بتوانند در زندگی به عنوان الگو به این امام توسل کنند، از ایشان یاد بگیرند و در مسیر زندگی‌شان از این آموزه‌ها بهره ببرند.
به لطف خداوند در گذشته کتاب‌های «شیر خدا علی»، «مقتل فاطمی نوجوان» و «مقتل حسینی نوجوان» از من چاپ شده و کتاب «سبزترین امام» نیز به نوعی مکمل آن سه کتاب دیگر است و این چهار کتاب می‌توانند امام‌شناسی و تاریخ روایی برای نوجوانان از امیرالمؤمنین تا قیام امام حسین (ع) را به بچه‌ها و نوجوان‌ها ارائه دهند.
- به چه ویژگی‌هایی از شخصیت امام حسن (ع) در کتاب «سبزترین امام» تأکید کرده‌اید؟ لطفاً شرح مختصری از داستان این کتاب برای مخاطبان بگویید.
کتاب «سبزترین امام» برخلاف سایر کتاب‌ها که برای کودکان و نوجوانان نوشته می‌شود و تک‌بعدی به زندگی امام حسن (ع) می‌پردازد یعنی مثلاً فقط به ویژگی‌های اخلاقی امام پرداخته می‌شود یا فقط به بخش‌هایی از کرامت امام و مهربانی امام پرداخته می‌شود، سعی کرده است به طور جامع به سیره و زندگانی امام نگاه کند. این کتاب از تولد تا شهادت امام را به صورت تاریخی روایت کرده و در این بین، همان‌طور که دارد تاریخ را روایت می‌کند، سعی کرده به ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری امام حسن (ع) -چه در بُعد فردی و چه در بُعد اجتماعی - بیشتر توجه و برجسته‌اش کند که در آن جنبه زندگانی اجتماعی امام هم گنجانده شده است. علاوه بر این، ما در این کتاب امام حسن (ع) را فقط یک امام کریم و مهربان معرفی نکرده‌ایم؛ بلکه سعی کردیم بگوییم علاوه بر اینکه امام کریم، مهربان و بخشنده است، مدبر، مدیر سیاستمدار، جاهد و شجاع هم هستند و تصمیمات بسیار شجاعانه‌ای چه در میدان جنگ مستقیم و چه در میدان جنگ غیرمستقیم و کار تشکیلاتی، گرفته‌اند. پس این کتاب تک‌بعدی کار نکرده و ابعاد مختلف زندگی امام را در نظر گرفته است که در این بُعد بحث حکومت و رفتارشان با دشمنان و دوستان و اتفاقاتی که بعد از صلح میفتد و هم نحوه مبارزه‌شان با معاویه و اتفاقات بعد از آن، کاملاً توضیح داده شده است.
اگر بخواهم مختصری از کتاب را برای شما شرح بدهم باید بگویم که این کتاب از تولد و کودکی امام حسن مجتبی (ع) را روایت می‌کند؛ یعنی از دوره زندگانی پیامبر شروع می‌شود و بعد از آن داستان وفات پیامبر و اینکه امام در آن دوره چه می‌کرده بیان شده و در ادامه اتفاقاتی که برای حضرت زهرا (س) میفتد و نقش امام حسن را بیان می‌کند. همچنین، دوران خلفا مثل دوره ابوبکر، دوره عمر و بعد هم دوره عثمان را تک‌تک روایت می‌کند و بعد از آن هم خلافت امیرالمؤمنین و نقش برجسته امام حسن در خلافت امیرالمؤمنین و به قولی مبارزات و همراهی‌ای که امام حسن انجام می‌داده و کمک پدر بزرگوارشان بوده، آورده شده است. بعد از آن هم دوران خلافت خود امام حسن شروع می‌شود و مبارزات ایشان به صورت مفصل در این کتاب آورده شده است. مثلاً نامه‌نگاری‌هایی که با معاویه صورت می‌گیرد، خیانت‌هایی که در حق ایشان می‌شود و اتفاقاتی که منجر به صلح می‌شود و بعد از آن هم در مورد دوران صلح و بعد از صلح و فعالیت‌های امام حسن کامل در کتاب بیان شده است. در پایان نیز داستان به دسیسه‌های معاویه و شهادت امام حسن مجتبی (ع) می‌رسد؛ فصل آخر نیز به تعبیری به عنوان مقتل امام حسن (ع) در کتاب جاگذاری شده است.
- تا به امروز آثاری زیادی درباره امام حسن مجتبی (ع) برای کودکان و نوجوانان تولید شده است. از نگاه شما کتاب «سبزترین امام» چه تفاوتی با دیگر داستان‌ها دارد؟
همان‌طور که در سوال قبلی عرض کردم، تفاوتی که این اثر با آثار دیگر دارد این است که به صورت چند بعدی زندگی امام را بررسی می‌کند؛ یعنی فقط به ابعاد اخلاقی و کمک‌ها و مهربانی‌ها و رفتارشان با افراد فرودست و ضعیف جامعه نمی‌پردازد؛ بلکه امام را در حالات مختلف برای بچه‌ها توصیف می‌کند و بچه‌ها و نوجوان‌ها را با امام آشنا می‌کند؛ مانند رفتارشان با یاران‌شان، رفتارشان با دشمنان و با کسانی که ساکت بودند در مقابل معاویه و رفتاری که در مواجهه با جاسوسان داشتند بیان شده است؛ همچنین تدبیر امور، تدبیر سیاست‌ها، نحوه مبارزه با معاویه و حتی آن موقعی که ظاهراً حکومت از دست امام خارج شد و شکست ظاهری خوردند و چطور توانستند تشکیلاتی را درست کنند که نتیجه‌اش این شد که چند سال بعد حکومت بنی‌امیه کاملاً از بین رفت و درنهایت نیز امت بنی‌امیه. امام حسن (ع) شاگردانی داشتند و تشکیلات‌شان، تشکیلات بسیار قوی و گسترده‌ای بود که یکی از افراد این تشکیلات امام حسین (ع) بود که آن قیام بزرگ را انجام داد و هنوز بعد از ۱۴۰۰ سال همه جا به عشق امام حسین مردم زنده هستند و عزاداری می‌کنند و از کرامات‌شان می‌گویند و از مدرسه عاشورا درس می‌گیرند.
- چه پیامی برای نوجوانان از زندگی امام حسن مجتبی (ع) دارید؟
پیامی که امام حسن (ع) برای نوجوانان دارد این است که هیچ‌وقت دست از حق نکشید و حق را دنبال کنید؛ حتی اگر شرایط تغییر کند. ما گاهی‌اوقات در شرایط عادی رفتارهایی داریم؛ حالا این شرایط عادی گاهی تبدیل به شرایط بحرانی می‌شود و شما اگر در شرایط بحرانی هنوز بر سر آن آرمان‌ها و عقایدتان باشید ولی شیوه مبارزه را تغییر دهید یعنی از پا ننشسته‌اید. خیلی از افراد تا شرایط تغییر می‌کند آرمان‌هایشان را فراموش می‌کنند؛ ولی امام حسن مجتبی (ع) با اینکه خلیفه بودند و آن خلافت از ایشان گرفته شد و معاویه خلیفه شد و یاران‌شان به ایشان نارو زدند مثل پسر عمویشان، عبیدالله بن عباس که یار نزدیکی بود و با دریافت رشوه به آن حضرت خیانت کرد، اهداف و آرمان‌هایشان را فراموش نکردند و تا آخر پای آنها ایستادند و تا روزی که به شهادت رسیدند، دست از مبارزه نکشیدند فقط شکل مبارزه را تغییر دادند و مبارزه از روی زمین به زیرِ زمین یا از مبارزه آشکار به مبارزه تشکیلاتی و پنهانی تغییر شکل داد. پیامی که این کتاب برای نوجوانان دارد این است که وقتی حق را شناختیم، پایش بایستیم؛ ولو اینکه شرایط و حالات تغییر کند و نهایتاً باید شیوه مبارزه را تغییر دهیم.
- چگونه می‌توان به واسطه کتاب‌های کودک و نوجوان، آموزه‌ها و ویژگی‌های اخلاقی امام حسن (ع) را در زندگی روزمره کودکان و نوجوانان گنجاند؟
دنیای امروز که دنیای رسانه‌هاست و بچه‌ها به آسانی با کل دنیا به وسیله فضای مجازی، اینترنت، تبلت‌ها، گوشی‌هایی که در اختیار دارند و بازی‌های کامپیوتری، در ارتباط هستند. به نظرم کتاب آنقدر باید در کتاب‌سازی‌اش، در نوشتارش، در تصویرگری و صفحه‌آرایی‌اش زیبا و جذاب باشد که نوجوان بتواند با آن اثر ارتباط برقرار کند و دوست داشته باشد کتاب را ورق بزند و مطالعه کند. به عقیده من، گام اول برای ارتباط‌گیری با نوجوانان و تأثیرگذاری این است که کتاب خوب نوشته شود. گام دوم این است که خوب کتاب‌سازی شود هم از نظر تصویرگری، هم صف‌آرایی و حتی کاغذ؛ یعنی ناشر نباید از این مسئله که شاید کتاب کمی گران‌تر دربیاید، بترسد. کتاب اگر خوب باشد فروش می‌رود و روی دست ناشر نخواهد ماند. ناشر و نویسنده باید وظایف خود را به خوبی انجام دهند و از سوی دیگر رسانه‌ها باید به کمک کتاب بیایند. در صداوسیما، رادیو، تلویزیون و فضای مجازی باید تبلیغات گسترده صورت گیرد و مسابقاتی برای کتاب‌ها برگزار شود. همه این‌ها کمک می‌کند که نوجوان کتاب را دست بگیرد و وقتی که کتاب را دست گرفت، حالا وقتِ کمک خانواده‌ها و کمک مدارس و معلمان و هر کسی است که با نوجوان و جوان در ارتباط مستقیم است. آنها می‌توانند در فهم کتاب و گیرایی محتوای آن به بچه‌ها کمک کنند. اگر حجم کتاب زیاد است، قسمتی از آن باید آماده و به بچه‌ها ارائه شود. در این مرحله، مسابقات و برنامه‌های دیگر کتابخوانی می‌توانند کمک کنند. مطمئناً اگر بچه‌ها با شخصیت اهل بیت (ع) آشنا شوند عاشق آنها می‌شوند؛ عاشق رفتار، بزرگواری و منش آنها می‌شوند و این مسئله می‌تواند در زندگی و رفتار کودکان و نوجوانان خیلی مؤثر باشد.
نظر شما