اسماعیل برقی، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اشاره به اینکه در کل کشور، ۸۰ هزار دانش‌آموز استثنایی داریم که در مدارس خاص تحصیل می‌کنند و ۲۳ هزار دانش‌آموز استثنایی نیز در مدارس عادی درس می‌خوانند، عنوان کرد: رویکرد آموزش و پرورش استثنایی این است که دانش‌آموزان با بهره هوشی عادی، تا حد ممکن به‌صورت تلفیقی با دانش‌آموزان عادی آموزش ببینند؛ در واقع اصول فراگیر آموزشی برای این دانش‌آموزان ثبت‌نام در نزدیک‌ترین مدرسه و آموزش در محیطی با کمترین محدودیت و فضای مناسب‌سازی شده است.
تولید ۲۵ هزار جلد کتاب درسی بریل دانش‌آموز نابینا
معاون برنامه‌ریزی آموزشی و توان‌بخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی درباره آمار کتاب‌های منتشرشده در بخش استثنایی اظهار کرد: ۲۵۰۰ نفر دانش‌آموز نابینا در کشور وجود دارد که از کتاب بریل استفاده می‌کنند. برای این گروه از جامعه هدف استثنایی کشور، ۱۹۳ عنوان کتاب درسی در سال به کتاب بریل تبدیل می‌شود. در مجموع آموزش و پرورش استثنایی کشور ۲۳ تا ۲۵ هزار جلد کتاب بریل برای ۲ هزارو ۵۰۰ دانش‌آموز نابینا منتشر می‌کند.
برقی درباره تولید کتاب درسی برای ناشنوایان که دارای بهره هوشی عادی هستند، گفت: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، این کتاب‌ها را تولید می‌کند و آموزش و پرورش استثنایی بعد از مناسب‌سازی، این کتاب‌ها را برای این گروه از دانش‌آموزان ارسال می‌کند.
وی درباره اختلاف آمار کتاب‌های درسی عادی یا مواد مطالعاتی جامعه استثنایی عنوان کرد: همه کتاب‌های درسی عادی، به کتاب‌های صوتی و بریل تبدیل نمی‌شود، تعداد زیادی از کتاب‌های درسی در قالب صوتی و بریل دراختیار نابینایان قرار می‌گیرد زیرا تولید کتاب بریل هزینه زیادی دارد. اگر تولید کتاب بریل ۲۰۰ هزار تومان برای دولت هزینه داشته باشد، دانش‌آموز استثنایی مانند دانش‌آموز عادی فقط پول قیمت پشت جلد کتاب را می‌پردازد.
تولید ۴۱۱ عنوان کتاب درسی و راهنمای معلم
معاون برنامه‌ریزی آموزشی و توان‌بخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی افزود: براساس آمار برای دانش‌آموزان آسیب بینایی؛ ۵۷ عنوان کتاب مناسب‌سازی، هفت کتاب «راهنمای معلم» منتشر می‌شود. برای دانش‌آموزان آسیب بینایی نیز در مجموع ۱۹۳ عنوان کتاب بریل و ۳۵ عنوان صوتی تولید می‌شود. در بخش آسیب بینایی سازمان اسثتنایی کشور ۴۴ عنوان کتاب را درشت‌خط و ۴۶ عنوان را بریل می‌کند. در چند معلولیتی و معلولیت‌های جسمی و حرکتی محتوای کتاب را تغییر نمی‌دهیم و «راهنمای معلم» تألیف می‌کنیم که مجموع تولیدات در این بخش ۶۰ عنوان آست. در مجموع در طول سال‌های گذشته، ۴۱۱ عنوان کتاب درسی و راهنمای معلم، مناسب‌سازی و در اختیار معلمان و دانش‌اموزان استثنایی قرار می‌گیرد. آموزش و پرورش استثنایی، هرسال ۱۲۰ عنوان کتاب درسی را که سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی تولید می‌کند را برای دانش‌آموزان استثنایی با بهره هوشی عادی مناسب‌سازی می‌کند.
تالیف ۲۱۰ عنوان کتاب درسی و راهنمای معلم برای کم‌توانان ذهنی
برقی درباره آمار تألیف کتاب برای دانش‌آموزان استثنایی با شرایط کم‌توان ذهنی گفت: تولید کتاب برای این گروه از دانش‌آموزان استثنایی نیز پیچیدگی‌های خاصی دارد در مجموع ۲۱۰ عنوان کتاب درسی و راهنمای معلم برای گروه‌های مختلف دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی هستند، تألیف و آماده‌سازی می‌شود. هرسال ۱۰ تا ۲۰ عنوان کتاب نیز بازتألیف، بازنگری یا تألیف جدید می‌شود. به‌عنوان مثال امسال در گروه ابتدایی و پیش‌دبستانی برای کم‌توانانان ذهنی ۶۹ عنوان کتاب و راهنمای معلم تألیف شده است. در پیش‌حرفه‌ای ۴۹ عنوان کتاب و در پیش‌متوسطه دوره کار و دانش خاص، ۷۰ عنوان کتاب منتشر شده است.
معاون برنامه‌ریزی آموزشی و توان‌بخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی درباره توزیع و انتشار کتاب‌های درسی دانش‌آموزان استثنایی کشور اظهار کرد: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و شرکت چاپ و نشر افست، کتاب دانش‌آموزان استثنائی با بهره هوش عادی را چاپ می‌کند و همراه با کتاب‌های عادی در کشور توزیع می‌کند. در حال حاضر این کتاب‌ها توزیع شده است. کتاب بریل، به‌دلیل محدود بودن دستگاه‌ها، چاپ کتاب بریل بعد از آغاز سال تحصیلی جدید، بلافاصله تولید کتاب بریل برای سال تحصیلی آینده آغاز می‌شود. یعنی کتاب بریل از آبان‌ماه هر سال تا شهریور سال اینده ادامه دارد و متناسب با تعداد دانش‌آموزان این کتاب‌ها تولید می‌شود.
۳ دستگاه چاپ بریل برای تولید کتاب درسی داریم
برقی با بیان اینکه سه دستگاه برای چاپ کتاب‌های درسی بریل وجود دارد و در حال خرید یک دستگاه دیگر نیز هستیم، اظهار کرد: البته یکسری دیگر از دستگاه‌های چاپ که مثل دستگاه کپی هستند نیز به تولید کتاب بریل می‌پردازند. در مجموع طوری فعالیت می‌کنیم که اغاز سال تحصیلی جدید دانش آموزان استثنایی و نابینا نیز کتاب مورد نیازشان دراختیارشان باشد.
استفاده از ۱۵ تا ۲۰ تن کاغذ برای تولید کتاب درسی بریل
معاون برنامه‌ریزی آموزشی و توان‌بخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی درباره تامین کاغذ مورد نیاز برای تولید کتاب بریل دانش‌آموزان نابینا در کشور گفت: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و بخش پشتیبانی توسعه مدیریت منابع پشتیبانی منابع حدود ۱۵ تا ۲۰ تن کاغذ بریل برای تولید ۲۳ تا ۲۵ هزار جلد کتاب بریل دانش‌آموزان نابینا خریداری می‌کند؛ البته سازمان آموزش و پرورش استثنایی باید منتظر بماند تا سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی کتاب‌های درسی را تولید و تغییرات موجود را اعمال کند، سپس آموزش پرورش استثنایی براساس این تغییرات، به تولید کتاب بریل اقدام کنند. به همین دلیل فرآیند تولید کتاب بریل در کشور طولانی است.
نیمی از کتاب‌های بریل با کاغذ داخلی تولید می‌شوند
برقی درباره درصد استفاده از کاغذهای ایرانی و خارجی در تولید کتاب بریل برای دانش‌آموزان نابینا، اظهار کرد: بخش از کاغذ تولید کتاب بریل ازطریق کاغذ وارداتی در بازار تامین می‌شود و بخشی از این کاغذها از طریق کاغذ داخلی که کارخانه چوب و کاغذ مازندران تولید می‌کند، خریداری می‌شود. تا آنجا که در جریانم در بخش خارجی، بخشی از کاغذ وارداتی است و در بخش داخلی فقط دو یا سه کارخانه کاغذ بریل تولید می‌کنند. در مجموع فکر می‌کنم نصف کتاب‌های درسی استثنایی با کاغذ داخلی و نصف دیگر آن با کاغذ خارجی تولید می‌شود.
وی درباره چالش‌های تهیه کاغذ بریل برای تولید کتاب درسی نابینایان عنوان کرد: چالش خاصی در مجموع وجود ندارد اما کاغذ بریل معمولاً با قیمت زیادی تهیه می‌شود؛ مثلاً پول یک کیلو کاغذ بریل ایرانی، ۳۰ هزار تومان و قیمت یک کیلو کاغذ بریل خارجی ۹۰ هزار تومان است؛ البته کیفیت کاغذهای خارجی بیشتر است و در تولید کتاب درسی بریل باید از کاغذ مرغوب استفاده کرد تا بچه‌ها وقتی کاغذ را لمس می‌کنند، نقاط برجسته باقی بماند و با دست کشیدن مداوم از بین نرود.
معاون برنامه‌ریزی آموزشی و توان‌بخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی با بیان اینکه سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی مسئول تامین اعتبارات لازم و تهیه سهمیه کاغد برای تولید کتاب درسی دانش‌آموزان استثنایی نیز هست، اظهار کرد: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی معمولاً مسئول تهیه کاغذ برای کتاب درسی این گروه از دانش‌آموزان نیز هست و آموزش پرورش استثنایی خیلی در این زمینه مسئولیت ندارد اما به دلیل کیفیت پایین کاغذ بریل ایرانی، سعی می‌شود از کاغذ خارجی برای صدمه زدن کمتر به دستگاه چاپ و کمتر پُرز دادن استفاده شود اما در نهایت مجبوریم از کاغذ ایرانی نیز استفاده کنیم.
مشکلات تولید و توزیع کتاب درسی استثنایی، جدی نیست
برقی درباره مشکلات تولید، توزیع و انتشار کتاب‌های درسی دانش‌آموزان استثنایی عنوان کرد: بخشی از چالش‌ها به اختصاص اعتبار لازم با توجه به گرانی، تورم و افزایش قیمت کناب مرتبط است. باید برای تولید کتاب درسی ازجمله تولید کتاب درسی بریل، اعتبار بیشتری در نظرگرفته شود؛ علاوه براین نظام توزیع نیز باید بازنگری شود. سال گذشته بخشی از کتاب‌های بریل دیر به دست دانش‌آموزان اسثنایی کشور رسید، امسال این جریان توزیع را تسریع کردیم تا توزیع کتاب بریل زودتر در اختیار دانش‌آموزان قرار بگیرد در مجموع مشکلات قابل رفع است و به برنامه‌ریزی نیاز دارد.
هزار و ۷۴۶ مدرسه استثنایی در کشور وجود دارد
معاون برنامه‌ریزی آموزشی و توان‌بخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی با اشاره به اینکه هزار و ۷۴۶ مدرسه استثنایی در کشور وجود درد، درباره پیش‌بینی تمهیدات لازم برای بهبود توزیع کتاب درسی دانش‌آموزان استثنایی گفت: امسال تاکید کردیم همه ادارات آموزش و پرورش استثنایی ملزم هستند برای رفع مشکلات توزیع کتاب درسی مشکلات را رهگیری کنند. مدارس موظف هستند از انبار مربوط به توزیع کتاب درسی در هر استان، کتاب‌هایی که به دستشان رسیده را دریافت کنند و این کتاب‌ها در اختیار دانش‌آموزان قرار بگیرد. کتاب‌های درسی استثنایی در کشور توزیع و در اختیار مدارس قرار گرفته است. البته آموزش و پرورش مشکلات احتمالی را پیگیری می‌کند.
درباره انواع کتاب‌های درسی دانش‌آموزان جامعه استثنایی و معلول عنوان کرد: جامعه استثنایی کشور شامل دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی، آسیب شنوایی، معلولان جسمی و حرکتی، دانش‌آموزان اوتیسم و دو یا چند معلولیتی است؛ البته دانش‌آموزان با اختلال یادگیری، رفتاری و گفتار همچنین زبان و نارسایی توجه و بیش‌فعالی از آموزش وپرورش استثنایی کشور نیز از این سازمان خدمات دریافت می‌کنند.
وی با یبان اینکه کتاب‌های درسی دانش‌آموزان جامعه اسثننایی کشور به دو بخش تقسیم می‌شود، گفت: یک گروه از این دانش‌آموزان استثنایی دارای بهره هوشی عادی هستند؛ مثل دانش‌آموزان اوتیسم و معلولان جسمی و حرکتی که کتاب‌های این گروه از دانش‌آموزان بعد از تألیف از سوی سازمان پژوهش وبرنامه ریزی آموزشی، از سوی آموزش و پرورش استثنایی مناسب‌سازی می‌شود.
معاون برنامه‌ریزی آموزشی و توان‌بخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی درباره کتاب‌های دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی اظهار کرد: این گروه از دانش‌آموزان نمی‌توانند از کتاب‌های درسی دانش‌آموزان با هوش‌بهری عادی استفاده کنند و باید برای این گروه، کتاب خاص خودشان را تدوین کرد؛ بنابراین آموزش و پرورش استثنایی برای این گروه نظام برنامه‌ریزی درسی و اموزشی ویژه طراحی کرده و مبتنی بر همین نظام، کتاب‌های درسی آنها تالیف می‌شود.
«مناسب‌سازی» «تعدیل» و «بست»؛ روش‌های تولید کتاب درسی دانش‌آموزان استثنائی
برقی با بیان اینکه دانش‌آموزان بعد از گذراندن دوره ابتدایی به دوره متوسطه پیش‌حرفه‌ای و متوسطه کار و دانش خاص می‌روند، عنوان کرد: در نظام آموزش عادی برای مناسب‌سازی کتاب درسی دانش‌آموزان استثنایی، سه مبحث انطباق، تعدیل و بست را درنظر گرفتیم. در مناسب‌سازی تلاش می‌کنیم متناسب با ویژگی‌های جامعه هدف، کتاب‌ها را منطبق کنیم؛ به‌عنوان مثال تغییر اندازه فونت‌های متن، تغییر اندازه تصاویر، استفاده از نمودار و چارت، تبدیل کتاب به بریل برای نابینایان، تبدیل آثار به درشت خط برای نیمه بینایان نمونه‌ای از این انطباق‌سازی‌هاست.
معاون برنامه‌ریزی آموزشی و توان‌بخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی درباره تعدیل و بست کتاب درسی دانش‌آموزان استثنایی کشور گفت در بخش تعدیل؛ برنامه درسی و محتوای کتاب‌های درسی را متناسب با توانایی‌های جامعه دانش اموزان استثنایی کشور و شرایط خاص آنان حذف و تعدیل می‌کنیم و در مقابل برای آنان برنامه درسی فردی و اختصاصی طراحی می‌کنیم. در این بخش به عنوان مثال برای دانش‌آموزان معلول جسمی و حرکتی که نمی‌توانند آمادگی دفاعی را بگذرانند، بخش عملی آمادگی دفاعی را حذف می‌کنیم.
برقی درباره برنامه بست کتاب‌های درسی دانش‌آموزان استثنایی نیز گفت: کتاب‌های درسی در بخش بست، متناسب با نیازهای آنان اضافه می‌شود؛ به‌عنوان مثال یکی از مواد درسی نابینایان، جهت‌یابی است, بنابراین متناسب با نیاز نابینایان، درسی با عنوان جهت‌یابی و حرکت یا زبان‌آموزی تدوین شده است.
نظر شما