آیات عدنان کنعان نویسنده سوری که اخیراً کتاب «گزارش کتاب تحولات اجتماعی و سیاسی در آثار داستانی نویسندگان معاصر افغانستان و تاجیکستان» به قلم وی، در ۳۳۰ صفحه با قیمت ۲۸۰ هزار تومان از سوی انتشارات استاد شهریار عرضه شده، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) با اشاره به اینکه ادبیات هر جامعه، نشان‌دهنده آرزوها، آرمان‌ها، دیدگاه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر آن جامعه است، توضیح داد: داستان یکی از انواع ادبی مهم محسوب می‌شود و جوهره زندگی آدمی را روایت می‌کند. در داستان، نویسنده با پروراندن شخصیت‌های نمونه‌وار موجود در جامعه با زبانی تأثیرگذار فضای حاکم را در قالب یک اثر بازنمایی می‌کند و رفتار و دیدگاه و آمال و آرزوهای انسان را به تصویر می‌کشد.
وی با بیان اینکه در چند دهه اخیر در سرزمین‌های فارسی‌زبان، شاهد تحوّلات اجتماعی و سیاسی فراوانی بوده‌ایم، افزود: انقلاب‌ها، آشوب‌ها و درگیری‌ها، جنگ‌های داخلی، روی کار آمدن دولت‌ها و حکومت‌هایی با ساختار فکری و سیاسی متفاوت، سرنوشت و حیات انسان‌ها را تحت تأثیر خود قرار داده است. در این میان نویسندگان روشنفکر در دو سرزمین فارسی‌زبان افغانستان و تاجیکستان با به تصویر کشیدن جلوه‌هایی از تحوّلات اجتماعی و سیاسی در قالب انواع ادبی به‌خصوص شاخص‌ترین و موثّرترین آن یعنی داستان و با آفرینش شخصیت‌های داستانی به‌خوبی از عهدۀ بیان مسائل و معضلات اجتماعی برآمده‌اند. این نویسندگان نقش بسیار مؤثری در بیداری و آگاهی مردم و به‌خصوص معرفی شرایط اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی سرزمین‌های خود به جهانیان داشته‌اند. تعداد انگشت‌شمار داستان‌هایی که توسط نویسندگان تاجیک نوشته‌شده فضایی از جامعه تحوّل یافته تاجیکستان را به تصویر می‌کشد. در آثار نویسندگان افغانستان نیز با توجّه به تحوّلات و درگیرها، جنگ‌های داخلی، ناامنی، محدودیت‌های اجتماعی، نحوه انعکاس و تبعات این‌گونه مسائل در آثار ادبی دارای اهمیت است.
این نویسنده با تاکید بر اینکه باوجود تحولات فراوانی که در سده اخیر در سرزمین‌های فارسی‌زبان رخ داده همچنان نقد و بررسی این تحوّلات و چگونگی بازتاب مسائل اجتماعی و سیاسی در رفتار و دیدگاه شخصیت‌های داستانی دو سرزمین افغانستان و تاجیکستان مغفول مانده، گفت: در این کتاب تلاش کرده‌ام تا در آثار داستانی نویسندگان معاصر دو سرزمین افغانستان و تاجیکستان به بررسی تأثیر تحولات سیاسی و اجتماعی و تَبَعات فرهنگی آن بر سرنوشت و زندگی انسان بپردازم. آثار داستانی شش نویسنده مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته که شامل رهنورد زریاب، خالد حسینی و حمیرا قادری از افغانستان و صدرالدین عینی، جلال اکرامی و گوزل یاخینا از تاجیکستان هستند. داستان این نویسندگان به‌خوبی روایتگر سامان درهم‌ریخته اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و زندگی انسان‌هایی است که سالیان طولانی در جامعه‌هایی بی‌ثبات گرفتار آمده‌اند.
وی تاکید کرد: وضعیت و موقعیت زنان در رمان‌های افغانستان و تاجیکستان جایگاهی محوری و درخور توجه دارد. نویسندگانی چون رهنورد زریاب، خالد حسینی، حمیرا قادری، جلال اکرامی و گوزل یاخینا در رمان‌های خود سیمای زنان را در جامعه افغانستان و تاجیکستان به تصویر کشیده‌اند. در هر دو کشور قشرهای آسیب‌پذیر جامعه، کودکان و دختران و زنان هستند، به‌خصوص زنان که به شدّت تحت تأثیر عقاید و باورها، قوانین و احکام نادرست قرارگرفته‌اند، کسانی که از همان ابتدای تولد تا زمانی که تشکیل خانواده می‌دهند زیر بار ظلم قرار دارند. باورهای نادرست دربارۀ تولد فرزند دختر، محدودیت‌های اجتماعی و خانوادگی، محروم ماندن از سواد و تحصیلات، نحوه ازدواج، نوع فرزنددار شدن، اداره منزل، شوهرداری در منزل، محروم ماندن از کارهای رسمی در جامعه، جملگی بیانگر سطح بالای محرومیت و فشار حاکم بر آنهاست. موضوع مهم دیگری که در آثار داستانی این دو کشور به‌خوبی منعکس‌شده وضعیت اقتصادی و معیشتی خانواده‌هاست که تنها گوشه‌ای از تأثیرات ناشی از تحوّلات سیاسی و اجتماعی در این کشورها به‌شمار می‌رود. وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشورهای افغانستان و تاجیکستان در صدساله اخیر طی تحوّلات سیاسی و اجتماعی مختلف دستخوش دگرگونی و عدم تعادل قرارگرفته است.
این نویسنده افزود: جنگ، کشتار، غارت، آشوب، ناامنی، بیکاری، فقر، تبعیض نژادی و قومیتی، تحقیر و توهین، تجاوز، فاصلۀ طبقاتی، رکود اقتصادی، بی‌سوادی، زورگوئی حاکمان در جامعه، عدم بهداشت کافی، عدم وجود امکانات لازم در خانواده، از دست دادن همسر و پدر خانواده، شیوع انواع بیماری‌های جسمی و روحی و روانی در میان مردم، کودک‌آزاری و خودکشی ازجمله مضامین و موضوعات مطرح‌شده در آثار داستانی معاصر افغانستان و تاجیکستان به شمار می‌رود، این عوامل موجب شده که در برخی از این سرزمین‌ها مانند افغانستان مردم تن به مهاجرت دهند که خود زمینه‌ساز انواع مشکلات اجتماعی و فرهنگی دیگری نیز می‌گردد. بازتاب منفی مسائل و معضلات اجتماعی را در عرصه‌های فرهنگی نیز می‌توان مشاهده کرد.
نظر شما