به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در این نشست حمید گوینده، مولف کتاب و مدیر حقوقی اسبق قوه قضائیه، فاطمه بداغی، قاضی و معاون حقوقی اسبق رئیس جمهور، لیلا سادات اسدی، قاضی و مدیرکل سابث تدوین لوایح و مقررات قوه قضائیه و محمد درویش‌زاده، قاضی و رئیس پژوهشکده حقوق و قانون ایران حضور داشتند و به بیان نکاتی در معرفی، نقد و بررسی کتاب پرداختند.
حمید گوینده در این جلسه گفت: امیدوارم این جلسه، شروعی برای معرفی آثار پژوهشگران دستگاه قضائی و نقد و بررسی آنها باشد. آثاری که توسط مرکز تحقیقات منتشر می‌شوند با مکتوباتی که در انتشارات آزاد نوشته می‌شود، تفاوت‌هایی دارد، و آن هم میزان تخصصی بودن و جزئی بودن موضوعات آنها است. موضوعات مطرح شده در پژوهشکده‌ها معمولاً ریز و کاملاً مسئله محور است. جای امیدواری است که ما چنین قضاتی داریم و به چنین درجه‌ای از فهم و درک فرهنگی رسیده‌ایم که می‌دانیم باید این مسائل را منتشر کرد.
وی افزود: ما دانش را در علوم انسانی به خصوص حقوق، تولید می‌کنیم و بعد آن را دفن می‌کنیم. این خوب نیست. من سال ۸۸ با گنجینه‌ای از مطالب به قلم نویسندگان و حقوقدان‌های بسیار بزرگی مواجه شدم که در قفسه‌ها خاک می‌خورد. این مولف ادامه داد: حدود ۳۰ هزار نظریه غیر تکراری وجود داشت که وکلا و قضات مشتاق دسترسی به این گنجینه‌ها بودند اما نمی‌توانستند.
وی گفت: ما حدود ۳۰ هزار نظریه را بازبینی، تایپ، دسته‌بندی و آماده انتشار کردیم. یک دوره ۳۰ جلدی از نظریات حقوقی، که با تغییر مدیریت، منتشر نشدند. گاهی در برخی از نظریه‌ها نحوه استدلال نظریه در قانونی منسوخ، به قدری قوی بود که می‌توانست مبنا و روش استنتاج محکمی را به ما بیاموزد. یاد گرفتن این روش ها بسیار مهم است.
گوینده اضافه کرد: این بعد علمی ماجرا است. از طرفی هم مهم است که چرا تجربیات بزرگان حقوقی ما دفن می‌شود؛ درحالی که برخی از این بزرگان خودشان یک گنجینه‌اند. تجربیات بزرگان حقوق که از دهه‌های پیش به ما می‌رسد، بسیار ارزشمند و راهگشا هستند.
او در بیان هدف تالیف کتاب بیان کرد: هدف من از نوشتن این کتاب، انتقال تجربه‌های ۴۰ سال فعالیتم به نسل جوان قضات بود. در ۳۴ سال قضاوت و حدود ۱۰ سال وکالت، تجربیاتی در من انباشته بود و من می‌خواستم اینها را به افرادی که می‌خواهند قاضی شوند انتقال دهم.
وی ادامه داد: کتاب دو بخش است. در ۵۰ صفحه اول به دنبال بیان مفهوم قضاوت و اهمیت آن هستم. سختی و اهمیت آن بیان شده است. حال اگر شما این سختی‌ها و دشواری‌ها را پذیرفته‌اید، پس مطابق تجربه‌ها در هر موقعیت باید چه کنید. قصد من از نوشتم این کتاب به اشراک گذاشتن تجربیات و دانسته‌هایم در این ۴۰ سال با دیگران خصوصاً جوانان بوده است. اینها تجربیاتی هستند که در من بوده‌اند.
این مولف با اشاره به اینکه ثبت تجربیات و خاطرات بسیار مهم است، افزود: اگر این مسئله سلسله‌وار ادامه یابد، راهنمای خوبی برای کارآموزان و قضات جوانی می‌شود که به دنبال سالم بودن هستند.
گوینده اضافه کرد: چرخ را نباید دوباره اختراع کرد. نباید کارآموزهای جوان ما همه چیز را مجدد تجربه کنند. بزرگان باید با انتقال تجربه راه و چاه را به جوانان نشان دهند. امیدوارم این کتاب به دست قضات جوان و کارآموزان برسد و کمکی برای دوستان جوان ما باشد. آرزو دارم که از این‌دست کارها از همکاران دانشمند من بیشتر نوشته و منتشر شود تا راهنمای نسل جدیدمان باشد بلکه بهره‌ای ببرند.
در ادامه این نشست محمد درویش‌زاده، قاضی و رئیس پژوهشکده حقوق و قانون ایران نیز بیان کرد: این کتاب بسیار ارزشمند است. از چند جهت هم این‌طور است. محتوای کتاب بسیار غنی و مغتنم است. اینها مطالبی است که هیچ رفرنسی ندارد غیر از نویسنده؛ و از همین جهت بسیار ارزشمند است؛ چرا که معمولاً کسی تجربیاتش را به راحتی نمی‌نویسد. اینکه فرد تمام محتوا را خودش تدوین کند، آن هم بیان تجریات، کار بسیار ارزشمندی است.
وی ادامه داد: محتویات کتاب از جهت تجربه‌نگاری اهمیت دارد و اینکه به چاپ دوم رسیده است هم نشان دیگری از اهمیت کتاب است. در روزگاری که کتاب مغفول واقع شده، استقبال از این اثر مایه خرسندی است.
او افزود: به رسم گفت‌وگوهایی که در نشست‌های بررسی کتب برگزار می‌شود، من چند نکته را عرض می‌کنم. مطلب اول در رابطه با عنوان کتاب است، مهارت‌های قضاوت، بایدها و نبایدها. ارتباط بین این دو عنوان چگونه است؟
وی ادامه داد: مهارت تعریف دارد. مهارت یعنی توانایی انجام سریع و ساده کار یا توانایی به کار بردن دانش. شناخت در سه حوزه تعریف می‌شود، دانش نگرش و مهارت؛ درحالی که صحبت از باید و نباید در حوزه الزام، ارزش‌ها و نگرش‌ها است. اینها به اصلاح منطقی قسیم هم هستند، اگر قسیم باشند نمی‌توانند مترادف باشند. توضیح ویراستار هم نشان می‌دهد صحبت کتاب از ارزش هاست.اما یادداشت پشت کتاب نشان‌دهنده نگراش هاست.
رئیس پژوهشکده حقوق و قانون ایران گفت: آیا این صحبت از یک مهارت است؟ یا دارد یک ارزش را مطرح می‌کند؟ این به حوزه الزام‌ها مرتبط است اما به حوزه مهارت مرتبط نمی‌شود.
وی عنوان کرد: نکته دیگر این است که بنا از تالیف کتاب، به اشراک گذاشتن تجارب بوده است. کل محتوای کتاب و هدف اصلی‌اش تجربه نگاری است. از مقدمه و دیباچه تا انتهای کتاب، نشان می‌دهد محتوای کتاب محتوای تجربه‌نگاری است.
این قاضی ادامه داد: اینجا دو سوال مطرح می‌شود، اول اینکه آیا الگوها و روش های تجربه‌نگاری دیده و بررسی شده و این تجربه ارزشمند با نیم نگاهی به این روش ها تدوین شده یا نه؟ دوم اینکه اگر درحال تجربه نگاری هستیم، چرا صحبت از باید و نباید و مهارت می‌کنیم؟
وی با طرح این سوال که «آیا می‌توانیم برای تجربه نگاری، نباید به کار ببریم؟»، گفت: به صورت جدی و قطعی عرض می‌کنم که اینها با هم متفاوت‌اند. تجربه‌نگاری دستور العمل و شیوه‌نامه دارد، دنیای قاعده‌مندی است. در خود قوه قضائیه شیوه‌نامه تجربه‌نگاری قضائی وجود دارد.
قسمت اعظم و مغفول تجربه‌نگاری تجربه‌های شکست است
رئیس پژوهشکده حقوق و قانون ایران گفت: قسمت اعظم و مغفول تجربه‌نگاری تجربه‌های شکست است. تجربه‌های شکست از موفقیت مهم‌تر است. اگر به الگوها نگاه کنیم متوجه می‌شویم تجربه شکست در موقعیت مشابه تکرار می‌شود.
وی ادامه داد: این مسئله، ارزش تجربه‌نگاری شکست را بسیار بالاتر از تجربیات موفق می‌کند. تجربه موفق معمولاً تحت تاثیر عوامل متعددی است و ممکن است لزوماً تکرار نشود. اما تجربه شکست معمولاً تکرار می‌شود.
درویش‌زاده اضافه کرد: توجه به الگوها و روش‌های تجربه‌نگاری، خصوصاً تجربه‌های شکست ارزش معنوی و اثربخشی سازمانی بالایی دارد؛ چرا که افراد در موقعیت های مشابه تکرار نمی‌کنند. محتوا تجربه‌نگاری است و تجربه‌نگاری الگو و روش دارد و بهتر است در جلد های بعدی اینها در نظر گرفته شود. باید توجه کرد مهارت با دانش فرق دارد. شاید عنوان شایستگی‌های قضاوت بهتر باشد چراکه شایستگی ترکیب دانش و مهارت و نگرش است.
همچنین در ادامه مراسم، فاطمه بداغی، قاضی و معاون حقوقی اسبق رئیس جمهوربه جذابیت‌های متن کتاب پرداخت و گفت: آنقدر تدوین دانش و مهارت را برای ما قانون‌گذاری و استانداردسازی کرده‌اند که خودنوشته‌ها دیگر جای خودشان را گم کرده‌اند.
افراط در روش‌مندی تحقیقات
وی ادامه داد: اگر به مقالات گذشته برگردیم، درد مقدسی را می‌بینیم که نویسندگان از برای آن قلم‌فرسایی می‌کنند؛ برای همین ایده‌هایشان بکر است. روش‌های تحقیق همه را به کپی پیست کردن سوق داده است. نوشته‌ها قاعده مند و روش‌مند شده‌اند اما در این مسئله افراط شده است.
وی گفت: مقاله نباید برای ارتقای گرید و مدرک باشد. مقاله نوشتن‌های ما باید از دغدغه‌ها برآید. کتاب دکتر گوینده دقیقاً چنین است. برای افرادی که کار قضایی کرده‌اند نوشته‌های خود زیسته‌ای است. تک تک جملات قابل لمس و محسوس‌اند و این کتاب از این بعد با بسیاری از کتاب‌ها متفاوت است.
معاون حقوقی اسبق رئیس جمهور اضافه کرد: برای نسل جدیدی که به دیدن فیلم و خواندن رمان عادت دارد، این زبان ارتباط نزدیک‌تری با جهان معاصر است. بسیاری از نویسندگان تخصصی در دنیا به رمان‌نویسی و فیلم‌نامه نویسی روی آورده‌اند. شجاعت چاپ کردن چنین کتابی، یک اتفاق خوب و مهم است.
وی در ادامه بخش‌های برگزیده‌ای از کتاب را برای حاضران در جلسه خواند و گفت: جملات کوتاه و ملموسی در کتاب آمده است، مانند:
کارت رو درست انجام بده، سرت رو بالا بگیر.
قاضی میرغضب نیست.
جلسه دادگاه صحنه تئاتر نشود.
هنر قضاوت این است که یادبگیریم چگونه مجازات نکنیم.
با وکلا در صحنه دادگاه وارد بحث علمی نشویم.
برای شخص متقی پست و مقام جز وزر و وبال، گرفتاری و زحمت، هیچ نیست.
بداغی بیان کرد: یکی از بحث‌های خوب بیان دو عامل در فساد مدیران است. ناتوانی در اداره دادرسی و اداره محیط کار و هنر متملقان برای ایجاد انحراف در محیط. توصیه خوبی در باب عدم تعجیل در تصمیم گیری در موضوعاتی که جامعه دچار هیجان اجتماعی است نیز در کتاب آمده است.
وی ادامه داد: جمله‌ای در کتاب هست که می‌گوید مجازات، آخرین و ناقص ترین راه حل است و در به کار بردن آن نباید افراط کرد. جملات کتاب پر بار و برآمده از تجربه زیسته هستند و این بسیار ارزشمند است.
معاون حقوقی رئیس جمهور در دولت محمود احمدی نژاد گفت: منتها من فکر می‌کنم چند نکته‌ای در کتاب است که باید برای آنها توضیح بیشتری بیان می‌شد. جایی گفته شده است که قوانین ما درپی حل مشکلات مردم نیست، دنبال بایسته‌هایی است که به لحاظ نظری به آنها فکر می‌کنیم. این باید برای کارآموزها باز شده و بیشتر توضیح داده شود.
بداغی اضافه کرد: جملاتی هم درباب مدیریت دستگاه قضایی آمده، است. این هم نامفهوم است و نیاز به باز شدن دارد. درباره ارتباط با وکلا نیز مطالب زیادی آمده است. مثلاً اینکه وکلا نباید به افرادی که گناهکارند کمک کنند. این باید کامل شود، معاونت بر عصم و عدوان اگر از بعد وکالت باشد کراهتش مسجل است اما وکالت لزوماً به این بعد نمی‌پردازد. یکی از دلایل انحلال پلیس قضایی را مطرح کردید، که در این موضوع باید توضیحات بیشتری داده شود.
وی ادامه داد: برداشت من این است که تجربه نگاری بعد فرعی این کتاب بوده است. دانش‌های عملی که در اثر زیست قضایی برای نویسنده پدید آمده بخش‌های اصلی کتاب است که بسیار قابل استفاده است. از شجاعت‌شان برای نوشتن این اثر تشکر می‌کنم. امیدوارم این شجاعت را نسل جوان، قضات و وکلای جوان ما بیاموزند و به نوشتم روی بیاورند. نوشتن به رشد انسان کمک می‌کند و آدم را از مرحله ای به مرحله دیگر انتقال می‌دهد.
در ادامه نشست، لیلا سادات اسدی، قاضی و مدیرکل سابق تدوین لوایح و مقررات قوه قضائیه عنوان کرد: ما باید راه را برای قضات باز کنیم تا تجربه‌نگاری کنند. ما قضات جوانی هم داریم که تجربه های خوبی دارند اما اگر با سبک و روش خودشان به این کار بپردازند مورد تخطئه قرار می‌گیرند. ما باید تاب‌آوری داشته باشیم و مدیران قضایی باید تاب‌آوری‌شان را بالا ببرند.
اسدی ادامه داد: بنده در این کتاب قلم قضات دهه‌های پیش را دیدم. بیان دکتر گوینده در این کتاب جملات کوتاه، ساده و ادیبانه است. کتاب شما را می‌کشاند تا انتهایش را بخوانید. قلم دکتر من را مسهور کرد.
وی با اشاره به اینکه من فقط چند پیشنهاد برای چاپ دوم داشتم، افزود: فکر می‌کنم خوب می‌شود اگر فصل اول بشود انذار؛ اینکه اصلاً چه کسی بیاید برای قضاوت، مقدمات و شروط قرار گیری در مسند قضاوت بیان شود. مواردی که در این کتاب آمده و مربوط به این مطالب است، در یک فصل همان ابتدای کتاب جمع‌آوری شود. نکته دیگری که به‌نظرم آمد این بود که در کتاب از اشتباهات قضات به راحتی گذشتید، درحالی که گاهی این اشتباهات باعث از دست دادن جان یک فرد می‌شود. پس باید تجربیات بیشتری در کتاب مطرح شود؛ به ویژه تجربیاتی که با جان افراد سر و کار دارد.
اهمیت تاریخ شفاهی قوه قضائیه
وی در پایان صحبت‌های خود افزود: پیشنهاد آخر من، گسترش کتاب است. کتاب را گسترش دهید. تاریخ شفاهی قوه قضائیه می‌تواند منبع بسیار خوبی باشد. قلم قضات جوان ما می‌تواند بسیار خوب باشد و باید به آنها کمک کرد. کتاب شما به من یادداد که چگونه بنویسم. من در مقدمه هم چند ایراد ویرایشی دیدم و از آنجایی که کتاب در دست ویراست دوم است حیف است اصلاح نشود.
پیش از پاسخ نویسنده به نکات و انتقادات، مرادی، رئیس پژوهشکده مطالعات راهبردی نیز عنوان کرد: نه فقط به قضات و وکلا، من مطالعه این کتاب را بسیار توصیه می‌کنم بلکه به همه همکاران و کارآموزان نیز توصیح می کنم.
وی ادامه داد: کتاب برای خود ما که در این حوزه فعال بوده ایم بسیار ارزشمند و آموزنده است. من‌باب تجربه و ارزشمندی آن در ادبیات دینی هم توصیه‌های زیادی داریم، امیرالمومنین علی علیه‌السلام فرموده‌اند: عقل حفظ تجربه هاست. امام حسین علیه السلام نیز می‌فرمایند: هرکه تجربه‌اش فراتر باشد عقلش زیادتر می‌شود. در عصر جدید همچنان ما نیازمند این تجربیات هستیم. خود هوش مصنوعی، با هربار تجربه از داده‌ها و یافته‌های پیشین خود بهره می‌برد. اینها نشان می‌دهند که ما هیچ‌وقت از تجربیات بی‌نیاز نمی‌شویم.
در آخرین بخش نشست، حمید گوینده، مولف کتاب، در پاسخ به طرح مسائل مهمان‌ها توضیح داد: من از قواعد و استانداردهای مقاله علمی مطلع‌ام. کتاب من یک درد دل بود. من تصور نکردم که درحال نوشتن یک مقاله علمی هستم که بخواهم قواعد عملی و چهارچوب‌هایی را در آن در نظر بگیرم.
وی ادامه داد: قواعد تجربه نگاری خودشان هم قواعد علمی نیستند، نظری هستند. شما کتابی با تجربه نگاری استاندارد پیدا نمی‌کنید؛ درواقع اصلاً هدف این نبود. ممکن است نکات شما با چهارچوب‌ها مطابق باشد، اما هدف من نوشتن یک کتاب آکادمیک نبوده است. این کتاب حتی یک رفرنس ندارد.
این مولف بیان کرد: تمامش حاصل ذهن خودم بوده است. اینکه شما بنشینید، اثری را فقط با خامه ذهن خود بنویسید، با چه ترتیبی بنویسید، اینها تماماً خلق کردن است و خلق کردن سخت‌ترین کار است. خلق نوشته متفاوت است از نوشتن با رفرنس و منبع. گاهی شما اثری را مینویسید که نگاه خودتان است، اثر شماست، مخلوق شماست.
گوینده افزود: مقالات دایره المعارفی و علمی باید این‌طور باشد اما نیست، بیشتر برای ترفیع و مدرک و با کپی پیست نوشته می‌شوند. نکات دکتر درویشی به من خیلی چیزها یاد داد و حتماً از آنها استفاده خواهم کرد.
وی در ادامه افزود: قاضی باید خردمند باشد. قاضی باید یک پله بالاتر از افراد جامعه، باید عاقل باشد. تمام این کتاب درد دل من بود که عرضه کردم و هدفم این بود که فتح بابی شود برای دیگران که آنها نیز بنویسند. هدف من این بود که قضات بتوانند از این تجربیات بهره ببرند و تازه کارها نیز با مطالعه و مروری بر تجربه زیسته من، اشتباهات و خطاهای احتمالی خود را کاهش دهند. درد دلی بود که نوشتم، امیدوارم موثر واقع شود.
به گزارش ایبنا، نخستین جلسه‌ای که در پژوهشگاه قوه قضائیه به منظور بررسی و معرفی آثار برگزار می‌شود.
نظر شما