به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آشنایی با فرهنگ و زندگی مردم کشورهای مختلف، از گذشته‌های دور تاکنون همواره جذابیت زیادی داشته است. آثار ناشی از این کنجکاوی و علاقه‌مندی را می‌توان در سفرنامه‌ها و خاطرات خواندنی سیاحان و سیاستمداران یافت؛ کتاب‌هایی که نه‌تنها خوانندگان از مطالعه آن‌ها لذت می‌برند، بلکه منابع پژوهشی ارزشمندی برای محققان نیز شناخته می‌شوند و مهم‌تر از همه، دست‌مایه‌ای برای خلق آثار داستانی ماندگار نیز می‌شوند. همچنین، در بحث روابط بین‌المللی، در صورتی که خواهان گسترش روابط سیاسی و اقتصادی با دیگر کشورها باشیم، کسب اطلاعات فرهنگی درباره جامعه هدف‌مان امری ضروری بوده است و به‌عنوان شاهراهی برای دستیابی به دیپلماسی فرهنگی و عمومی عمل می‌کند.
ارائه تصاویری بکر از تونس
کتاب «جامعه و فرهنگ تونس» نوشته سید حسن عصمتی، یکی از این‌گونه کتاب‌هاست؛ اثری خواندنی که مخاطب را به کوچه‌پس‌کوچه‌های شهرهای این کشور آفریقایی برده و تصاویری بکر از سبک زندگی و فضای حاکم بر جامعه تونسی‌ها را در برابر دیدگانش ترسیم می‌کند. نکته قابل‌توجه این است که عصمتی برای تألیف این کتاب به پشت‌میزنشینی و جستجو میان صفحات فضای مجازی یا مطالعه چند کتاب اکتفا نکرده است! هر آنچه در این کتاب می‌خوانید، همگی برآمده از تجربیات زیسته وی هستند. عصمتی به مدت چهار سال رایزنی فرهنگی ایران در تونس را برعهده داشته و این فرصت ارزشمند را برای آشنایی با بوم فرهنگی، اجتماعی و سیاسی این کشور بهره گرفته است.
این کتاب با در نظر گرفتن وجوه مختلفی از زندگی مردم تونس و تمرکز بر جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی آنان، خوانندگان را به دنیای شگفت‌انگیز و کمتر شناخته‌شده‌ای از این کشور می‌برد. بنابراین، اغراق نیست اگر بگوییم مطالعه کتاب «جامعه و فرهنگ تونس»، فرصتی ناب برای شناخت عمیق‌تر از این کشور و ساکنانش را فراهم می‌کند. آن‌طور که نویسنده در مقدمه بیان کرده است، حضور چهارساله در تونس، او را متوجه این مسئله کرده که دو ملت مسلمان ایران و تونس به‌رغم برخورداری از ارتباط تاریخی عمیق و میراث فرهنگی مشترک، آشنایی چندانی با یکدیگر ندارند؛ این فقدان و از سویی پیشنهاد مرکز مطالعات فرهنگی بین‌المللی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سبب تألیف کتاب مذکور شده است.
مطالب این کتاب به دو بخش کلی تقسیم شده است: بخش نخست به بیان کلیاتی از جغرافیا و تاریخ جامعه تونس می‌پردازد و بخش دوم، فرهنگ تونس را به همراه شاخص‌ها، شخصیت‌ها و مهم‌ترین جریان‌های فرهنگی معاصر این کشور مورد بررسی و تحقیق قرار داده است. فصل نخست کتاب با عنوان کلیات، اطلاعاتی خواندنی درباره هرآنچه که لازم است درباره جغرافیا و محیط تونس بدانیم، خیلی مختصر و مفید ارائه کرده است. شواهد باستانی موجود در موزه‌های تونس گویای آن است که قدمت این کشور به عصر حجر و یخبندان بازمی‌گردد. در ادامه درباره چگونگی ورود اسلام به تونس و همچنین حکمرانی خلافت‌هایی مثل امویان و عباسیان مطالبی آمده است. عصمتی در فصل اول به دوره معاصر این کشور و اعلام استقلال آن از فرانسه نیز پرداخته است.
در فصل دوم با عنوان «جامعه»، مطالبی درباره نظام اجتماعی، روابط و طبقات اجتماعی حاکم بر زندگی مردم تونس درج شده است. این بخش نکاتی قابل‌توجه درباره وضعیت نهاد خانواده ارائه می‌دهد. با وجود تهاجم فرهنگی غرب به جامعه تونس، همچنان جایگاه و نقش تربیتی خانواده برای آنان مهم است. نویسنده با مروری بر وضعیت زنان در جامعه تونس، از این نوشته که برخلاف شرایط نه‌چندان مطلوب زنان تونسی تا پیش از استقلال یافتن این کشور، امروزه آنان حضور فعال‌تری در فعالیت‌های اجتماعی و حتی سیاسی دارند. از منظر اقتصادی نیز، این کشور از دهه هشتاد میلادی به‌سوی اقتصاد آزاد متکی بر خصوصی‌سازی گام برداشته است. تونس از منابع نفت و گاز چندانی برخوردار نیست و نساجی و گردشگری مهم‌ترین صنایع ارزآور آن محسوب می‌شوند. ورزش از جمله تفریحات مورد توجه تونسی‌هاست، آن‌چنان که تیم ملی فوتبال تونس از تیم‌های مطرح آفریقایی است.
فرصتی برای شناخت سرزمین تونس
فصل سوم با عنوان سیاست و حکومت، به نظام سیاسی و قانون اساسی این کشور پرداخته و فرصت آشنایی بیشتر با ساختار اداری، حزبی و سیاسی تونس در این بخش فراهم می‌شود. اما بخش چهارم، درخصوص فرهنگ است و همین نام را هم دارد. از تونس با عنوان چهارراه تلاقی انواع فرهنگ‌ها، به‌ویژه فرهنگ مدیترانه، یاد می‌شود. وجود فرهنگ قبیله‌ای با زبان بربری، فرهنگ اسلامی با زبان عربی و فرهنگ غربی با زبان فرانسوی، مهم‌ترین شاخص‌های فرهنگی جامعه معاصر تونس است. ذائقه فرهنگی، مفاخر فرهنگی، چگونگی مدیریت فرهنگی و توجه به نهادهای فرهنگی فعال در تونس و همچنین هنرهایی که مورد توجه مردم و موسسه حاکمیتی هستند، در این فصل پیش روی خوانندگان قرار گرفته‌اند.
فصل پنجم با عنوان «دین و مذهب» به اسلام، یهودیت و مسیحیت به‌عنوان ادیان اصلی حاکم بر جامعه تونس پرداخته و معرفی مختصری از برخی مشاهیر دینی تونس را نیز ارائه کرده است. در فصل ششم با عنوان فرهنگ عمومی، به‌طور خاص به جایگاه پیامبر اسلام و اهل بیت (ع) در میان تونسی‌ها پرداخته شده است. از این دریچه، برخی آداب و رسوم حاکم بر زندگی تونسی‌ها در این فصل منعکس شده‌اند، از جمله آیین سوگواری، غذاها و لباس‌های سنتی. در بخشی نیز اطلاعاتی درباره اساطیر و افسانه‌های حاکم بر این جامعه آمده است.
فصل هفتم اطلاعاتی درباره زبان و ادبیات گذشته و معاصر تونس را ارائه کرده است. فصل هشتم هم روایتی از تاریخ هنر و جایگاه هنرهایی همچون خوشنویسی، موسیقی، تئاتر، صنایع دستی و حتی معماری را در این کشور به تصویر می‌کشد. در فصل نهم، پیشینه تاریخی نظام‌های آموزشی و دانشگاهی تونس پیش روی خوانندگان قرار گرفته است. نویسنده در فصل دهم به وضعیت رسانه‌های دیداری، شنیداری و مکتوب پرداخته است.
فصل یازدهم، به روابط تونس با کشورمان اختصاص یافته است. در سال ۱۳۳۵ ایران به‌عنوان نخستین کشور، با اعزام نماینده به تونس، استقلال این کشور را به رسمیت شناخته است. البته تونسی‌ها نیز در سال ۱۳۵۷ از پیروزی انقلاب اسلامی ایران استقبال کرده و حتی مراجعه‌شان به محل سفارت ایران افزایش پیدا می‌کند. در میان تونسی‌ها، ایران‌شناسان سرشناسی دست به پژوهش و تألیف زده‌اند، از جمله زنده‌یاد عثمان کعکاک که کتاب ماندگار «روابط ایران و تونس در گذر زمان» از او به‌یادگار مانده و به فارسی نیز ترجمه شده است.
در صفحات پایانی کتاب، افزون بر منابع مطالعاتی مورد استفاده نویسنده، تصاویری هم در تکمیل مطالب مندرج در آن آمده است. کتاب «جامعه و فرهنگ تونس» فرصتی بی‌نظیر برای شناخت عمیق از جامعه تونس و ساکنان آن فراهم می‌کند و مخاطب را به سفری جذاب و آموزنده دعوت می‌کند. این کتاب، نیازهای گوناگون پژوهشی، آموزشی و فرهنگی را پاسخ می‌دهد و برای هر خواننده‌ای که علاقه‌مند به شناخت فرهنگ‌ها و جوامع مختلف است، خواندنی و مفید خواهد بود.
نظر شما