به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر، این کتاب که در ۱۰۱ صفحه منتشر شده، به «همه دختران بوشهری که هرگز به مدرسه نرفتند» تقدیم شده است.

سیدقاسم یاحسینی، مؤلف کتاب «سرآغاز آموزش نوین دختران در بوشهر» در بخشی از مقدمه آن آورده است: «از دهه هفتاد قرن شمسی گذشته تا امروز، چندین عنوان کتا «تاریخ آموزش و پرورش» در باب تک‌تک شهرستان‌های استان بوشهر و کل استان، در قالب تک‌نگاری یا کاری تحلیلی نوشته و منتشر شده است. همچنین چند عنوان کتاب مستقل درباب مدرسۀ سعادت و تاریخ پُرفراز و نشیب آن به رشتۀ تحریر درآمده است. حتی تک‌نگاری درباب برخی از مدارس نیز شروع شده است، برای مثال عبدالرسول دانش‌پژوه، دوست محقق من کتابی جالب و مستندی درباره تاریخچه «دبستان فرخی»، نخستین دبستان نوین پسرانه در برازجان، به نگارش درآورده و منتشر کرده است.

با وجود این، اما حتی یک کار ابتدایی و اولیه نیز درباره تاریخچه آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت زنان و دختران در استان بوشهر و شهرهای آن انجام نشد، این در حالی است که زمینه‌های تحقیق چنین پژوهشی تا اندازه زیادی فراهم است، اما دید مردسالارانه و مُذکرانه در تاریخ‌نگاری و تاریخ‎نگری آموزش و پرورش بوشهر، مانع اصلی تحقق چنین تحقیق ارزشمندی بوده و هست...

تاریخ جنبش آموزشی فرهنگی زنان در بندر بوشهر از عصر قاجار تا امروز، تاریخی تاریک و پُرفراز و نشیبی است که باید طی زمانی طولانی و با کار مدام و خلاقانه در حوزه‌های مختلف آرشیوی، کتابخانه‌ای، تاریخ شفاهی و تحلیل تاریخی، کم‌کم زوایای گوناگون و گاه روایت ناشده آن را کاوش و روایت کرد.

در این روند، باید به‌طور گشاده‌دستانه‌ای از نظریه‎های اجتماعی، مطالعات زنان و عرصه‌های مختلف علوم انسانی / اجتماعی سود برد و در فرایند تحقیق از آن‌ها به‌صورت موردی، میان‌رشته‌ای و بین رشته‌ای استفاده کرد.

یکی از موضوعاتی که از دیرباز ذهن مرا مشغول کرده و می‎کند، تکاپوهای آموزشی زنان و دختران در بندر بوشهر است. چنانکه گذشت، واقعیت این است که تا امروز تاریخ آموزش و پرورش دختران و بانوان در بوشهر از آغاز تا امروز همچنان ناکاویده مانده و مورد پژوهش موردی و مستقل و برپایه اسناد رسمی و متقن و نه شنیده‌ها و اخبار شفاهی، قرار نگرفته است یا دست‌کم منتشر نشده است.

از جمله موضوعات کاویده نشده، تاریخ شکل‌گیری نخستین مدرسه دخترانه نوین در بوشهر و موانع و مشکلات فرهنگی، اجتماعی و حتی گفتمانی مقابل آن و همچنین تلاش و مساعی جمعی از فرهیختگان و روشنفکران طالب آموزش و ترقی نسوان در بوشهر است. تا امروز، به طور دقیق و توأم با جزئیات نمی‌دانیم چطور اولین مدرسه دخترانه در بوشهر شکل گرفت، چه کسانی پیشگام این راه بودند، سهم خود زنان بوشهری در این راستا چه اندازه بود، اولین معلم زن در بوشهر چه کسی بود و تاریخ دقیق افتتاح و راه‌اندازی این مدرسه چه زمانی بوده است.

پیشینه نخستین آموزش نوین دختران و تکاپوهای اقلیت‌های مذهبی چون ارامنه و یهود در بوشهر نیز جای کاری جدی و همه جانبه دارد و حرف‌ها برای گفتن و روایت کردن!

در ایامی که سرگرم تألیف کتابی درباب تاریخ زندگی و احوالات و کارنامه آموزشی و ژورنالیستی شوکت سلامی بودم، حس کردم به عنوان مقدمه هم شده، باید چنین تاریخی را تدوین و تحلیل کنم. از این روی با قلّت منابع و کثرت طرح‌های نیمه تمام تحقیقاتی خودم، دل به دریا زده و شروع به تحقیق و تفحص و پُرس و جو از دوستان محقق شدم. خداوند را شاکرم که مطالب بسیار خوب و نوی نصیبم کرد و موفق شدم به بسیاری از پرسش‌هایی که پاسخ آن‌ها تا امروز مجهول مانده بود، پاسخ مستند بدهم. هرچند هنوز نیز نقاط ابهام و روایت ناشده در این زمینه، وجود دارد که امیدوارم محققان و مورخان دیگر هم استانی یا ملی، روزی و روزگاری به با دسترسی بیشتر و بهتر به منابع و اسناد احتمالی، به آن‌ها پاسخ خردپسندانه‎‌ای بدهند.

در آغاز قصد داشتم این رسالۀ مختصر را به عنوان بخش اول کتاب زندگینامه شوکت سلامی قرار دهم، اما پس از مشورت با برخی از دوستان، بالاخره ترجیه دادم به صورت رسالۀ مستقلی به حلۀ طبع آراسته و در اختیار اهل تحقیق و علاقه‌مندان به تاریخ جنبش آموزشی زنان در بوشهر و ایران قرار گیرد. رسالۀ مختصر حاضر شامل دو بخش به‌ظاهر مجزا، اما در واقع به‌هم پیوسته است: بخش اول شامل دو مطلب است؛ اول مقاله‌ای است که به سفارش و همفکری من با دخترم سیدفاطمه یاحسینی ترجمه و به نگارش درآمده است. هسته سخت این مقاله، ترجمه دو صفحه متن انگلیسی یک کتاب است که به فعالیت میسیون‌های مذهبی در ایران پرداخته است. از جمله مطالب بسیار جالب و خواندنی این کتاب انگلیسی، بخشی است که به تأسیس نخستین مدرسۀ خارجی ایران در بندر بوشهر اختصاص دارد، موضوعی که تا امروز کاملاً مورد غفلت تمام مورخانی قرار گرفته که درباره تاریخ آموزش و پرورش ایران و بوشهر مقاله، مطلب، کتاب و رساله منتشر کرده‌اند.

مطلب دوم، نگاهی فشرده و خلاصه‌شده به مدرسه دخترانۀ ارامنه و مسلمانان در بوشهر عصر مشروطه است. من پیش از این، مقاله مستقلی در این باره نوشته و در کتاب «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» منتشر کرده بودم، اما چون این وجیزه درباره نخستین تکاپوی‌های آموزشی ویژه دختران در بوشهر است، دریغم آمد فشرده‌ای از آن مقاله را در اینجا نیاورم.

بخش دوم ماجرای جالب و در عین حال عجیب مدرسه تأسیس نشده دخترانه در بوشهر (۱۳۰۲ ش.) است که متنی کوتاه درباب تلاش ناکام برخی از چهره‌های فرهنگی و نظامی در اوایل دهه ۱۳۰۰ شمسی برای تأسیس یک مدرسۀ دخترانه در بوشهر و مخالفت برخی از چهره‌های مشهور و معروف روحانی و مذهبی با تأسیس و راه‌اندازی این مدرسه است.

مطلب دوم در بخش دوم، قضیه تأسیس نخستین مدرسه دخترانه در بوشهر به روایت روزنامه حبل‌المتین چاپ هندوستان و مسائل حاشیه‌ای حول و حوش آن است.»