به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، محبوبه قربانی، دبیر علمی جشنواره پژوهش و فناوری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در گفت‌وگو با روابط عمومی این سازمان به بیان پیشینه جشنواره، مضمون آن در سال جاری و تأکید بر مفهوم «علم باز» پرداخت و اظهار کرد: جشنواره پژوهش و فناوری با سابقه‌ای پانزده ساله، هر سال با یک شعار و مضمون ترویجی فعالیت خود را آغاز می‌کند. این مضامین با هدف توسعه رویکردهای جدید در حوزه‌های علمی به ویژه علم اطلاعات و دانش‌شناسی و علوم آرشیوی پیش‌بینی و پیشنهاد می‌شوند. امسال، مضمون اصلی جشنواره «علم باز» است که به عنوان سرآغازی برای مشارکت علمی در توسعه پژوهش‌ها در نظر گرفته شده است.

وی با یبان اینکه مفهوم علم باز در سال‌های اخیر با هدف شفاف‌سازی فرآیندهای تولید علم و پژوهش مطرح شده است، گفت: هدف علم باز این است که نه تنها دسترسی به دانش و دستاوردهای علمی را تسهیل کند، بلکه دسترسی به فرآیندهای پژوهشی که منجر به تولید علم و دانش می‌شوند را نیز امکان‌پذیر سازد. در واقع، علم باز رویکردی است که تحقق توسعه پایدار در ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی را ممکن می‌سازد و به توسعه عدالت اجتماعی و دسترسی به اطلاعات در جوامع کمک می‌کند.

قربانی همچنین به هدف انتخاب این مضمون برای جشنواره اشاره کرد و گفت: هدف ما از انتخاب این مضمون، ترویج مفهوم علم باز در تمام فرآیندهای پژوهشی، منابع آموزشی باز، داده‌های باز و دسترسی آزاد به اطلاعات است. همچنین، رعایت حقوق معنوی مولفان و مباحث مرتبط با علم باز، مانند داوری‌های باز به جای داوری‌های دو سویه کور، باید مطرح و ترویج شوند تا جامعه علمی و دانشگاهی کشور نسبت به این موضوعات آگاه‌تر و حساس‌تر شود.

دبیر علمی جشنواره پژوهش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در تشریح تعریف علم باز اظهار کرد: علم باز شامل مطالعات نظری و پژوهش‌های کاربردی در حوزه‌های دسترسی آزاد، داده‌های باز، پژوهش باز، منابع آموزشی باز، نرم‌افزارهای منبع باز، ارتباطات علمی، سیاستگذاری علمی، مسائل حقوقی و حق مولف و تسهیل‌گری کتابخانه‌ها در دسترسی آزاد به اطلاعات است که پژوهشگران می‌توانند آثار خود به‌ویژه در دو قالب ایده و پوستر را حول موضوعات این محور ارائه کنند.

وی افزود: موضوع دسترسی آزاد به حق دسترسی عموم به اطلاعات و منابع اطلاعاتی اشاره دارد. داده‌های باز نیز بر انتشار آزاد و باز داده‌های علمی و آماری و عملکردی موسسات و تحقیقات برای شفاف‌سازی تاکید دارد. منابع آموزشی باز در جریان آموزش فراگیر و در دسترس همگان مطرح شده است. نرم‌افزارهای منبع باز نیز بر حق استفاده، مطالعه، تغییر و توزیع نرم‌افزار و کد منبع در توسعه فناوری تاکید دارد. موضوع ارتباطات علمی و سیاستگذاری‌های علمی نیز از رویکردهای مورد توجه در علم باز است که موجب گردش آزاد تولید و بهره‌برداری از علم می‌شود. مسائل حقوقی نیز در فرایند علم باز از ملاحظات اساسی است.

تأکید بر دسترس‌پذیری اطلاعات و حفظ حقوق مالکیت معنوی

قربانی اظهار کرد: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به‌عنوان یکی از نهادهای اصلی و مرجع در دسترسی به اطلاعات میراث مستند ملی، همواره این موضوع را در سرلوحه کار خود داشته است. در کنار فواید علم باز، ملاحظاتی درباره حفظ حقوق مالکیت معنوی و مسائل امنیتی و حفاظت اطلاعات نیز باید در نظر گرفته شود. امیدوارم در جشنواره پژوهش امسال، شاهد آثار برجسته و خلاقانه‌ای در محور ویژه جشنواره باشیم و بتوانیم از افرادی که به موضوع علم باز دغدغه دارند، تقدیر و حمایت کنیم.