سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه نعمتی: از جدیدترین آثار منیره هاشمی، شاعر کودک و نوجوان، کتاب «گربه و ماه» است که به کوشش نشر مهرک منتشر شده است. این کتاب مصور، اشعاری دارد که کودک را متوجه دنیای اطرافش می‌کند؛ متوجه کوچک‌ترین چیزهایی که در زندگی‌اش اتفاق میفتد و ممکن است آنها را نبیند یا ببیند و درکی از اهمیت آن نداشته باشد. در گفت‌وگویی که با این شاعر داشتیم، علاوه‌بر پرداختن به این کتاب، از شعرهای گذشته و ماندگاری‌شان پرسیدیم که منیره هاشمی برای آنها پاسخی ارائه داد. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
- شما در کتاب «گربه و ماه» از موضوعات معمولی استفاده کرده‌اید؛ چیزهایی که در زندگی همه انسان‌ها اتفاق میفتد. عادت‌کردن به امور، جزئی از ویژگی بشری است؛ اما سوژه‌های معمولی در دل زندگی روزمره هم می‌توانند غیرمعمولی، جذاب و مسئله‌برانگیز باشند و نباید عادت تبدیل به فراموشی شود. آیا شما هم با این دید به سراغ سوژه‌هایی مانند پاییز، هندوانه، فرزند جدید، باد و غیره، رفتید که مخاطب کوچک خود را متوجه کنید نباید به دیدن اطرافش عادت کند؟ آیا تمرین خوب‌دیدن بخشی از هدف شما بوده؟
یکی از کارهایی که بچه‌ها باید انجام بدهند خوب‌دیدن و خوب‌شنیدن است و دقت‌کردن به چیزهایی که می‌بینند و می‌شنوند اما ممکن است راحت از کنار آن عبور کنند و زیبایی آن را متوجه نشوند. این موضوعات الزاماً نباید خیلی شگفت‌انگیز و غیرمعمول باشند. شاید شعر، در یک سنگ کوچک داغ پشت نان سنگک باشد، شاید شعر، در دانه‌های یک هندوانه باشد. شعر از دل همین روزمرگی‌ها و مواجهه‌های بچه‌ها با اطراف خودشان به دنیا می‌آید.
- مسئله به سادگی گذشتن از کنار اتفاقات کوچک روز و شب، در زندگی بزرگ‌ترها بیشتر از کودکان اتفاق میفتد. کودکی که هر روز در کنار پدر و مادری با چنین خصلتی است، چگونه می‌تواند خود را از این مسیر جدا کند؟ آیا شاعر در وهله اول باید کودک را متحول کند یا والدین به عنوان تربیت‌کننده کودک را؟ به معنایی دیگر، شعر کودک تا چه اندازه می‌تواند بزرگسالانه هم باشد؟ آیا شما اصلاً با این نحوه از نوشتن و سرودن موافق‌اید؟
شعر کودک با جزئی‌نگری و پرداختن به مسائل کوچک و روزمره کودکان، به آنها می‌آموزد که راحت از کنار همه‌چیز نگذرند. به زیبایی برگ‌های پاییزی، ترک‌خوردن انارها در پاییز، رنگی‌رنگی‌شدن پیاده‌روهای پر از برگ، خش‌خش صدای برگ‌ها زیر پای عابران و …توجه کنند. خیلی از شاعران شعر بزرگسال سعی کرده‌اند شعر کودک هم بنویسند. بیشتر شعرهای آنها خوب از آب در نیامده. شعر کودک به معنای واقعی سهل ممتنع است. سال‌ها باید تمرین و تحقیق کرد تا به زبان ساده و قابل فهم برای گروه‌های مختلف سنی کودک و نوجوان دست پیدا کرد. علاوه‌بر آن، باید موضوع، زاویه‌دید و وزن هم خاص کودک و دوران کودکی باشد. ممکن است یک بزرگسال از خواندن شعر کودک لذت ببرد؛ اما یک کودک به‌خصوص در سنین پایین از خواندن شعر بزرگسال لذت نخواهد برد؛ چون اتمسفر، زبان، وزن و کلمه‌ها مربوط به دنیای او نیستند.
- اشعار کودک در گذشته چه ویژگی‌هایی داشتند که تا سال‌ها بر سر زبان‌ها ماندند؟ به نظر شما امروزه نیز می‌توانیم اشعاری داشته باشیم که در خاطره‌ها ثبت شوند؛ به بیانی دیگر به نوستالژی نسل امروز تبدیل شوند؟
استادان شعر کودک و نوجوان در اوایل دهه شصت و هفتاد، اصولی شعر کودک می‌سرودند و به سلامت زبان و رعایت نکات دستوری به‌ویژه برای سنین پایین‌تر، خود را ملزم می‌کردند. ما در گذشته شعرهای خوش‌آهنگ، سالم و به‌قاعده‌ای داشتیم؛ اما این به آن معنا نیست که اکنون چنین شعرهایی نداریم. در حال حاضر هم شاعران کودک و نوجوان خوبی داریم و هم کتاب‌های خوبی چاپ می‌شود؛ اما کتاب‌ها در گذشته شمارگان بالایی داشتند، بیشتر آنها بالای پانزده هزار جلد در هر چاپ و به دفعات بالا تجدید چاپ می‌شدند. در نتیجه، شعرها به دست خیلی از بچه‌ها می‌رسید؛ اما اکنون شمارگان کتاب پایین است. اگر هم چاپ شود کم اتفاق میفتد که تجدید چاپ شود. ناشران هم علاقه‌ای به چاپ مجموعه شعر کودک ندارند؛ چون فروش کمتری دارد. این می‌شود که شعرها به دست بچه‌ها نمی‌رسند.
- به نظر می‌رسد شمارگان پایین دلیل موجه‌ای باشد برای این مسئله؛ اما شاعران می‌توانند با حضور در مدارس و مهدکودک‌ها و مراکزی که بچه‌ها در آن حضور دارند، خودجوش به ترویج شعر کودک کمک کنند. آیا شما در این زمینه فعالیتی داشتید؟
در سال‌های اخیر، ورود شعرهای کودک از شاعران کودک و نوجوان امروز به کتاب‌های درسی بیشتر شده است. یکی از شعرهای من نیز در کتاب درسی دوم دبستان، درس هدیه‌های آسمان چاپ شده است. همچنین، چون من مربی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هستم و کتاب‌هایم در قفسه‌های شعر کودک و نوجوان موجود است، از این فرصت برای شعرخوانی استفاده می‌کنم، با اعضای کودک و نوجوان جلسات شعرخوانی می‌گذاریم و شعرهای شاعران مختلف را می‌خوانیم و نشریه دیواری هم درست می‌کنیم.
نظر شما