به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، چهارمین همایش بین‌المللی معماری دستکند ۲۲ تا ۲۴ آبان‌ماه سال ۱۴۰۳ از سوی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و به میزبانی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان لرستان در شهر خرم‌آباد برگزار خواهد شد.
عطا حسن‌پور، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان در نشست چهارمین همایش دستکندها گفت: تقریباً یک دهه است که بحث معماری دستکند در کشور و در حوزه میراث فرهنگی باز شده است. پیش از نخستین همایش در کرمان، معماری دستکند مجهول بود، در حالی که از قرن ۱۸ و ۱۹ تمام سیاحانی که به ایران آمدند از این معماری یاد کردند.
وی با بیان اینکه این آثار با اسطوره‌ها و تاریخ در هم آمیخته و باعث غنای دستکندها شده است، گفت: شاید کسی باور نکند که غار ارجنک در الیگودرز لرستان به شکل ۷ طبقه آپارتمان صخره ای در دل یک کوه عمودی ایجاد شده که برای ۲۲۰۰ سال پیش و دوره اشکانیان احداث شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان با بیان اینکه بخشی از تاریخ در لرستان فریز شده و قابل مشاهده و پژوهش است، گفت: در سال ۹۷ توانستیم برای نخستین بار پرونده پژوهشی در قالب دستکندها را باز کنیم که در این راستا ۵۴ نمونه معماری دستکند را شناسایی و نقشه برداری کردیم.
وی در پاسخ به پرسش خبرنگار ایبنا مبنی بر اینکه برای معماری دستکند در حوزه تاریخ شفاهی چه کارهای انجام شده است، گفت: اهمیت معماری دستکند تا جایی است که حتی برای آن شعر هم سروده شده است. در این زمینه سروده‌ها، ادبیات فولکلوریک و مکتوباتی وجود دارد ولی این امر نیاز به کمک مردم‌شناسان، باستان‌شناسان و تاریخ‌نگاران دارد. همچنین اسطوره‌شناسان و زبان‌شناسان نیز می‌توانند به کمک بیایند و این فضاها را بیشتر شناسایی کنند.
حسن‌زاده ادامه داد: برای این همایش از کارشناسان و پژوهشگران درخواست کردیم مقاله بدهند تا بتوانیم بیشتر و علمی‌تر به دستکندها بپردازیم. همچنین کارگاه زبان‌شناسی با همکاری پژوهشکده زبان و گویش برگزار کردیم تا در این کارگاه با زبان‌شناسی دستکند نیز آشنا شویم.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان ادامه داد: در معماری یکی از دستکندها کتیبه ای می بینیم که بر اساس روش حجاری و چکش زنی می توانیم تاریخ آن را مشخص کنیم، در صخره ها نمی توانیم از ۳ هزار سال عقب تر برویم اما در زمین مثلاً در باغ نو خرم آباد نمونه دستکند دوره نو سنگی را می بینیم.
سپس مهناز اشرفی، رئیس پژوهشکده ابنیه و بافت های تاریخی گفت: چهارمین همایش دستکند در رابطه با معماری دستکند موضوعی است که در ده‌های اخیر مطرح شده و تا پیش از این یک موضوع ناشناخته و کمتر کار شده بود که معنا و مفهومی رازآلود و ترسناک داشت اما در چند دهه اخیر نگاه‌ها تغییر کرده است.
وی افزود: نه تنها در ایران بلکه در سطح جهان سایت‌های برجسته‌ای در حوزه دستکندها در فهرست میراث جهانی قرار گرفته‌اند که میمند در ایران جزو اولین اثرها در فهرست میراث جهانی بوده، ضمن اینکه در فهرست ملی آثاری داریم که دستکند هستند.
اشرفی گفت: چهارمین همایش دستکندها امسال از ۲۲ تا ۲۴ آبان ماه در لرستان برگزار می‌شود و ما خوشحالیم برای جریان‌سازی چنین موضوعی، امروز مجموعه مقالات معماری دستکند مرجع پژوهش‌ها در داخل و خارج کشور هستند و در این راستا با اساتید برجسته در کشورهای مختلف مشارکت داریم.
رئیس پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی با بیان اینکه نشان دادن اهمیت دستکند در سطح جامعه هدف ماست، گفت: معماری دستکند با توجه به تعاملی که با طبیعت به درستی برقرار کرده، آسایش حرارتی و اضافه شدن امن‌ترین مصالح، جزو برجسته و ماندگارترین معماری‌ها شده است.
وی درباره تعداد دستکندها در کشور و خروجی سه دوره همایش دستکندها گفت: هنوز تعداد دقیق دستکندها در کشور شناسایی نشده، هیچ زمان نمی‌توانیم خیلی دقیق بگوییم چون یه سری از این دستکندها در زیر زمین هستند که به دلایل امنیتی یا در معرض دید نیستند یا در دسترس نیستند. بسیاری از شهرهای زیرزمینی هم که برای ما آشکار شده اتفاقی بوده، چون پناهگاه بودند و عمداتاً ورودی آنها مشخص نبوده است.
اشرفی ادامه داد: سال ۸۵ پروژه‌ای را در پژوهشگاه تعریف کردیم و تمام آثاری که قابل شناسایی بود پیدا و دوره‌های آن تخمین زده شده اما باید بدانیم تفاوت معماری دستکند با سایر آثار در این است که طی دوره‌های مختلف مورد استفاده بوده و اگر نشانه‌ای وجود داشته که دوره تاریخی آن را نشان می‌داده، ممکن است از بین رفته باشد.
وی با بیان اینکه تاریخ‌گذاری در این فضاها بسیار سخت است، گفت: چون در دستکندها نوع تزیینات و فرم خاص وجود نداشته و تلاش بر این بوده از حداکثر فضا با حداقل تغییرات استفاده شود.
اشرفی افزود: جریان‌سازی موضوعی و آموزش یکی از اهداف ما در برگزاری این همایش بود که محقق شد. امروزه مجموعه مقالات معماری دستکند مرجع پژوهش‌ها در داخل و خارج از کشور است. تعداد زیادی از مقاله‌های پایان‌نامه بسیاری از دانشجویان معماری درباره دستکند است.
اشرفی در ادامه بیان کرد: حتی در تعدادی از زیرزمین‌های ما در تهران از معماری دستکند استفاده شده است. از میان این تعداد معماری‌هایی که در آنها از دستکند استفاده شده است می‌توان به مکان‌های سکونت، قنات، آب انبار، سازه‌های آبی، برخی مساجد و… اشاره کرد. برای مثال در ساخت کبوترخانه اصفهان نیز از معماری دستکند استفاده شده است.
او ادامه داد: تا حدی توجه استان‌ها به موضوع دستکند زیاد است که برای برگزاری همایش دستکند باید بین استان‌ها قرعه کشی کنیم و خوشبختانه در سطح جهان هم خیلی خوب شناخته شدیم. با توجه به اینکه معماری دستکند تعامل درستی با طبیعت برقرار کرده است، نباید این را از یاد برد که آسایش حرارتی و اضافه شدن امن‌ترین مصالح یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که معماری دستکند را برجسته و ماندگار کرده است.
رئیس پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی با بیان اینکه قدمت معماری دستکند به قدمت انسان است، گفت: ما در طی سه دوره همایش دستکندها به یک انسجام در استفاده از واژه دستکند رسیدیم و مفهوم معماری دستکند مشخص شد، همچنین توانستیم در مناطق مختلف کشور نیروهای متخصص را آموزش دهیم و امروز با مقاله هایی که به همایش رسیده متوجه می‌شویم حساسیت و انگیزه در کشور پیرامون دستکندها ایجاد شده است.
شناخت و دسته‌بندی صحیح گونه‌های مختلف معماری می تواند در درک بهتر فضا، حفاظت از آن و نیز در دستیابی به شیوه‌های جدید طراحی مفید واقع شود. معماری «دستکند» یکی از گونه‌هایی است که تاکنون در محافل تخصصی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این نوع معماری، بستر طبیعی زمین، نخستین نوع دسترسی ایجاد شده به فضاها (عمودی و یا افقی) و کاربرد آن از عوامل اساسی شکل‌دهنده این آثار و تعیین‌کننده تنوع گونه‌بندی هاست. با بررسی داده‌ها و طبقه‌بندی انجام شده، تنوع و گوناگونی این نوع معماری به شکل محسوسی آشکار شد افزون بر آن مشخص شد که سرزمین ایران اکثر این گونه‌ها را در خود جای داده و از این لحاظ دارای پتانسیل بالایی است.
چهارمین همایش بین‌المللی معماری دستکند در تاریخ ۲۲ الی ۲۴ آبان‌ماه سال ۱۴۰۳ با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان لرستان طی مدت سه روز در روزهای بیست‌ودوم تا بیست‌وچهارم آبان ماه سال ۱۴۰۳ برگزار خواهد شد.
نظر شما