سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - نازنین فاطمه سامنی: اقتباس یکی از مهم‌ترین فرآیندهای خلاقانه در هنرهای مختلف است که به انتقال مفاهیم، احساسات و داستان‌ها از یک رسانه به رسانه‌ای دیگر می‌پردازد. این فرآیند، به‌ویژه در دنیای سینما، جایگاه ویژه‌ای دارد و می‌تواند یک اثر هنری را به سطح جدیدی از روایت و اجرا برساند. از آن‌جا که نزدیک به برگزاری چهل‌وسومین جشنواره فیلم سینمایی فجر هستیم، این جشنواره فرصت مناسبی برای بررسی اهمیت اقتباس در سینماست. جشنواره‌ای که همواره شاهد آثار اقتباس‌شده از کتاب‌ها، نمایشنامه‌ها و حتی هنرهای دیگر است و می‌تواند به‌عنوان محملی برای نمایش ظرفیت‌های این نوع آثار هنری عمل کند.

اهمیت اقتباس در هنرهای مختلف
اقتباست به‌عنوان فرآیندی میان‌رسانه‌ای، نه تنها در سینما بلکه در تمامی هنرها وجود دارد و از منابع مختلفی همچون نقاشی، عکس، موسیقی و طراحی گرافیک به عنوان الهام‌بخش استفاده می‌کند. این نوع ارتباط میان هنرها باعث می‌شود که یک اثر هنری از زاویه‌ای تازه و با استفاده از ابزارهای جدید روایت شود. در سینما، اقتباس می‌تواند فرصتی برای گسترش و تجزیه و تحلیل آثار کلاسیک و معاصر در قالبی جدید باشد و جذابیت ویژه‌ای برای تماشاگران به‌همراه آورد.

اقتباس از نقاشی

نقاشی‌ها به دلیل رنگ‌ها، فرم‌ها و جزئیات بصری خاص خود می‌توانند مبنای اقتباس‌های جذاب در سینما باشند. کارگردان‌ها و هنرمندان با استفاده از نقاشی‌های معروف، فضایی بصری و داستانی جدید می‌سازند که توجه مخاطبان را جلب می‌کند. به‌عنوان مثال:

فیلم Girl with a Pearl Earring که به‌طور غیرمستقیم از نقاشی ورمیر الهام گرفته است، روایت تخیلی از زندگی مدل نقاشی معروف این اثر را به نمایش می‌گذارد.

فیلم The Fall که از نقاشی‌های کلاسیک به‌عنوان مرجعی برای خلق دنیای سینمایی خود استفاده کرده و زیبایی‌شناسی آن‌ها را در یک داستان پیچیده منتقل می‌کند.

اقتباس از عکس

عکس‌ها با ثابت کردن یک لحظه در زمان می‌توانند در سینما به‌عنوان نقطه شروع یک داستان قرار بگیرند. آثار مستند و داستانی بسیاری از عکس‌های تاریخی یا هنری برای بیان یک روایت جذاب استفاده می‌کنند:

فیلم The Salt of the Earth که به زندگی و آثار عکاس معروف «سباستیو سالگادو» پرداخته است، عکس‌های او را به‌عنوان ستون فقرات داستان خود قرار می‌دهد.

فیلم Kodachrome که بر اساس عکس‌های قدیمی شکل گرفته و داستانی احساسی و خانوادگی را از دل یک رول فیلم قدیمی می‌سازد.

اقتباس از موسیقی

موسیقی، با قدرتی که در ایجاد احساسات و جو خاص خود دارد، می‌تواند الهام‌بخش بسیاری از فیلم‌ها و آثار هنری باشد. از موسیقی کلاسیک تا جاز و راک، همگی می‌توانند در فرآیند اقتباس جایگاه ویژه‌ای داشته باشند:

فیلم Amadeus که داستان زندگی موتزارت را روایت می‌کند، با استفاده از موسیقی‌های او داستانی انسانی و هنری به‌وجود می‌آورد.

فیلم Whiplash که بر اساس رقابت‌های موسیقایی میان یک پیانیست جوان و استاد سختگیرش ساخته شده، از قدرت موسیقی برای ایجاد کشمکش و درام استفاده می‌کند.

اقتباس از طراحی گرافیک

کمیک‌ها و طراحی‌های گرافیکی به‌ویژه در دنیای دیجیتال، به‌عنوان منبع اقتباس‌های سینمایی شناخته می‌شوند. کارگردان‌ها با انتقال طراحی‌های گرافیکی به دنیای سینما، دنیای جدیدی از داستان و تصویر می‌سازند.

فیلم Sin City که اقتباسی مستقیم از کتاب‌های کمیک است، طراحی گرافیکی خاص و داستان‌های پیچیده‌ای را به‌صورت بصری در سینما به نمایش می‌گذارد.

فیلم Watchmen که اقتباس گرافیکی از کتاب کمیک معروف آلن مور است، داستان فلسفی و سیاسی‌اش را با حفظ طراحی گرافیکی اصلی به سینما منتقل می‌کند.

اقتباس از هنرهای مختلف به‌ویژه در سینما می‌تواند در جشنواره‌هایی همچون جشنواره فیلم فجر به یک نقطه عطف تبدیل شود. این نوع اقتباس‌ها، علاوه بر گسترش مرزهای هنر، می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای بازخوانی آثار کلاسیک و نوآوری‌های هنری عمل کنند. جشنواره فیلم فجر می‌تواند فرصتی مناسب برای معرفی این نوع آثار و تحلیل آن‌ها در قالب سینما باشد. در نتیجه، اقتباس نه تنها راهی برای انتقال فرهنگ‌ها و مفاهیم است، بلکه می‌تواند ابزاری برای ایجاد آثار هنری نو و بدیع باشد.