سرویس مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): با توجه به اهمیت مسئله جمعیت و فرزندآوری، مجموعه حماسه یاران به این نتیجه رسید تا مجموعه‌ای از کتاب‌ها تحت عنوان «جهاد فرزندآوری» منتشر کند. این کار در همکاری با مجموعه روایتخانه به مدیریت بهزاد دانشگر پیش برده شد. راضیه ترکان نویسنده و دبیر این مجموعه در گفتگو با خبرنگار ایبنا به جزئیات این روایتخانه عملکرد آن پرداخته است.
_ ایده اولیه برای شروع این مجموعه کتاب‌ها از کجا آمده است؟
روایتخانه، خانه داستان‌نویسان انقلاب اسلامی، با مدیریت بهزاد دانشگر و تیم مدیریتی مجموعه، مرکزی است که علاوه بر پرورش نویسندگان، دغدغه اصلی آن تولید متن است. در این مجموعه، علاوه بر آموزش نویسندگی، به تولید متنی که به مسائل و دغدغه‌های اجتماعی پاسخ دهد، توجه ویژه‌ای می‌شود. این رویکرد، نقطه تمایز روایتخانه نسبت به دیگر مجامع ادبی و مراکز نویسندگی است.
روایتخانه خود را موظف می‌داند که در کنار تولید متن، نسبت به مسائل اجتماعی حساس باشد. این حساسیت، موجب می‌شود که تولیدات روایتخانه متناسب با نیازها و دغدغه‌های روز جامعه باشد و با مردم همراهی کند. یکی از حوزه‌هایی که روایتخانه بر آن تمرکز ویژه‌ای دارد، مسائل اجتماعی و چالش‌های کنونی کشور است. در راستای توجه به این دغدغه‌ها، روایتخانه اقدام به راه‌اندازی چند میز تخصصی برای تولید متن کرده است. این میزها شامل موضوعاتی همچون «میز پایداری»، «میز پیشرفت» و «میز جمعیت» هستند. مسئله جمعیت، به عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های اجتماعی کشور، یکی از این میزها است که به آن پرداخته می‌شود. ایده کتاب‌های «میز جمعیت» با هدف بررسی مسائل اجتماعی و به‌ویژه موضوع جمعیت شکل گرفت. اولین تولیدات این مجموعه با عناوین «فکرشم نکن» و «پناهم باش» منتشر شدند. کتاب «فکرشم نکن» درباره زنان نویسنده‌ای است که سه فرزند دارند و داستان آنها از چرایی انتخاب بچه سومشان روایت می‌شود. در حالی که کتاب «پناهم باش» به موضوع سقط جنین و تبعات اجتماعی آن می‌پردازد. این دو اثر، نقطه آغاز مجموعه کتاب‌های «میز جمعیت» بوده و هدف آنها طرح مسائل حساس و اجتماعی کشور از دریچه‌ای انسانی و داستانی است.
_ چه عواملی باعث شد که موضوع فرزندآوری و جمعیت به عنوان موضوع اصلی این مجموعه انتخاب شود؟
روایتخانه، علاوه بر اینکه به آموزش نویسندگی و پرورش نویسندگان می‌پردازد، خود را موظف به تولید متن در راستای دغدغه‌های اجتماعی می‌داند. از نظر مدیران روایتخانه، این رسالت نه‌تنها در تولید آثار ادبی، بلکه در توجه به مسائل اجتماعی و فرهنگی کشور نیز باید تجلی پیدا کند. یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های اجتماعی که در این مجموعه به آن پرداخته می‌شود، موضوع فرزندآوری و جمعیت است. در روایتخانه، علاوه بر تمام عواملی که در مسئله فرزندآوری دخیل هستند، اهمیت ویژه‌ای به تغییر نگرش فرهنگی نسبت به این موضوع داده می‌شود. به عقیده تیم مدیریتی روایتخانه، اصلاح نوع نگاه مردم به فرزندآوری و جمعیت، می‌تواند بسیاری از مسائل دیگر از جمله مشکلات اقتصادی را نیز به خودی خود حل کند. برای این منظور، تلاش بر این است که تولیدات فرهنگی و ادبی، نگاه جامعه را به فرزندآوری مثبت کند و اهمیت تربیت و تأثیر فرزند در زندگی خانوادگی و اجتماعی را برجسته کند. مسئله جمعیت به هیچ عنوان موضوعی تک‌بعدی نیست و برای دستیابی به نتایج مثبت، نیاز به توجه به مجموعه‌ای از عوامل پیچیده و در هم تنیده دارد. در روایتخانه، تلاش شده است که این مولفه‌ها به‌طور همزمان و در قالب پروژه‌های مختلف بررسی شوند تا بتوان در زمینه جمعیت تغییرات مثبتی ایجاد کرد. یکی از پروژه‌های اصلی روایتخانه در این زمینه، تولید کتاب‌هایی است که تصویری مثبت از خانواده‌های پرجمعیت به جامعه عرضه کنند. کتاب‌هایی مانند «فکرشم نکن» که در مورد زندگی خانواده‌هایی با سه فرزند است، به‌طور خاص تلاش دارند تصویری از خانواده‌های پرجمعیت و تأثیرات مثبت داشتن فرزند در زندگی را ارائه دهند. به عقیده تیم روایتخانه، این تصویرهای فراموش‌شده نیاز است که دوباره به ذهن جامعه آورده شود تا اهمیت فرزندآوری درک شود. علاوه بر تصویرسازی از فرزندآوری و خانواده‌های پرجمعیت، روایتخانه به دیگر موضوعات مرتبط با جمعیت نیز پرداخته است. مسائل مهمی مانند ناباروری ثانویه، ازدواج و جمعیت، نوع زایمان و تأثیر آن بر جمعیت، در کنار دیگر جنبه‌های اجتماعی جمعیت در پروژه‌های مختلف روایتخانه گنجانده شده‌اند. این مجموعه‌ها به‌طور جامع به مسائل جمعیتی پرداخته و می‌کوشند تمامی ابعاد این موضوع را مورد بررسی قرار دهند.
_ هدف اصلی شما از این پروژه چه بود و چه پیامی قصد داشتید منتقل کنید؟
هدف اصلی از پروژه‌های فرهنگی و ادبی روایتخانه، این است که نقش مسائل فرهنگی در حل بحران جمعیت پررنگ‌تر شود. تیم روایتخانه تلاش دارد تا با تغییر نوع نگاه مردم نسبت به مسئله جمعیت، این موضوع را برای جامعه واضح‌تر و شفاف‌تر کند. تغییر نگرش مردم نسبت به فرزندآوری و جمعیت می‌تواند اثرات مثبتی در حل بسیاری از مشکلات اجتماعی و اقتصادی به دنبال داشته باشد. در این پروژه‌ها، روایتخانه با استفاده از نمونه‌ها و روایت‌های واقعی تلاش دارد تا تصویری واقعی و بی‌پرده از مسائل مختلف اجتماعی به جامعه نشان دهد. گاهی لازم است که این روایت‌ها بدون هیچ‌گونه تغییری و به‌صورت خام و صادقانه به تماشا گذاشته شوند تا تصویر صحیح و کامل‌تری از خانواده‌های پرجمعیت و چالش‌های موجود در این مسیر به جامعه منتقل شود. یکی از اهداف این پروژه‌ها، اصلاح تصورات غلط یا مخدوش‌شده در مورد خانواده‌های پرجمعیت است. در کتاب‌های مختلفی که روایتخانه منتشر کرده، به بررسی عواملی پرداخته می‌شود که باعث می‌شوند برخی از افراد دیدگاه مثبتی نسبت به فرزندآوری نداشته باشند. این کتاب‌ها و پروژه‌ها، قصد دارند دوباره این مسائل را در معرض دید عموم قرار دهند و مردم را به تغییر نگرش و همراهی با این تغییرات دعوت کنند. در نهایت، هدف این پروژه‌ها این است که با ارائه روایت‌های واقعی و بی‌پرده، مردم بتوانند به‌طور مستقیم با مسائل روبرو شوند و از این طریق، به تغییر نگرش و باورهایشان نسبت به جمعیت و فرزندآوری کمک کنند. این تغییرات می‌تواند تأثیر بزرگی در بهبود شرایط اجتماعی و فرهنگی کشور داشته باشد.
_ نحوه انتخاب شما برای نویسندگان که بتوانند در این پروژه شما را همراهی کنند به چه شکل بود؟
روایتخانه به عنوان مرکزی برای آموزش نویسندگی، از همان ابتدا نویسندگان خود را از مسیرهای مختلف نویسندگی خلاق، داستان کوتاه و رمان هدایت می‌کند. تمام نویسندگان انتخاب‌شده برای پروژه‌های این مجموعه، از جمله نویسندگان کتاب‌های تولید شده در روایتخانه هستند. در میز جمعیت، نویسندگان با دغدغه‌های مسائل جمعیتی وارد همکاری می‌شوند و در گفتگوهای مختلف شرکت می‌کنند. در این مسیر، کتاب‌ها و آثار مرتبط با موضوعات جمعیتی مطالعه شده و پس از آن نویسندگان انتخاب می‌شوند تا وارد پروژه‌های خاص شوند و سوژه‌ها را برای آثار خود برگزینند. فرآیند انتخاب سوژه‌ها بسته به نوع کتاب و موضوع متفاوت است. برای هر کتاب و پروژه، سوژه‌ها با دقت انتخاب می‌شوند و گاهی از منابع مختلف برای یافتن سوژه‌های واقعی کمک گرفته می‌شود. به عنوان مثال، برای کتاب «پناهم باش» که موضوع سقط جنین را پوشش می‌دهد، از فعالان حوزه جنین و مراکز مشاوره کمک گرفته شد. همچنین برای کتاب‌های مرتبط با مسائل پزشکی مانند ناباروری، از مراکز پزشکی مختلف بازدید و جستجوهای میدانی انجام شد. این جستجوها و تحقیقات میدانی، برای انتخاب سوژه‌های مناسب و واقعی انجام می‌شود. در روایتخانه، توجه ویژه‌ای به حفظ واقعیت در داستان‌ها می‌شود. پس از انتخاب سوژه‌ها و انجام مصاحبه‌ها، روایت‌ها به نگارش در می‌آید و تلاش بر این است که این داستان‌ها تا حد ممکن به واقعیت نزدیک باشند. بنابراین، کمترین دخل و تصرف در اصل داستان‌ها صورت می‌گیرد تا تصویری واقعی از مسائل اجتماعی و جمعیتی به مخاطب ارائه شود. این رویکرد کمک می‌کند تا اثر نهایی نه تنها از نظر ادبی معتبر باشد، بلکه تأثیرگذاری و پیامی واقعی را نیز به همراه داشته باشد.
_ تا به حال چه بازخوردهایی از خوانندگان یا کارشناسان حوزه جمعیت دریافت کرده‌اید؟
کتاب‌های منتشرشده از مجموعه روایتخانه شامل «فکرشم نکن»، «پناهم باش» و «پنجره‌ای رو به خانه ما»، تاکنون به چاپ‌های متعدد رسیده‌اند و با بازخوردهای بسیار مثبتی از سوی خوانندگان روبه‌رو شده‌اند. این کتاب‌ها در حوزه‌های مختلف تأثیرگذار بوده‌اند و نشان‌دهنده تأثیر عمیق آثار روایتخانه در تغییر نگرش و آگاهی‌بخشی به مخاطبان هستند. کتاب «پناهم باش»، که به موضوع سقط جنین می‌پردازد، توانسته است تأثیرات ملموسی بر خوانندگان خود بگذارد. گزارش‌های زیادی از افراد مختلف رسیده که پس از خواندن این کتاب، تصمیم به انصراف از سقط جنین گرفته‌اند. در برخی موارد، این کتاب به عنوان پیشنهادی برای افرادی که به دنبال مشاوره در این زمینه بودند، مطرح شده است. این بازخوردها نشان‌دهنده تأثیرگذاری عمیق داستان‌ها و پیام‌های موجود در کتاب‌ها بر تصمیمات زندگی افراد است. کتاب دیگر روایتخانه، «پنجره‌ای رو به خانه ما»، که تصویری متفاوت از خانواده‌های پرجمعیت ارائه می‌دهد، نیز بازخوردهای زیادی دریافت کرده است. خوانندگان بسیاری پیام‌هایی ارسال کرده‌اند که این کتاب به آنها کمک کرده تا نگاه جدیدی به خانواده‌های پرجمعیت پیدا کنند و دیدگاه متفاوت‌تری نسبت به این قبیل خانواده‌ها داشته باشند. این تغییر نگرش نشان‌دهنده اهمیت ارائه تصاویر مثبت از خانواده‌های پرجمعیت در جامعه است. علاوه بر این کتاب‌ها، دیگر آثار روایتخانه نیز در حال مراحل مختلف چاپ هستند و امید است که این کتاب‌ها نیز مانند آثار قبلی تأثیرگذار و مفید باشند.
_ برنامه‌ای برای گسترش یا ادامه این مجموعه کتاب‌ها دارید؟ ممکن است در آینده کتاب‌های جدیدی در این زمینه منتشر کنید؟
تا به حال، تقریباً ۱۲ یا ۱۳ کتاب در مجموعه روایتخانه تعریف و در مراحل مختلف چاپ قرار گرفته‌اند. از این تعداد، چهار یا پنج کتاب به چاپ رسیده‌اند و باقی کتاب‌ها تا پایان سال جاری منتشر خواهند شد. در این پروژه‌ها، سعی شده است تا بیشتر موضوعات مرتبط با جمعیت و مسائل آن دیده شوند و در قالب‌های مختلف مورد توجه قرار گیرند. کتاب‌های منتشر شده تاکنون بیشتر در قالب مجموعه‌های روایتی بودند، اما ممکن است در آینده آثار دیگری نیز به شکل رمان و در قالب‌های مختلف منتشر شوند. مهم‌ترین نکته این است که موضوع جمعیت همچنان یکی از دغدغه‌های اصلی روایتخانه باقی مانده و تیم مجموعه به تلاش خود برای پرداختن به این موضوع ادامه خواهد داد. این موضوع نه تنها در آثار منتشرشده، بلکه در پروژه‌های آینده نیز به عنوان یک مسئله کلیدی دنبال خواهد شد.
_ آیا در نظر دارید پروژه‌های مشابهی در حوزه‌های دیگر، مانند مسائل اجتماعی یا فرهنگی، اجرا کنید؟
در کنار میز جمعیت، روایتخانه میزهای دیگری نیز دارد که به موضوعات مختلف اجتماعی و فرهنگی می‌پردازد. به عنوان مثال، میز زن و خانواده و میز سبک زندگی از جمله این میزها هستند که هرکدام پروژه‌های خاص خود را دارند. این میزها نه تنها به تولید کتاب‌های مرتبط با موضوعاتشان می‌پردازند، بلکه تلاش دارند تا با معرفی آثار و پروژه‌های جدید، نگرش‌ها و دیدگاه‌های مختلف را در جامعه گسترش دهند. در حال حاضر، در میز سبک زندگی، مجموعه کتاب‌هایی تحت عنوان «کتاب‌های تولدی» برای کسانی که به تازگی مسلمان شده‌اند، در حال تولید است. از جمله این کتاب‌ها می‌توان به «تولد در توکیو» و «تولد در لس آنجلس» اشاره کرد. این مجموعه‌ها به‌طور خاص به تحولاتی که افراد در مسیر مسلمان شدن تجربه می‌کنند، پرداخته و به نوعی نگاه جدیدی را به سبک زندگی مسلمانان و چالش‌های آن در فرهنگ‌های مختلف ارائه می‌دهند. میز زن و خانواده نیز در حال برنامه‌ریزی برای تعریف پروژه‌های جدید است. این پروژه‌ها به‌طور خاص بر مسائل مرتبط با زنان و خانواده‌ها تمرکز دارند و قصد دارند تا تغییرات اجتماعی و فرهنگی را در این زمینه‌ها پیگیری کنند. روایتخانه به دنبال گسترش این روند در حوزه‌های مختلف است تا بتواند با تولید آثار مختلف در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی، تاثیرات مثبتی در جامعه بگذارد.
_ در پیدا کردن عوامل و سوژه‌های داستان از چه تکنیک‌هایی استفاده کردید؟
یکی از چالش‌های اصلی در پروژه‌های روایتخانه، پیدا کردن سوژه‌های داستانی مناسب است. این سوژه‌ها نیاز به تحقیقات گسترده و ارتباط با افراد مختلفی دارند که در آن حوزه‌ها فعالیت می‌کنند. بسیاری از سوژه‌های انتخابی، به موضوعات خاص و حساس مربوط می‌شوند، و برای پیدا کردن آنها لازم است تا نویسندگان با افراد متخصص و فعال در این زمینه‌ها ارتباط برقرار کنند. این فرآیند ممکن است زمان‌بر و دشوار باشد، اما یکی از مراحل کلیدی و حیاتی در تولید کتاب‌ها است. مصاحبه با سوژه‌هایی که در حوزه‌های حساس مانند سقط جنین، ناباروری، یا حتی مسائل مرتبط با تک‌فرزندی قرار دارند، خود چالش‌های خاصی دارد. این مسائل به‌طور طبیعی حساس و شخصی هستند و بسیاری از افراد ممکن است تمایلی به بیان جزئیات آنها نداشته باشند. به همین دلیل، مصاحبه‌گیرندگان باید با دقت و حساسیت بالا عمل کنند تا فضای امنی برای سوژه‌ها فراهم شود تا آنها بتوانند مشکلات و تجربیات خود را به‌طور شفاف و واقعی بیان کنند. با وجود چالش‌های فراوان، روایتخانه توانسته است در هر یک از پروژه‌ها سوژه‌های باارزش و واقعی پیدا کند و با همکاری این افراد، مصاحبه‌ها را انجام داده و روایت‌ها را بنویسد. این تلاش‌ها باعث شده که پروژه‌های مختلف با داستان‌های مستند و قابل‌اطمینان به ثمر برسند و پیام‌های مهم اجتماعی و فرهنگی را منتقل کنند.
_ نام کتاب‌های شما در این مجموعه چیست، توضیح مختصری درباره هرکدام از آنها ارائه می‌کنید؟
در حوزه جمعیت، یکی از کتاب‌های من که پیش از ورود به روایتخانه منتشر شد، کتاب «فرزندم تک است» می باشدکه توسط انتشارات حدیث راه عشق منتشر شده است. این کتاب داستانی نیست و بیشتر جنبه تربیتی دارد. موضوع آن بررسی آسیب‌های تربیتی تک‌فرزندان است. در این اثر تلاش شده مسائل تربیتی تک‌فرزندان به زبان ساده و روان بیان شود. این کتاب جزو پروژه‌های روایتخانه به حساب نمی‌آید، زیرا قبل از شروع همکاری من با این مجموعه منتشر شده است. در کنار این کتاب، چند کتاب دیگر نیز در حوزه جمعیت و مسائل مرتبط با آن از سوی روایتخانه منتشر شده است. یکی از این کتاب‌ها، «فکرشم نکن» است که در آن من تک‌روایتی با موضوع داشتن سه فرزند دارم. این کتاب به نوعی به موضوع فرزندآوری و چالش‌های آن پرداخته است. کتاب دیگر، «پناهم باش» است که از سوی انتشارات معارف منتشر شده و موضوع آن روایت‌های واقعی از سقط جنین عمدی است. این کتاب با هدف نشان دادن ابعاد انسانی و اجتماعی این موضوع منتشر شده است و به واقعیت‌های تلخ و پیچیده در این زمینه می‌پردازد. کتاب «پنجره‌ای رو به خانه ما» نیز زندگی یک خانواده پرجمعیت با ده فرزند را روایت می‌کند. این کتاب تلاش دارد تا تصویری متفاوت از زندگی خانواده‌های پرجمعیت به مخاطب ارائه دهد و نگرش جامعه به این قبیل خانواده‌ها را تغییر دهد. همچنین در حال حاضر کتابی به نام «ناجی های جنین» در دست نگارش دارم که موضوع آن به نگارش داستان‌هایی از افرادی اختصاص دارد که در زمینه حفظ جنین و پیشگیری از سقط جنین فعالیت می‌کنند. این کتاب به بررسی داستان‌های واقعی و تاثیرگذار در این حوزه خواهد پرداخت.
نظر شما