به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در شهرکرد، کتاب «تاریخ شفاهی مساجد شهرکرد: بررسی نقش مساجد شهرکرد در نهضت اسلامی» به قلم قاسم فتاحی نافچی و سیده آزیتا رضوی بنی، توسط نشر مایک با حمایت حوزه هنری انقلاب اسلامی منتشر شد. این کتاب با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و در ۳۳۰ صفحه متن به همراه تصاویر مساجد تاریخی شهرکرد، چاپ نخست خود را در دی ماه ۱۴۰۳ به بازار نشر عرضه کرده است.
قاسم فتاحی نافچی نویسنده این کتاب در گفت‌وگویی با خبرنگار خبرگزاری ایبنا، به اهمیت و نقش مساجد در انقلاب بهمن ۱۳۵۷ اشاره کرد و گفت: انقلاب بهمن ۱۳۵۷ در ایران به رهبری امام خمینی (ره)، با مشخصۀ دینی و اسلامی از سایر انقلاب‌های جهان متمایز شده است و مسجد مهم‌ترین کانون در این نهضت اسلامی به حساب می‌آید. جلسات سخنرانی وعاظ انقلابی در ایام محرم و صفر و شب‌های ماه رمضان در مساجد برپا می‌شد و این مساجد بودند که نقش حساسی در حوادث و جریانات انقلاب تا پیروزی آن ایفا کردند.
وی افزود: علاوه بر مساجدِ تأثیرگذار تهران چون مسجد جامع، مسجد ارک، مسجد هدایت، مسجد ابوذر، حسینیه ارشاد و…، مساجد سایر شهرها نیز این نقش و تأثیر را داشته‌اند. در مساجد شهرکرد علاوه بر علما و روحانیون بومی، شخصیت‌های برجسته و روحانیون و طلاب مدعو از شهرهای قم، اصفهان، شهرضا، نجف‌آباد و… به‌صورت مرتب حضور فعال داشته‌اند.
این پژوهشگر فعال حوزه تاریخ در ادامه به روش انجام پژوهش اشاره کرد و گفت: محور و اساس تألیف کتاب «تاریخ شفاهی مساجد شهرکرد»، بر اساس مصاحبه و تکنیک تاریخ شفاهی استوار است. پس از مطالعات اولیه، حدود ۳۴ نفر از افرادی که در مساجد شهرکرد فعال بودند شناسایی و با آن‌ها مصاحبه‌هایی انجام شد. گزینش این افراد بر مبنای میزان اطلاعات و مشارکت آن‌ها در برنامه‌های مساجد فعال شهرکرد در جریان نهضت اسلامی بود. روش انجام این پژوهش براساس منابع شفاهی و گردآوری اسناد و مدارک تاریخی استوار است.
نویسنده کتاب درباره هدف از انجام این تحقیق توضیح داد: هدف این اثر ارائه تحلیلی توصیفی از نقش مساجد شهرکرد در نهضت اسلامی است. این کتاب تلاش دارد تا با بررسی نقش مساجد در این دوران مهم تاریخی، به درک بهتری از تأثیرات این نهادهای مذهبی بر تحولات اجتماعی و سیاسی برسد.
فتاحی نافچی با اشاره به موانع و دشواری‌های موجود در مسیر انجام پژوهش گفت: موضوع این طرح پژوهشی به لحاظ محتوا و روش کاملاً جدید بود و هیچ پیشینه‌ای نداشت، بنابراین انجام پژوهش با موانع و دشواری‌های زیادی مواجه شد. نبود آرشیو معتبری از اسناد، مدارک و شواهد مربوط به فعالیت مساجد در استان و نیز در اختیار نداشتن پیشینه‌ای از بررسی‌ها و تحلیل‌های علمی و مستند در مورد تاریخچه مساجد از جمله موانع و محدودیت‌های این تحقیق بود. همچنین، دستیابی به برخی از مؤمنین و متدینین به دلیل شرایط خاص و نیز افراد فعال و اثرگذار در فعالیت‌های مساجد با محدودیت‌هایی مواجه بود. برخی از افراد نیز به دلیل کهولت سن و گذشت بیش از چهار دهه از زمان پیروزی انقلاب، جزئیات خاطراتشان را فراموش کرده بودند.
وی افزود: کتاب «تاریخ شفاهی مساجد شهرکرد» در دو بخش و نه فصل ساماندهی شده است. بخش اول تحت عنوان «تاریخچه، نقش و کارکردهای مساجد و کانون‌های فعال مذهبی شهرکرد»، شامل چهار فصل است. این بخش به بررسی مراکز و کانون‌های مذهبی فعال و معرفی مختصر مساجد تاریخی شهرکرد می‌پردازد. فصل اول به تاریخچه و کارکردهای مساجد پرداخته، فصل دوم نقش و کارکردهای مساجد در نهضت اسلامی را مورد بررسی قرار می‌دهد. فصل سوم گذری بر تاریخ تحولات مذهبی شهرکرد دارد و فصل چهارم نگاهی به کانون‌ها و مراکز فعال مذهبی و تاریخچه مساجد دیرینه شهرکرد دارد.
نافچی یادآور شد: بخش دوم این اثر تحت عنوان «مساجد تأثیرگذار شهرکرد در نهضت اسلامی»، شامل پنج فصل است. این بخش به بررسی نقش و تأثیر مساجد مختلف در شهرکرد در جریان نهضت اسلامی می‌پردازد. فصل اول نقش و تأثیر مسجد اتابکان (امام صادق) را مورد بررسی قرار می‌دهد. فصل دوم به نقش و تأثیر مسجد خان (جامع) پرداخته است. فصل سوم به نقش و تأثیر مسجد و حسینیۀ ابوالفضل (ع) می‌پردازد. فصل چهارم نقش و تأثیر مسجد و حسینیۀ اعظم را مورد بررسی قرار داده و فصل پنجم و پایانی به نقش و تأثیر مسجد صاحب‌الزمان (عج) شهرکرد پرداخته است. در پایان کتاب نیز فهرست منابع و مآخذ آمده است.
این مدرس دانشگاه در ادامه افزود: این اثر به معرفی مراکز فرهنگی و مذهبی شهرکرد نظیر امامزاده دو خاتون (دو معصوم)، سقاخانه حضرت ابوالفضل (ارباب میرزا)، مدرسه علمیه امامیه و مساجد دارای پیشینه تاریخی بالای نیم قرن مانند مسجد سید آقابزرگ، مسجد نو، مسجد ابومحمد و مسجدالرضا پرداخته است.
نویسنده کتاب به تحلیل فضای سیاسی ایران در دهه ۱۳۴۰ پرداخت و گفت: عرصه سیاسی ایران در سال‌های دهه ۱۳۴۰ شاهد ظهور و گسترش یک جریان پرشور مذهبی است که ریشه در سنت جامعه ایرانی داشت و در واقع واکنشی بود به سیاست‌های غرب‌گرایانه دولت پهلوی و رواج فرهنگ غربی در ایران. برخلاف تصور دولت‌مردان حکومت پهلوی که با توسعه اقتصادی و رشد صنعتی و آموزش‌های مدرن، مذهب رو به افول خواهد رفت، چنین اتفاقی نیفتاد و مذهب، جدی‌تر از گذشته در زندگی مردم نقش ایفا کرد.
فتاحی با نگاهی گذرا به اطلاعات تاریخی موجود در این کتاب افزود: از واپسین سال‌های دهه ۱۳۴۰ تا سال ۱۳۵۷، چندین مسجد، حسینیه و مرکز و کانون مذهبی در شهرکرد احداث و یا تأسیس شد و فعالیت‌های خود را آغاز کرد. مسجد و حسینیه حضرت ابوالفضل، مسجد صاحب‌الزمان، مسجد و حسینیه اعظم، مسجدالرضا و نیز کانون قرآن و کنفرانس مذهبی جوانان (کانون بحث و انتقاد) و انجمن خیریه امام زمان (عج) و سپس انجمن ضد بهائیت (حجتیه) شهرکرد، حاصل فعالیت نیروهای مذهبی و متدینین در این سال‌هاست. این کانون‌ها و مراکز به همراه مساجد و مراکز دیرینه و دارای پیشینه تاریخی شهرکرد، در بسیج مردمی در جریان انقلاب اسلامی نقش مهمی ایفا کردند.
این محقق و پژوهشگر فعال حوزه تاریخ با تأکید بر اهمیت ثبت و حفظ تاریخ شفاهی مساجد، اظهار امیدواری کرد که این کتاب بتواند به عنوان منبعی معتبر و ارزشمند در شناخت بهتر نقش مساجد در انقلاب اسلامی ایران مورد استفاده قرار گیرد.
نظر شما