به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در همدان، صبح یکشنبه جلسه نقد و بررسی کتاب «تاریخ وقف در همدان» با حضور مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی استان همدان، اساتید، منتقدان، نویسندگان و نویسنده کتاب خسرو محمدی در اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان همدان برگزار شد.
در این مراسم ابتدا شهرام غفوری، استاد تاریخ دانشگاه پیام نور و نویسنده کتاب «تاریخ معاصر همدان» به عنوان منتقد با بیان اینکه کتاب تاریخ وقف همدان اثر قابل اعتنایی است، اظهار کرد: این کتاب در قطع سالنامه‌ای چاپ شده و به لحاظ قلم (فونت) مطلوب است اما بهتر بود که در روی جلد عنوان کتاب در وسط آورده می‌شد.
غفوری با اشاره به اینکه کتاب در پنج فصل، ۲۳۶ صفحه، یک پیوست و سخن پایانی نگارش شده است، گفت: فصل اول به کلیات اختصاص یافته که عموماً این روش در کتاب‌های دانشگاهی به کار می‌رود. بنابراین بهتر بود که از این فصل به عنوان جغرافیای همدان نام برده می‌شد.
وی با اشاره به اینکه نویسنده به خوبی و درستی در ابتدای هر دو دوره ایلخانی و صفوی اوضاع سیاسی اجتماعی را آورده گفت: جدول‌ها و نمودارهایی که در کتاب آورده شده به خواننده در درک مطلب کمک شایانی می‌کند در حالی که معمولاً نویسندگان کتاب‌های توصیفی از ارائه این آمار و نمودارها طفره می‌روند.
غفوری بیان کرد: با توجه به اینکه در جریان نگارش این کتاب بودم باید بگویم نویسنده کوشش فوق‌العاده‌ای برای جمع‌آوری داده‌ها و تدوین آن‌ها داشته به طوری که می‌توان گفت این اثر، اثری ارزنده از یک همدان پژوه دلسوز است.
وی خاطرنشان کرد: در زمینه تاریخ وقف کم کاری شده و لازم است که بیشتر کار شود.
محمدحسین یزدانی راد، مورخ و پژوهشگر شناخته شده همدانی است که چندین کتاب از جمله «تاریخ اقتصادی همدان» را نوشته به عنوان دومین منتقد، کتاب تاریخ وقف همدان را یک اثر نو درباره تاریخ محلی همدان معرفی کرد و گفت: نقطه مشترک پژوهشی من و آقای محمدی استفاده از روش و منش پژوهشی مرحوم استاد پرویز اذکایی است چرا که اذکایی همواره تاکید بر ارائه پژوهش‌های نو و حرف‌های ناگفته تاریخ همدان داشت.
یزدانی با تاکید بر اینکه، نکته مهم درباره این کتاب پرداختن به تاریخ وقف است، گفت: وقف در ایران موضوع مهمی است و جنبه‌های متعدد آموزشی، فرهنگی و اقتصادی را در بر می‌گیرد بنابراین هنوز در سطح کلان به آن پرداخته نشده است.
وی با بیان اینکه پژوهش در حوزه وقف مغفول مانده بود و محمدی به خوبی این حوزه را شناخت و آن را انتخاب کرد، افزود: آقای محمدی خود در سازمان اوقاف مشغول به کار است و به همین دلیل به خوبی توانسته حوزه کاری خود را با علایق پژوهش‌اش هماهنگ کند.
وی با توجه به محتوای کتاب دلیل نپرداختن نویسنده به دوران قبل از ایلخانان و همچنین دوره ترکمانان آق قویونلو را فقدان سند و مدرک از آن دوران دانست.
یزدانی ضمن تمجید از روش نویسنده در گذر از مقدمه به موضوع اصلی خاطرنشان کرد: در این کتاب وقتی نویسنده قصد ورود به مسئله وقف را دارد، اول اوضاع فرهنگی و اقتصادی در هر دوره را مطرح کرده است.
وی ادامه داد: در دوره صفویه که موقوفات زیادی در همدان شکل گرفت سه طایفه در همدان ساکن شدند که بزرگترین موقوفات را ایجاد کردند و نویسنده به خوبی به آن‌ها پرداخته است.
این منتقد یکی از ویژگی‌های بارز کتاب را بهره‌گیری از مطالعات میان رشته‌ای دانست و عنوان کرد: نویسنده برای حل برخی مسائل از کتیبه‌ها و آثار باستان شناختی وقفی و نذری استفاده کرده است.
وی با تاکید بر بهره‌گیری مناسب نویسنده از اطلاعات و داده‌های باستان شناختی برای اثبات فرضیه‌ها و پاسخ به پرسش‌های تاریخی گفت: بخشی از دست‌مایه کار آثار باستانی موجود در موزه وقف استان همدان بوده که خود نویسنده در طی سال‌های طولانی با کوشش فراوان آن‌ها را جمع‌آوری و ساماندهی کرده است.
یزدانی افزود: کتاب در زمینه فرم، شکل و ساختار نیز بسیار مطلوب، فاقد غلط املایی و نگارشی است و مطلب اضافه ندارد.
سید محمدباقر حسینی‌سیر، رئیس اسبق حوزه هنری همدان یکی دیگر از منتقدان، پس از بیان خاطره‌ای از استاد اذکایی گفت: خسرو محمدی و پژوهش‌های او همواره مورد تایید استاد اذکایی بود.
وی نویسنده این کتاب را بسیار قبول داشتند و این نکته را در مقدمه کتاب قبلی آقای محمدی «خانه اربابی بهاءالملک» به تفصیل بیان کردند.
حسینی‌سیر افزود: در توصیف عکس‌ها و تصاویر دائماً تکرار شده که از بایگانی شخصی نگارنده است در حالی که یکبار برای همه موارد کافی بود.
در ادامه نویسنده کتاب نیز گفت: این کتاب حاصل ۱۰ سال پژوهش است، با توجه به اینکه تمام داده‌های خام را شخصاً و با مشکلات فراوان گردآوری، طبقه‌بندی، بازخوانی، بازنویسی و توصیف کرده‌ام تا حدود زیادی از نتیجه راضی هستم اما خوبی یا بدی کار را باید مخاطب دریابد.
خسرو محمدی در این جلسه که با حضور افرادی چون علی جهان‌پور، بهرام ترکمان، دکتر رسولی، دکتر عراقچیان، استاد میری و تنی چند از بزرگان فرهنگ و ادب همدان تشکیل شده بود خود را وامدار کوشش‌های پژوهشگران قبل از خود دانست و گفت: این کتاب حاصل تمام زحماتی است که قبل از من اساتید این شهر کشیده‌اند.
نویسنده کتاب افزود: ورود به این کار سخت بود زیرا تاکنون تاریخ نگاری وقف با استفاده از علم باستان‌شناسی و تاریخ به صورت علمی انجام نشده بود، مثلاً علی اکبر شهابی و عبدالحسین سپنتا قبلاً به نگارش تاریخچه وقف در ایران و اصفهان پرداخته‌اند اما با مطالعه آن آثار بیشتر توصیف وقف‌نامه‌ها و کتیبه‌های وقفی و وقف‌نامه‌های سنگی را می‌بینیم، بنابراین باید کاری می‌کردم که از وقف‌نامه‌ها و آثار باستان شناختی حرف تازه‌ای بیرون بیاید.
وی با بیان اینکه در این کتاب برای اولین بار تاریخ وقف در ایران به هزاره اول قبل از میلاد یعنی دوران عیلامی و اورارتویی برده شده است، تصریح کرد: حوزه وقف اقیانوسی است که می‌توان مطالب نو از آن استخراج کرد.
نویسنده کتاب تاریخ وقف همدان رفع نگاه منفی عموم از وقف را هدف دیگر خود در نگارش این کتاب دانست.
محمدی افزود: در این کتاب برای اولین بار فهرست موقوفات همدان بر اساس وقف‌نامه‌ها ارائه شده است ضمن اینکه در این اثر نظریه‌ای درباره تاثیر وقف بر افزایش تولید، رونق اقتصاد و افزایش جمعیت ارائه شده است.
نظر شما