سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): در میان خادمان فرهنگ و هنر بودند و هستند کسانی که عمر شریف‌شان را در شهرهای دور و نزدیک سرزمین‌مان وقف پژوهش در زمینه‌های مختلف کردند؛ اما از نام و نشان و کارنامه پر برگ و بارشان کمتر سخن به میان آمده است؛ یکی از این خادمان در استان لرستان، استاد اسفندیار غضنفری امرایی است. او اردیبهشت سال ۱۲۹۴ خورشیدی در شهر کوهدشت به دنیا آمد.
اسفندیار غضنفری امرایی به پشتوانه ذوق شاعری، هوش، استعداد خدادادی و عشق مفرطی که به تاریخ و ادبیات سرزمینش داشت، عمری را بدون معلم و مربی و تنها با تلاش و کوشش خود به آموختن و تحقیق و تفحص و سپس نوشتن آنچه را که آموخته بود گذراند و آثاری به‌وجود آورد که هر کدام در نوع خود نو و روشنگر گوشه‌های تاریک فرهنگ، تاریخ و ادبیات زادگاهش بودند.
او بدون هیچ‌گونه چشم‌داشت مادی، عمری را در کمال شرافت و وارستگی و عزت نفس در کنج خلوت خود قلم زد و خلق کرد تا به تنها آرزویش که انتشار آثارش بود جامه عمل بپوشاند.
امرایی نه در پی کسب نام و شهرت بود و نه مقید به مادیات، نگران بود که پس از خودش حاصل زحماتش یا از بین بروند و یا اینکه آن‌گونه که بایسته است به چاپ نرسند؛ چرا که می‌دانست که هیچ‌کس مانند خودش مسلط به ادبیات، لغت، تاریخ، جغرافیا و آداب و رسوم لرستان نیست که بتواند کارهایش را به سرانجام برساند؛ کمااینکه هنوز «میرنوروز»، «ملاپریشان» و «گلزار ادبش» زیب ادبیات مناطق لر و لک‌نشین هستند و بدیلی برای آنها یافت نشده است.
برای تحصیل نسخه‌ای خطی یا دست‌نویسی از اشعار شاعری با اسب و قاطر به دوردست‌ترین مناطق در غرب کشور سفر می‌کرد و هر کجا می‌شنید پیری سالخورده شعری یا ضرب‌المثل و یا خاطره تاریخی در بر دارد، او را با هر مرارتی بود می‌یافت و محفوظاتش را یادداشت می‌کرد. دوران بازنشستگی از خدمات اداری فرصتی بود تا او فارغ از قیل و قال ابناء زمانه به تصحیح، تدوین و سپس تایپ نوشته‌هایش با ماشین تحریر فرسوده‌ای که در خانه داشت بپردازد.
نگارش «شرح‌حال کارمندان دولت» پیش از انقلاب
در سال ۱۳۴۷ «دیوان میرنوروز»، شاعر شهیر لر، را تصحیح و به چاپ رسانید که چندین نوبت چاپ شده است، «شرح‌حال کارمندان دولت»؛ (اشعار غضنفری امرایی) که حاوی اشعاری انتقادی از وضعیت اسف‌بار ادارات و معیشت کارمندان دولت پیش از انقلاب بود در سال ۱۳۵۰ در چاپ‌خانه دانش خرم‌آباد به چاپ رساند. این کتاب با این ابیات آغاز می‌شود:
نوکر سالخورده‌ای دیدم
حاصل زحمتش بپرسیدم
آه سر داد و گفت با زاری
اشک دل، خون دیده، بی‌گاری
بر شکم سنگ جوع می‌بندیم
نوکر دولتیم، خرسندیم
شاعری که شعرهایش را با ماشین تحریر خود تایپ می‌کرد
در سال ۱۳۵۵ «دیوان ملاپریشان» شاعر و عارف بزرگ لک را با خط خودش به صورت افست در چاپ‌خانه دانش و توسّط انتشارات کتابفروشی رشنو منتشر کرد. آخرین اثرش که در زمان حیات، با هر زحمتی بود به همت مرحوم غلام‌حسین رضایی- که فردی ادیب و اهل شعر بود- به چاپ رسید «گلزار ادب لرستان» بود که آن را با همان ماشین تحریر، خودش تایپ کرد و در چاپ‌خانه دانش خرم‌آباد در سال ۱۳۶۳ به صورت افست منتشر شد.
ترجمه‌های شیوای غضنفری‌امرایی بر اشعار «محی‌الدین صالحی»
شاید اگر اسفندیار غضنفری‌امرایی نبود اکنون نامی هم از شاعران بزرگی چون ترکه‌میر و نجف و نوشاد و خانه داجیوند، غلام‌رضا ارکوازی و… نبود و این گنجینه‌های پر بار از لغات اصیل لکی و لری که ریشه در پارسی باستان دارند و این اشعار نغز و دلکش کلاً به دست فراموشی سپرده شده و تاریخ ادبیات این حوزه وسیع از کشور عزیزمان تهی بود. ترجمه شیوای اشعار لکی و لری که هیچ‌کس پس از او نتوانسته است این کار را انجام دهد از مرحوم «محی‌الدین صالحی» شاعر و ادیب معروف کردستانی - که خود کتاب‌های ارزشمندی در زمینه شعر و ادبیات لکی و کُردی تألیف و منتشر کرده و از معدود دوستان مخلص غضنفری امرایی بود - در بسیاری از اشعار، ترجمه غضنفری بر اصل شعر برتری دارد. آثاری هستند که در زمان حیات وی منتشر شدند.
اسعد غضنفری امرایی، فرزند وی می‌گوید: «بارها شاهد بودم که گاه و بی‌گاه کسانی که نزد پدر می‌آمدند پدر، مطالب را به آنها می‌داد و می‌گفت: این‌ها را ببرید و به‌نام خودتان چاپ کنید، نمی‌خواهم نامی هم از من برده شود؛ این‌ها گنجینه‌هایی هستند از شعر، لغت، تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم که می‌ترسم بعد از خودم از بین بروند و به دست فراموشی سپرده شوند.»
اسفندیارخان غضنفری امرایی سرانجام در اسفند ۱۳۷۱ جان به جان آفرین تسلیم کرد. فرزند برومند وی «سعید غضنفری» نیز از شهدای دوران دفاع مقدس است در راه دفاع از دین، وطن و حفظ ارزش‌ها به شهادت رسید.
سایر آثار غضنفری امرایی که پس از فوت وی، به همت فرزندش، اسعد غضنفری منتشر شده‌اند به شرح زیر است:
- شرح دیوان ملاپریشان یا عارف کیست، صوفی کدام است؟ که شامل کلیه اشعار ملا همراه با ترجمه و تفسیر ابیات و مطابقت آرای ملا با بزرگان عرفان و تصوّف ایران‌زمین، کتابی غنی و پر بار، حاوی نکات نغز عرفانی که مستلزم تحقیقی جامع و صرف وقت زیاد و غور و بررسی در کتب متصّوفه و عرفا بوده است که به کوشش فرزند وی اسعد غضنفری امرایی منتشر شده است.
- تاریخ و جغرافیای لرستان یا تاریخ غضنفری (روزگاران لرستان از آغاز تا عصر پهلوی) - این کتاب شامل سه بخش است: بخش اوّل، لرستان، قبل از میلاد تا عصر قاجار که تماماً از متون کهن استخراج شده است. بخش دوم، لرستان در عصر حاضر یا تاریخ دودمان غضنفری که در نتیجه تلاش و کوشش مؤلف، از سینه‌ی پیران سالخورده و همچنین اسناد و مدارکی که با سعی فراوان به‌دست آورده و کتب تاریخی موجود به رشته تحریر کشیده شده است. این قسمت کتاب به خاطر طبع شاعری که در فطرت او آمیخته بود و تسلّط بر ادبیات و فولکلور و جغرافیای منطقه، با نثر شاعرانه و تأثیرگذار حاوی داستان‌ها و ماجراهایی خواندنی، آمیخته با آداب و رسوم و اعتقادات مردم لرستان، روشنگر بسیاری از رخدادهای صد سال اخیر غرب کشور است و بخش سوم جغرافیای لرستان است که به‌صورت یک سفرنامه با نثری روان حاوی نکات فولکلوریک مناطق مختلف و ایلات لرستان به رشته تحریر درآمده است.
- کتاب نادرنامه (شرح جنگ‌های نادر شاه افشار)، اشعار لکی، سروده سرهنگ الماس‌خان کندوله‌ای همراه با ترجمه‌ی ابیات
- لغت‌نامه، شامل ۷ هزار لغت لکی و ۷ هزار لغت لری
- فولکلور، ضرب‌المثل‌ها و آداب و رسوم لرستان
- کتاب شجاعان تاریخ، به فارسی که حاوی شرح زندگانی شخصیت‌های تاریخی این مرز و بوم مانند لطف علی‌خان زند، منصورآل مظفر، جلال‌الدّین خوارزم‌شاه و.... است.
نظر شما