سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): حاج شیخ علی‌محمد بروجردی در سال ۱۳۱۲ در قریه ونائی از توابع بروجرد متولد شد. در دوران کودکی والدین خود را از دست داد و خواهرش تا اوان بلوغ در آن روستا متکفل تربیت و نگهداری او شد. شیخ علی‌محمد به دلیل علاقه به تحصیل علم به بروجرد رفت و پس از یک سال تحصیل در مدرسه امام صادق علیه‌السلام به نجف اشرف هجرت کرد. وی در پانزده سالگی وارد نجف شد و در مدرسه قزوینی که نزدیک‌ترین مدرسه به حرم امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود، ساکن شد.
معروف‌ترین استادانش در فقه و اصول عبارت بودند از «آیت‌الله شیخ محمد حسین نائینی» (۱۲۷۳- ۱۳۵۵ ق)، آیت‌الله «شیخ ضیاء‌الدین عراقی» (۱۲۸۹- ۱۳۶۱ ق) و آیت‌الله «شیخ محمدحسین اصفهانی» معروف به کمپانی (۱۲۹۶-۱۳۶۱).
اگر چه اغلب علما و مجتهدین معاصر، که در حوزه علمیه نجف اشرف تحصیل کرده‌اند، دست پرورده این سه بزرگوار بوده‌اند و هر یک به نحوی از دریای بیکران علم آنان بهره گرفته‌اند، اما از این جمع آیت‌الله حاج شیخ علی‌محمد بروجردی به همراه دو تن از دوستان صمیمی و قدیمی خود- آیت‌الله خوئی و آیت‌الله میلانی- در شمار شاگردان برجسته و به اصطلاح (خصیصین) آن سه بزرگوار بودند.
از دیگر استادان بنام آیت‌الله حاج شیخ علی محمد بروجردی، باید از «حاج میرزا علی قاضی طباطبایی» (۱۲۸۵-۱۳۶۶ ق) نام برد که تأثیر بسزایی در زندگی او برجا نهاد. این عارف نامی که در زمان خود یگانه استاد اخلاق و سیر و سلوک در حوزه نجف محسوب می‌شد، خود از شاگردان «حاج سید احمد کربلایی» مشهور به «واحد العین» و او نیز شاگرد بلاواسطهی «شیخ حسین قلی همدانی» بوده است.
همچنین آیات عظام و بزرگان حوزه: «شیخ محمدتقی بهجت»، «شیخ محمد رضا مظفر»، «سیدعلی سیستانی»، «شیخ حسین وحید خراسانی»، «سیدعبدالکریم کشمیری»، «شیخ حسن علی نجابت شیرازی» از شاگردان وی محسوب می‌شوند.
«رساله انیس المقلدین»، «حاشیه بر توضیح المسایل آیت‌الله بروجردی (ره)»، «رساله توضیح المسایل» و «مناسک حج» از جمله آثار منتشر شده وی هستند. همچنین تقریرات درس مرحوم «آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی»، «خمس»، «حواشی متفرقه عروة» آثار خطی هستند که از وی به یادگار مانده‌اند.
شیخ علی محمد را به بروجرد ببرید تا از او استفاده شود
در سفر مکه معظمه، ضیافت ناهاری ترتیب داده شده بود که آیات عظام: سید ابوالحسن اصفهانی، میرزای نائینی، شیخ علی‌محمد بروجردی و جمعی از بزرگان که مجموع آنها به ۸۰ نفر می‌رسید، شرکت داشتند. پس از صرف ناهار، آیت‌الله العظمی اصفهانی خطاب به حجت‌الاسلام مواهبی و سایر آقایان بروجرد فرمود: «جناب آقای حاج شیخ علی‌محمد در نجف کارشان تمام است، ایشان را به بروجرد ببرید تا از او استفاده شود».
آیت‌الله کشمیری و تلمّذ کفایه نزد حاج شیخ
آیت‌الله سیدعبدالکریم کشمیری می‌گفت: «بسیار دوست داشتم یک درس کفایه خصوصی نزد مرحوم شیخ علی محمد بروجردی داشته باشم؛ چون کراراً شنیده بودم ایشان از نظر بیان فوق العاده است. هر کاری می کردم که این مطلب را از شیخ بخواهم، متوجه می‌شدم که شرم مانع است و ممکن است ایشان وقت نداشته باشد و قبول نکند.
بالاخره نزد آیت‌الله شیخ محمدکاظم شیرازی از مراجع تقلید که نسبتی با ما داشت رفتم و از ایشان خواستم از حاج شیخ بخواهد تا برای من درس کفایه بگوید.
آیت‌الله شیرازی سفارش مرا به ایشان کرد و حاج شیخ هم قبول کردند و مدت‌ها کفایه را نزد حاج شیخ خواندم. طولی نکشید که آیت‌الله شیرازی رحلت کردند. پیش خود فکر کردم که حاج شیخ این درس را تعطیل خواهد کرد. در حرم امیرالمؤمنین علیه السلام محضر شیخ بروجردی شرفیاب شدم و بلافاصله گفتم: آقای شیرازی رحلت کرد. من امیرالمؤمنین علیه‌السلام را واسطه قرار می‌دهم که درس مرا تعطیل نکنید. ایشان قبول کردند و تا آخر کفایۀ الاصول را از محضرش استفاده کردم.
آیت‌الله سبحانی به فرزند حاج شیخ (شیخ مجتبی) چنین گفته است: آن ایام که مرحوم حاج شیخ بروجردی در نجف اشرف بودند، برای زیارت اعتاب مقدسه به نجف اشرف مشرف شدم. یک روز در مسیرم به حرم امیرالمؤمنین علیه‌السلام به والدتان برخوردم و شما هم در در خدمت ایشان بودید. یکی دو فرع مطرح کردم و از مطالب علمی ایشان بهره‌مند شدم.
پس از مدتی به من گفت: به فرزندم مجتبی توصیه کنید به درس و بحث علمی بیشتر اهمیت بدهد. به استاد عرض کردم: اگر لذت فهم علم را درک کند به مباحثات و خواندن علم بیشتر اهمیت می‌دهد. حاج شیخ فرمود: هنوز پدرش لذت علم را درک نکرده است.
علت محروم بودن از خواب
از خود ایشان نقل شده که گفتند: روزی در حرم مطهر حضرت علی علیه‌السلام زائری به من مبلغی پول داد. من هم گرفتم و در جیبم گذاشتم و چون به منزل آمدم. شب وقتی که می خواستم بخوابم، خوابم نبرد. چند ساعت از شب گذشت و تا ساعت ۱۲ از خوابیدن محروم بودم. با خود گفتم از منزل خارج شوم و در کوچه و بازار راه بروم بعد برگردم شاید بتوانم بخوابم. چون به بازار رسیدم به استاد بزرگوارم آیت الله سیدعلی آقا قاضی طباطبایی برخورد کردم. از استاد پرسیدم: در این وقت شب چرا از منزل خارج شدید؟
فرمود: آقای شیخ علی‌محمد! خانواده مقربه است از من طلب انگور کرده است؛ بیرون آمده‌ام برای آنها انگور تهیه کنم. پول هم ندارم. فوراً همه آن پول را تقدیم ایشان کردم و به منزلم برگشتم. بی‌درنگ خواب به سراغم آمد و چندین ساعت به راحتی خوابیدم.
چای خوردنی که باعث خواندن نماز شب می‌شد
مرحوم حاج شیخ اوقات خود را در شب‌ها به سه قسمت تقسیم می کردند. اوایل شب استراحت کرده و در وسط شب با خدا خلوت داشت و قبل از نماز شب و دعا و مناجات، ساعتی مطالعه می کرد و جواب نامه ها را می نوشت.
هنگام عبادت و خواندن قرآن، گاهی صدایش بلند می شد؛ به گونه‌ای که اطرافیانش که در خواب بودند، بر می‌خاستند و درخواست می‌کردند که آرام قرآن را تلاوت کند تا بتوانند بخوابند.
در جواب می‌گفت: خواب در پیش زیاد دارید. برای این قرآن را بلند می‌خوانم که شما هم توفیق سحرخیزی پیدا کنید و اگر حال خواندن نماز شب را ندارید، برخیزید، چای بخورید؛ وقتی با ایشان چای می‌خوردیم، توفیق نماز شب هم پیدا می کردیم.
آیت الله حاج شیخ علی محمد بروجردی تا پایان عمر در بروجرد باقی ماند. خلقی خوش و کلامی شیرین و دلنشین داشت. منزلش، محفل انس بود و صفا و صمیمیتش هر صاحبدل و پاک‌اندیشی را جذب می کرد. در برابر دیگران فروتن بود و مهرش با دل همگان نقش بسته بود. در واپسین سال‌های عمر، صبح‌های خیلی زود به قبرستان شهر می رفت، در گوشه‌ای به زمین می نشست و در اندیشه‌ای ژرف فرو می رفت. اندیشه‌ای که گرچه درکش برای دیگران ممکن نبود، اما او را بر آن داشت تا در همان قبرستان مزاری در خور یک فرد عادی و نه بیشتر، برای خود تدارک بیند! با متون عرفانی و دیوان شعرا مأنوس بود. بسیاری از اشعار حافظ و مولانا را به خاطر داشت و در مجالس کاملاً خصوصی به مناسبتی، بر زبان می‌آورد.
مرجع بزرگ شیعیان در نواحی غرب کشور بود
مرجع بزرگ شیعیان در نواحی غرب کشور بود و در کمال سادگی می‌زیست. تا پایان عمر در خانه‌ای اجاره‌ای بسر برد و حاضر نشد برایش خانه‌ای خریداری کنند. با لحنی شیرین می گفت: «در دنیا سند مالکیتی به نام علی محمد ثبت نشده است.» نویسنده ای که سخت متعجب و مبهوت از بی تکلفی زندگی اش شده بود، در این باره می نویسد:
«برای زیارت معظم له به بروجرد رفتم و چند شبی در منزلشان توقف کردم. از صفا و بی آلایشی و معنویت و روحانیت و اخلاق حسنه اش استفاده کردم. حقاً عالمی عامل و فقیهی کامل و مجتهدی بارع و دور از تظاهرات و مادیات است. اصلاً توجهی به این دنیای بی اعتبار ندارد و براستی مصداق این شعر است:
نظر آنان که نکردند بدین مشتی خاک
الحق انصاف توان داد که صاحب نظرند»
این شاگرد مکتب اخلاقی آیت‌الله قاضی و عارف دل‌سوخته اهل بیت علیهم السلام که هر سال مراسم عاشورای حسینی را در منزل خود و به نحو باشکوه برگزار می کرد، در عاشورای ۱۳۹۵ ق. بیمار شد و به سختی توانست در مجلس عزا شرکت کند. وخامت حال ایشان در ۱۵ محرم برابر ۸ بهمن ۱۳۵۳ ش. همان سال به ارتحال وی انجامید و موجب تاثر و تالم بازماندگان شد.
پیکر پاک آن مرد خدا در هوای سرد و برفی و با شکوه کم نظیری تشییع و به خاک سپرده شد. مردم تا چهل روز همه روزه از اطراف می آمدند و بر سر قبر ایشان عزاداری می کردند. امام خمینی (ره) در این خصوص به یکی از فرزندان شیخ فرمودند: این محبوبیت مردمی آقای والدتان علاوه بر داشتن علم و کثرت تقوا، مبارزه ایشان با محمدرضا پهلوی بود.
به گزارش ایبنا، امام جمعه بروجرد در دی ماه سال جاری در جلسه شورای فرهنگ عمومی شهرستان با تاکید بر نیاز جامعه به شناخت عالمان دین گفت: آیین بزرگداشت آیت‌الله شیخ علی محمد بروجردی نجفی (ره) ۱۲ بهمن ماه امسال در بروجرد برگزار می‌شود.
نظر شما