سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) _ زهرا اسکندری: در نخستین روز فروردین ماه ۱۳۶۱، نیروهای ترکیبی تیپ ۲ اهواز ارتش جمهوری اسلامی ایران و تیپ ۴۱ ثارالله سپاه پاسداران کرمان، خود را برای اجرای عملیاتی بزرگ آماده کرده و در صفوف منظم به سمت خطوط دفاعی دشمن حرکت کردند. یکی از رزمندگان در این‌باره می‌گوید: «شب گذشته مسیر مشابهی را طی کرده و تا نزدیکی خاکریزهای دشمن پیش رفتیم. حتی لحظه سال نو را در دل شب و نزدیک همان خاکریزها تحویل کردیم، اما پس از مدتی به علت لغو عملیات به پایگاه بازگشتیم. ظاهراً عملیات فتح المبین لو رفته بود و دشمن آمادگی لازم را داشت. منطقه عملیاتی ما به دلیل آزادسازی امامزاده عباس در دشت عباس، غرب دزفول و در شهر و پادگان و ارتفاعات عین خوش بود. متاسفانه این منطق از ابتدای جنگ در تصرف دشمن بود. آنها با استقرار در این محدوده و ارتفاعات مهم بر مناطق بسیاری تسلط یافته و اطراف آنجا را زیر آتش مستقیم خود قرار داده بودند.»
عملیات فتح المبین که نام آن با استخاره از قرآن و با استناد به آیه مبارکه «إِنَّا فَتَحْنَا لَکَ فَتْحًا مُبِینًا» انتخاب شد، در تاریخ ۲ فروردین ۱۳۶۱ با رمز «یا زهراء (سلام‌الله‌علیها)» آغاز گردید و پس از ۷ روز نبرد در تاریخ ۹ فروردین همان سال به پایان رسید. هدف از این عملیات، آزادسازی مناطق غرب رودخانه کرخه، جاده دزفول - دهلران و تأمین شهرهای اندیمشک، شوش، دزفول و جاده اندیمشک - اهواز بود. این عملیات در منطقه غرب دزفول که شرایط طبیعی مناسب برای اجرای عملیات پیاده‌نظام داشت، برنامه‌ریزی شد. انتخاب این منطقه به دلیل تناسب آن با توانمندی‌های یگان‌های خودی و ویژگی‌های جغرافیایی‌اش صورت گرفت.
پس از اتمام عملیات طریق‌القدس، تصمیم‌گیری برای عملیات بعدی به‌منظور کاهش قدرت عملیاتی ارتش عراق و تقویت روحیه قوای ایرانی آغاز شد. طراحی عملیات فتح المبین از اواسط آبان‌ماه ۱۳۶۰ شروع و پس از هماهنگی‌های دقیق بین فرماندهان نظامی، طرح عملیاتی شماره ۱ فتح المبین در دی‌ماه همان سال نهایی شد.
عملیات فتح المبین با فرماندهی مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران، با استفاده از ۳۵ گردان از نیروهای ارتش و ۱۰۰ گردان از نیروهای سپاه، در مقابل ۷ تیپ زرهی، ۲۰ تیپ پیاده و ۱۰ گردان توپخانه ارتش عراق که تعدادشان به حدود ۸۰.۰۰۰ تا ۱۶۰.۰۰۰ نفر می‌رسید، اجرا شد. این عملیات در تاریخ ۲ فروردین ۱۳۶۱، پس از حدود ۱۸ ماه از آغاز جنگ ایران و عراق، آغاز شد. هدف اصلی نیروهای ایرانی، محاصره نیروهای عراقی بود تا بتوانند آنها را از سقوط و تصرف شهرهای دزفول و شوش باز دارند.
نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران تحت فرماندهی علی صیاد شیرازی، عملیات خود را در شب دوم فروردین آغاز کردند. در همین زمان، یورش‌های انسانی توسط نیروهای سپاه پاسداران به فرماندهی محسن رضایی، به عنوان بخشی از استراتژی عملیات، آغاز شد. هر یورش موج انسانی شامل حدود ۱.۰۰۰ نفر از نیروهای سپاه و بسیج بود.
در طول این عملیات، به دلیل استفاده از تاکتیک موج انسانی، نیروهای ایرانی تلفات سنگینی متحمل شدند. آنان باید با ارتش عراق که از پشتیبانی‌های زرهی، توپخانه‌ای و هوایی برخوردار بود می‌جنگیدند. پس از یک هفته نبرد سنگین و وارد آوردن تلفات فراوان به نیروهای عراقی، سرانجام صدام حسین دستور عقب‌نشینی نیروهای خود را صادر کرد. در نهایت نیروهای ایرانی توانستند سه تیپ از ارتش عراق را در منطقه عملیات محاصره کرده و نابود کنند.
سه مرحله سرنوشت ساز
عملیات فتح المبین در سه مرحله اصلی انجام شد که هر یک از این مراحل نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشبرد اهداف عملیات داشت. در مرحله اول، فرماندهی جنگ برای آغاز حمله به این منطقه چهار قرارگاه مستقل تشکیل داد: فتح، فجر، نصر و قدس. این قرارگاه‌ها مسئولیت جبهه‌های مختلف را بر عهده داشتند. جبهه شمالی به قرارگاه قدس، جبهه جنوبی به قرارگاه فتح، جبهه میانی به قرارگاه فجر و جبهه شمال‌شرقی نیز به قرارگاه نصر واگذار شده بود.
هدف از مرحله اول عملیات، انهدام نیروهای ارتش عراق و آزادسازی ارتفاعات و برخی مناطق کلیدی در جنوب کشور بود. در ابتدای مرحله اول، دو گردان از سپاه پاسداران و دو گردان از ارتش جمهوری اسلامی ایران بدون درگیری با نیروهای عراقی، از خطوط مقدم عبور کرده و به منظور نابود کردن توپخانه‌های دشمن به پشت خطوط دفاعی آنها نفوذ کردند.
در مرحله دوم عملیات، پس از موفقیت‌های نیروهای ایرانی در مرحله اول، عملیات با شتاب بیشتری آغاز شد. مرحله دوم عملیات فتح المبین در ساعت ۱ بامداد ۴ فروردین ۱۳۶۱ آغاز گردید. در این مرحله، نیروهای ایرانی از سه محور مختلف به سمت دشمن هجوم آوردند: تنگه رقابیه، ارتفاعات میش‌داغ و تنگه دلیجان. این حملات برای تسخیر مناطق استراتژیک و جلوگیری از تحرکات بیشتر دشمن در نظر گرفته شده بود. در فاصله زمانی میان مرحله اول و دوم، فرماندهی ارتش عراق اقدام به اعزام بخشی از نیروهای زرهی خود از منطقه جنوب به شمال نمود و موفق شد مناطقی چون امامزاده عباس و دشت عباس را به تصرف خود درآورد. در شب نخست مرحله دوم عملیات، نیروهای ایرانی پس از پیشروی هشت کیلومتر در خاک عراق با لشکر ۱ مکانیزه ارتش عراق مواجه شدند. این درگیری سنگین تا صبح ادامه یافت و پس از آن، نیروهای عراقی به‌طور موقت عقب‌نشینی کردند. در روز دوم، پس از روشن شدن هوا، درگیری سختی میان نیروی هوایی عراق و پدافند هوایی ایران درگرفت. در ادامه، نیروی زمینی عراق پاتک سنگینی را در مناطق دشت عباس و رقابیه آغاز کرد که با مقاومت قوی نیروهای ایرانی همراه شد. این نبرد و وضعیت متشنج، تا پایان مرحله دوم عملیات ادامه یافت.
پس از دو روز از پایان مرحله دوم، مرحله سوم عملیات فتح المبین در نیمه شب ۷ فروردین ۱۳۶۱ آغاز شد. در این مرحله، نیروهای عراقی که در ابتدا تلاش داشتند تا در منطقه شوش پیشروی کنند، با مقاومت شدید نیروهای ایرانی مواجه شدند. هدف نیروهای ایرانی از اجرای مرحله سوم، تصرف مناطق کلیدی در مقابل شهر شوش بود، مناطقی که تحت عنوان منطقه رادار و سایت‌های ۴ و ۵ شناخته می‌شدند. عملیات در ساعت ۳:۲۰ بامداد ۷ فروردین ۱۳۶۱ در منطقه سایت ۵ آغاز شد. در این مرحله، قرارگاه فجر به‌طور مستقیم با نیروهای عراقی درگیر شد، در حالی که قرارگاه نصر نیروهای دشمن را دور می‌زد و به پشت خطوط آنها نفوذ می‌کرد. در ساعت ۴ صبح، سایت ۵ به دست نیروهای ایرانی افتاد، سپس در ساعت ۶ صبح منطقه رادار و در ساعت ۷ صبح سایت ۴ نیز به تصرف نیروهای ایرانی درآمد. این مرحله با تصرف تنگه رقابیه و عین‌خوش به پایان رسید و پیروزی بزرگی برای نیروهای ایرانی به ارمغان آورد.
نتیجه نهایی عملیات فتح المبین، آزادسازی حدود ۲۲۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران و وارد آوردن تلفات سنگین به ارتش عراق بود. نیروهای ایرانی در این عملیات حدود ۲۵ هزار کشته و زخمی و ۱۶ هزار اسیر از ارتش عراق گرفتند. در مرحله اول، تیپ ۱۴ امام حسین (ع) به فرماندهی حسین خرازی توانست تنگه عین خوش را آزاد کند و با نابود کردن توپخانه دشمن در منطقه علی گره زد. در همین مرحله، یک گردان از تیپ محمد رسول الله (ص) به فرماندهی محسن وزوایی با اجرای عملیات نفوذی توانست واحدهای دشمن را منهدم کند. در مرحله دوم عملیات، نیروهای ایرانی موفق شدند تنگه رقابیه را مسدود کرده و دشمن را از ادامه پیشروی بازدارند. در مرحله سوم، تیپ ۲۷ محمد رسول الله (ص) به فرماندهی احمد متوسلیان موفق شد سایت‌های ۴ و ۵ را تصرف کرده و توانستند نیروهای عراقی را در مناطق مختلف محاصره و نابود کنند.
عملیات فتح المبین یکی از مهم‌ترین و موفق‌ترین عملیات‌های جنگ تحمیلی به شمار می‌رود که با همکاری ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران، توانست برتری نیروهای ایرانی را بر ارتش عراق به‌ویژه در مناطق حساس غرب و جنوب کشور تثبیت کند. این پیروزی نه تنها منجر به آزادسازی بخش‌های وسیعی از خاک ایران شد، بلکه روحیه و توانمندی‌های نیروهای مسلح ایران را در ادامه جنگ تحمیلی به نمایش گذاشت.
نظر شما