به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از یورو نیوز، شکایت یک نویسنده پرفروش لهستانی علیه انتشارات خود، باعث بروز نبردی تلخ بر سر حق‌الزحمه‌ها شده است که بسیاری از نویسندگان را نگران کرده و این پرسش را مطرح کرده است که نتیجه این پرونده چه تاثیری بر درآمد آینده آنها خواهد داشت.

توافقات مالی میان نویسندگان و ناشران و میزان حق‌التالیف، بخش تاریکی از بازار نشر را تشکیل می‌دهد. معمولاً سود نویسندگان از هر کتاب فروخته‌شده بین ۵ تا ۱۵ درصد از قیمت خرده‌فروشی کتاب است. نویسندگان پرفروش ممکن است تا ۲۵ درصد دریافت کنند، اما این گروه در اقلیت قرار دارند. هزینه‌های توزیع، تولید و سود فروشندگان، مقدار قابل توجهی از درآمد حاصل از فروش را جذب می‌کند، اما سهم زیادی از سود به جیب ناشران می‌رود. نویسندگان تازه‌کار اغلب تنها گزینه خود را در خودنشر یا نشر مشترک می‌یابند.

در لهستان، این مسئله اخیراً به واسطه شکایت حقوقی نویسنده مشهور این کشور یوانا کوچیل-فریدریشاک به شدت مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده کتاب «خُوُپکی» (به معنای «دهقانان زن») از انتشارات مارگینسی به خاطر آنچه سود نامتناسب و بیش از اندازه انتشارات نسبت به درآمد پایین خود می‌داند، شکایت کرده است.

این اثر گزارشی است از زندگی و سختی‌های زنان دهقان لهستانی در گذشته و حال، مادربزرگ‌ها و مادران‌شان، که با استقبال گسترده‌ای مواجه شده است. تنها پنج ماه پس از انتشار، کتاب دوازده بار تجدید چاپ شده و تا پایان سال گذشته، انتشارات اعلام کرده بود که بیش از نیم‌میلیون نسخه از آن به فروش رفته است.

اکنون کوچیل-فریدریشاک خواهان دریافت مبلغ بیشتری از انتشارات است و می‌خواهد از قانون حمایتی دولت استفاده کند که در سپتامبر ۲۰۲۴ تصویب شد. طبق این بند، اگر حق‌الزحمه نویسنده در مقایسه با سود بهره‌بردار حقوق اقتصادی یا دارنده مجوز به‌طور نامتناسبی پایین باشد، نویسنده می‌تواند از دادگاه درخواست افزایش مناسب دستمزد خود را داشته باشد.

در این بین نویسندگان دیگر لهستانی نیز به حمایت فریدریشاک پرداختند و اعتقاد دارند وضعیت معیشتی نویسندگان در این کشور با میزان فروش کتاب‌ها و ناشران همخوانی ندارد.

«ناتالیا زاخارک»، نویسنده چندین کتاب مردم‌شناسی و علمی طی مصاحبه با یورونیوز می‌گوید که نویسندگان باید دستمزد بسیار بیشتری دریافت کنند، نه فقط در لهستان، بلکه به طور کلی. او می‌گوید حتی در یک انتشارات معتبر نیز کمتر از ۱.۵ درصد از سود فروش را دریافت کرده است.

او می‌گوید: «دیگر به یاد نمی‌آورم که ۰.۵ بود یا ۱.۵ درصد از فروش. صرفاً به خاطر ترویج موضوع این کار را کردم، چون برایم مهم بود، اما واقعاً ناامید شدم چون فکر می‌کردم برای کتابی که خودم نوشته‌ام، درآمد بیشتری خواهم داشت.» او می‌گوید ناشر طی پنج سال به او پرداخت‌هایی انجام داده اما در مجموع «شاید فقط چند هزار زلوتی» (حدود هزار یورو) دریافت کرده است.

این نویسنده که آثارش را هم در انتشارات‌های تجاری و هم در انتشارات‌های موزه‌ای منتشر می‌کند، می‌گوید: «در لهستان زندگی از راه نویسندگی غیرممکن است.»

در واکنش به این جدال میان نویسندگان لهستانی و ناشران، یاکوب ژولچیک در سال ۲۰۲۲ پلتفرم انتشاراتی خود به نام NEWHOMERS را راه‌اندازی کرد که در ابتدا برای انتشار پادکست طراحی شده بود، اما به سرعت مدل انتشاراتی‌اش را گسترش داد. هدف این پلتفرم ارائه قراردادهای منصفانه‌تر به نویسندگان است، نه کسب سود بیشتر برای ناشران.