به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اثر حاضر، دعاي سمات را كه معروف به دعاي «شبور» بوده و از ادعيه‌هاي مشهور است براي مومناني كه در پي راز و نياز با خالق يكتايند، شرح مي‌كند.
دعا، مغز عبادت است و خداپرستان واقعي، بندگي را در سايه دعا ميسور مي‌دانند. قرآن و ائمه معصومين(عليهم‌السلام)، اهميت، چگونگي و روش دعا را به ما آموخته‌اند و از اين رهگذر، دعاهاي پرارزشي، در كتاب‌هاي روايي، جمع‌آوري شده است. يكي از آنها دعاي «سمات» است، كه به مناسبت اسامي عظيم الهي و ساير اسامي و علاماتي كه در آن به كار رفته، آن را «سمات» (جمع سما) خوانده‌اند.
امام صادق(ع) در ارزش اين دعا فرمود: «اگر قسم ياد كنم كه در اين دعا، اسم اعظم است راست گفته‌ام.» (بحارالانوار، ج 87، ص 101).
آب حيات در شرح دعاي سمات
اين كتاب توسط آية‌الله ملا عبدالرسول مدني كاشاني (1279-1366 قمري = 1241-1325 شمسي) نگاشته شده است. تاريخ تاليف اين اثر، بنا بر آن چه كه در مقدمه آن آمده، 1354 قمري (1314 شمسي) عنوان شده است.
ساختار كتاب
آب حيات با مقدمه‌اي سجع‌آميز كه دربردارنده تاريخ نگارش اثر، حمد و سپاس خداوند و مشكلاتي كه در مسير كتابت آن با آن مواجه بوده است، آغاز مي‌شود.
بيان مسائل مرتبط با دعاي سمات، در ادامه مطرح مي‌شود. از جمله اين موارد، ذكر نام‌ها و وجوه تسميه اين دعا به «سمات» و «شبور»، بيان علت تعليم، فضيلت خواندن اين دعا و زمان استحبابي براي خواندن آن، كه هنگام غروب روز جمعه مي‌باشد، است.
بخش اصلي اين كتاب، شرح عبارات دعاي سمات است. در اين بخش فرازهاي كوتاه و گاه بلندي از اين دعاي شريف مي‌آيد و ابتدا ترجمه‌اي با زبان ساده ارائه مي‌شود. مولف اين اثر، شرح عبارات دعا را ذيل واژه «بيان» آورده است كه تعداد اين فرازها به همراه دعاي قبل از خواندن دعاي سمات، به 10 مي‌رسد؛ به عبارت ديگر، اين دعا به 9 قسمت تقسيم شده است و اهم مسائل هرقسمت تحت عنوان «بيان» آن، مورد توجه و بررسي و شرح قرار گرفته است. به دليل سرشار بودن دعا از مضامين عالي، مطالب متنوع و مفيدي در شرح آن گنجانده شده است.
عناوين برخي موضوعات طرح شده در اين كتاب عبارتند از: مبحث اسماءالله و مراتب آنها، تبيين برخي صفات الهي، آسمان و زمين، مراحل و مقدمات وجود اشيا، خورشيد و ماه، بيان مراحلي از رسالت حضرت موسي(ع)، تاريخ حضرت ابراهيم خليل(ع) و در انتها ذكر مقام مومنان به غيب.
شيوه نگارش
آن چه بيش از هرچيز در اين شرح به چشم مي‌خورد، استفاده از آيات و روايات بي‌شمار در فهم مراد از عبارات اين دعاي شريف است. مولف گران‌قدر اين كتاب بدين منظور از گنجينه دانش خود در علوم اسلامي بهره برده است. اين اثر از آخرين آثار ايشان است و نشان از دوران پختگي و زمان بهره‌وري از معدن تجربيات سال‌هاي گذشته وي دارد.
علاوه بر آيات قرآن و روايات معصومين(عليهم‌السلام)، در اين شرح از داستان‌هاي انبيا، يافته‌هاي علمي موجود در زمينه كيهان‌شناسي و...، بررسي لغات و اصطلاحات و گاه از شعر براي تبيين معاني استفاده شده است.
منابع كتاب
مولف كتاب حاضر در زمانه‌اي مي‌زيسته كه امكانات وسيع پژوهشي در اختيار نبوده است؛ با وجود اين، آب حيات همانند ديگر آثار مولف، از منابع متنوعي بهره برده است. از بررسي درون متني اين كتاب چنين برمي‌آيد كه مولف، نسخ متعددي از دعاي سمات را در اختيار داشته است، به گونه‌اي كه آنها را با هم مقابله و تفاوت‌هاي آنها را در حاشيه نسخه دست‌نويس خود ذكر مي‌كند. گاه بيان اين تفاوت‌ها را به دليل ايجاد تغييرات در حوزه معناي عبارات، داخل متن شرح خود كرده و وجوه مختلف را نيز بازگو كرده است.
مولف از تكرار مطالب گذشتگان به دور بوده است؛ لذا در نقل اقوال ديگران نيز عينا تمام گفته‌هاي آنان را نمي‌آورد، بلكه به فراخور نياز، از آنها اقتباس كرده و در بيشتر موارد به تلخيص و گلچين روي آورده است.
معناي لغوي واژگان و روايات مربوط به آن از كتاب مجمع‌البحرين تاليف فخرالدين طريحي و عمده ماجراهاي حضرت موسي(ع) و حضرت ابراهيم(ع) از بخش هبوط كتاب ناسخ‌التواريخ با اعمال تغييراتي در آن، به رشته تحرير درآمده است. از ديگر منابع مورد استفاده ـ‌غير از قرآن كريم‌ـ كه مولف، خود در متن كتاب به بهره‌مند شدن از آنها اشاره دارد، مي‌توان اين موارد را نام برد: بحارالانوار، عدةالداعي، مصباح‌المتهجد، مفتاح‌الفلاح، كمال‌الدين، روضات‌المتالهين (شرح صحيفه سجاديه، از آثار مولف)، تفكيك حقيقت از طبيعت (ديگر اثر مولف)، تفسير برهان، الهيئة و‌الاسلام، صحيفه مباركه سجاديه، فوائد‌المتكلمين (از آثار مولف)، تفسير علي‌بن ابراهيم قمي و تفسير منهج‌الصادقين.
نام‌هاي دعا، ارزش و زمان خواندن آن
اين دعاي شريف معروف است به دعاي سمات و دعاي شبور هم مي‌گويند.
سمات
اما «سمات» به كسر سين، جمع «سمة» است، مثل عدالت جمع عده. «سمة»، «وسم» بوده، مثل اين كه «عدة»، «وعد» بوده؛ به معناي علامت و داغي است كه به حيوان مي‌نهند. واو «وسم» را برداشته‌اند، و چون ابتدا به ساكن محال بوده، الف مكسوره در اولش زياد كرده‌اند، «اسم» شده و جمع آن «اسما» است. از اين راه است كه مثلا «زيد» كه علامت آن شخص است، مي‌گويند اسم او است.
و يا اين كه بعد از حذف واو، ابتدا به سين، كه ساكن است، نمي‌شد. لذا محتاج به حركت آن شديم و به قاعده: «اساكن اذا حرك، حرك بالكسر» سين را كسره دادند و عوض واو محذوف هم، «تاء» در آخر آن آوردند «سمة» شد و جمع آن را «سمات» گويند؛ مانند عدة و عدات.
بالجمله به مناسبت اسامي عظيمه الهيه و ساير اسامي و علاماتي كه در اين دعاي شريف است، آن را دعاي سمات گفتند.
شبور
اما «شبور» در مجمع‌البحرين است كه: شبور مانند تنور، به معناي بوق است. معرب است (جوهري اين را گفته است). و دعاي سمات مشهور ناميده مي‌شود به دعاي شبور و اين لفظ عبراني است و اين مناسبت دارد با آن چه روايت شده كه يوشع، محاربه با عمالقه كرد. امر كرد كه خواص از بني‌اسرائيل كوزه‌هاي گلي خالي بر كتف‌هاي خود به عدد اسم‌هاي عمالقه گرفته و هريك شاخ گوسفند سوراخ‌داري برداشته و اين دعا را پوشيده بخوانند تا كه بعضي شياطين جن و انس نربايند و رفتار كنند. پس در آن شب اين كار كردند. آخر شب كه شد، كوزه‌ها را در لشكرگاه عمالقه شكستند. صبح كه شد تمام مرده بودند، با شكم‌هاي باد كرده؛ گوييا ساقه‌هاي خرماي از پا درآمده بودند.
ارزش اين دعا
حضرت صادق(ع) فرمود: «پس بگيريد اين دعا را بر دشمنان خود از ساير مردم و اين از عميق مكنون علم و مخزون علم است. پس بخوانيد آن را براي حاجت كه به خدا داريد و ظاهر نكنيد آن را براي سفها، زنان، كودكان، ستم‌كاران و منافقان.»
حضرت امام محمدباقر(ع) فرمود كه: «اگر مردمان مي‌دانستند آن چه ما مي‌دانيم از سوال‌ها كه در اين دعاست و بزرگي كار آن نزد خداي تعالي و زودي اجابت خداي تعالي، خواننده آن را با آن چه ذخيره نهاده است خدا از ثواب نيكو، وي را به سبب اين دعا با يك ديگر با شمشير جنگ كردندي و اگر سوگند خورم كه اسم اعظم خداي تعالي در آن است، راست خورده باشم و اين از علم نهاني است.»
زمان خواندن دعا
از اخبار معلوم مي‌شود كه اين دعا را قريب به غروب آفتاب جمعه بايد خواند، كه هنگام استجابت است؛ چنان چه فاطمه زهرا(س) شخصي را به بام مي‌فرستاد در آخر روز جمعه، آن هنگامي كه خورشيد شروع به غروب مي‌كرد، تا آن مخدره را اطلاع بدهد براي دعا.
بالجمله روايات بسيار از ائمه اطهار (عليه‌السلام) در فضيلت و ثواب و برآمدن حاجات براي اين دعا وارد است.
چاپ سوم كتاب «آب حيات در شرح دعاي سمات» در شمارگان 1000 نسخه، 204 صفحه و بهاي 34000 ريال راهي بازار نشر شد.
دوشنبه ۱ فروردین ۱۳۹۰ - ۱۸:۰۰
نظر شما