به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آیا تابه‌حال، مثلا در ایام محرم، نمایش تعزیه را دیده‌اید؟ نمایش سیاه‌بازی چطور؟ آیا در شهرستان یا روستای شما هنوز بازی‌ها و نمایش‌های سنتی اجرا می‌شود؟ مثلا، در آغاز سال نو یا فرا رسیدن پاییز؟ آیا چیزی از عروسک‌های قدیمی ایرانی شنیده‌اید یا تصاویر آن را دیده‌اید مثلا خیمه‌شب‌بازی با آن عروسک‌های بامزه‌اش؟
در یک کلام: شما از نمایش‌های سنتی ایرانی چه می‌دانید؟
هنر نمایش در هر فرهنگی ریشه در اسطوره‌ها و آیین‌های آن دارد. همه فرهنگ‌ها دارای اسطوره‌ها، افسانه‌ها و آیین‌های کهن خود هستند و البته بعضی از این آیین‌ها شکل نمایشی دارند و در طول تاریخ کم‌کم به یک نوع نمایش تبدیل می‌شوند. این آیین‌ها حتی در قبیله‌های ابتدایی وجود داشته‌اند. انسان‌ها آیین‌ها را می‌ساخته‌اند تا رابطه‌شان را با جهان تعریف کنند. همچنین، آیین‌ها روشی آموزشی هستند تا به وسیله آنها همه افراد آن قوم با عقاید، مقدسات، آداب و تاریخ خود آشنا شوند.
در این کتاب با نمایش‌های سنتی ایرانی آشنا می‌شوید تا از مسیر آنها با بخش مهمی از فرهنگ سرزمین ایران آشنا شوید.
فهرست کتاب عبارتند از: حرف اول، برگردیم به آیین مهر، نمایش‌های میدانی ایرانی و تئاتر خیابانی، تعزیه، نمایش‌های قهوه‌خانه‌ای، نقالی، تُرنابازی، پرده‌خوانی، شاهنامه‌خوانی، نمایش‌های شادی‌آور، بازی‌های مردانه، بازی‌های زنانه، سیاه‌بازی، نمایش‌های عروسکی، معرفی چند کتاب برای مطالعهٔ بیشتر و منابع.
نمایش‌های میدانی ایرانی و تئاتر خیابانی
یکی از انواع نمایش‌های ایرانی، از نوع میدانی و خیابانی آن بوده است که نویسنده درباره آن گفته: «در تئاتر طیف گسترده‌ای از شیوه‌های نمایشی را می‌بینیم که از درآمیختن با فلسفه‌ها و ایدئولوژی‌های متفاوت ویژگی‌ها و شکل‌های گوناگون به خود گرفته‌اند. تئاتر خیابانی یکی از همین گونه‌های نمایشی است که از بطن زندگی روزمره‌ی مردم و با انگیزه‌های برخاسته از شرایط زندگی دوران معاصر شکل گرفته است.» او در این‌باره بیشتر توضیح می‌دهد که در کتاب آمده است.
نوروزی‌خوانی یا آتش‌افروزی
ایرانیان آیین‌های نمایشی باستانی متعدد و متنوعی داشته‌اند که یکی از آنها نوروزی‌خوانی بوده است. «از قدیمی‌ترین انواع نمایش خیابانی در ایران می‌توان به این نمایش اشاره کرد. جشن آتش‌افروزی و پرنده‌سوزی از پیش از اسلام همه‌ساله در آستانهٔ سال نو اجرا می‌شده است. پیش از اسلام به این نمایش‌واره «کوسه‌برنشین» می‌گفته‌اند که در قرن‌های پنجم و ششم با تغییر کوچکی در شکل بدل به دسته‌ی میر نوروزی یا پادشاه نوروزی شد که همچنان تا نیم قرن پیش در شهرها اجرا می‌شده و امروزه در ولایات جاری است.».
تعزیه
با تعزیه بیشتر ایرانی‌ها و حتی غیرایرانی‌ها آشنا هستند و از نزدیک این نمایش زیبا و پُراحساس را تماشا کرده‌اند. اما تاریخچه‌اش چیست؟ «در قرن دهم با روی کار آمدن صفویه و رسمیت یافتن شیعه جریان تعزیه گسترش بیشتری یافت. شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی شاعران و مرثیه‌سرایان و واعظان را مورد عنایت قرار می‌دادند. به این ترتیب، واقعه‌ی عاشورا وارد شعرهای روایتی (شعرهایی که به شرح یک واقعه می‌پرداختند) شد.
تعزیه یا شبیه‌خوانی توسط یک گروه شبیه‌خوان اجرا می‌شود. یک نفر به نام معین‌البُکاء یا تعزیه‌گردان ناظم و کارگردان نمایش است. او دستور می‌دهد کجا موزیک نواخته یا چه عملی انجام شود.» اطلاعات بیشتر درباره تعزیه در صفحات بعدی این مطلب درج شده است.
نمایش‌های قهوه‌خانه‌ای
شاید شما هم مثل من تاکنون نمایش قهوه‌خانه‌ای ندیده باشید اما خوب است که درباره آن بیشتر بدانیم چون یکی از نمایش‌های ایرانی چشمگیر و جذاب است. «در روزهای تعطیل اغلب قهوه‌خانه‌های پرمشتری نمایشی برپا می‌کردند که می‌توانست شیوه‌ای نقالی باشد، مثل شاهنامه‌خوانی، پرده‌خوانی یا پرده‌داری و شمایل‌گردانی، واقعه‌خوانی، حمله‌خوانی، روضه‌خوانی، صورت‌خوانی و ...، تا نمایش‌های عروسکی، مثل خیمه‌شب‌بازی، و گفتن قصه و شرح وقایع روز و خبررسانی.».
اکبرلو در این کتاب علاوه‌بر نام‌بردن از انواع نمایش سنتی ایرانی، درباره آنها توضیحات جالب توجه و کاربردی‌ای به مخاطب داده که مطالعه کتاب را برایش سودمند کرده است.
«از نمایش ایرانی چه می‌دانیم؟» اثری به قلم منوچهر اکبرلو، نویسنده و نمایش‌نامه‌نویس است که با هدف آشنایی نوجوانان با نمایش‌های سنتی تألیف شده است. این اثر را نشر گویا در ۸۰ صفحه و به بهای ۴۵ هزار تومان منتشر کرده است.
سه‌شنبه ۲۳ خرداد ۱۴۰۲ - ۱۹:۰۲
نظر شما