به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، پیش از ظهر امروز طی مراسمی آیین رونمایی از 30 عنوان کتاب تاریخ شفاهی مربوط به دوران دفاع مقدس برگزار شد. این مراسم به همت بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس و سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس برگزار شد.

در این مراسم سردار سرتیپ دوم پاسدار غلام‌رضا علاماتی، رئیس سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس ضمن گرامی‌ داشتن یاد و خاطره 40 سالگی فتح خرمشهر طی عملیات بیت المقدس و همچنین گرامی‌ داشتن یاد امام خمینی (ره)، شهدای جنگ تحمیلی و رزمندگانی که در آن دوران نقش آفرینی کردند و قرائت حدیثی از امام صادق (ع) گفت: شهدا و رزمندگان در عمل همه مردم را دعوت –به راه حق- کردند. آنها با جان خودشان و ایثارشان صحنه‌های بی بدیلی را ایجاد کردند. امروز در هر کوچه و خیابانی نام شهدا می‌درخشد.
 
هر رزمنده یک صندوقچه اسرار...
وی در بخش دیگری گفت: رهبر انقلاب گفتند هر رزمنده یک صندوقچه است و لازم است که این صندوقچه‌ها را باز کنید. آنها راویان در صحنه بودند و و لازم است که اینها را پیدا کنید و به سرمایه خود بیفزایید.

سردار علاماتی ادامه داد: سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس ماموریت دارد تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس را در تمام سازمان‌های لشکری و کشوری جمع آوری، تدوین و در اختیار مردم قرار دهد تا مردم ایران حظ و بهره آن را تا 100 الی 200 سال آینده ببرند.


وی گفت:‌ در سنوات گذشته حرکات خوبی انجام شد و در بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس برنامه‌های استانی برای تدوین آثار داشتیم. طی این برنامه‌ها با رزمندگان مصاحبه می‌کنند تا صندوقچه‌ها باز شوند.

رئیس سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس تاکید کرد: در سال 1400 قریب به 12 هزار و 41 ساعت مصاحبه انجام شد و این مصاحبه‌ها در قالب 197 عنوان کتاب تولید شده‌اند که 114 عنوان کتاب –اکنون- آماده چاپ است و قریب به 100 عنوان کتاب هم چاپ شده‌اند.

تولید 30 عنوان کتاب از 12 هزار ساعت مصاحبه
در بخش دیگری از این مراسم وی گفت: طی سالیان گذشته بیش از 100 عنوان کتاب در حوزه تاریخ شفاهی رونمایی کردیم. این روند در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ستاد فرماندهی کل قوا پیگیری شده است. در ارتش نیز بیش از 4 هزار ساعت مصاحبه انجام شده است. 


سردار علاماتی همچنین گفت: در ناجا (فراجا) و وزارت دفاع نیز این روند جمع‌آوری تاریخ شفاهی در حال اجراست. در سازمان‌های کشوری نیز این کار دنبال می‌شود. 

وی برگزاری مراسم رونمایی از 30 عنوان کتاب تاریخ شفاهی مربوط به سال 1400 را حاصل بیش از 12 هزار ساعت مصاحبه دانست و ادامه داد: این کارها در یک مرحله در استان‌ها داوری شده‌اند. و از هر استان یک اثر درسطح ملی ارزیابی شده است. از بین اینها 3 عنوان کتاب برتر شناخته می‌شوند و 2 عنوان کتاب نیز به عنوان شایسته تقدیر معرفی مي‌شود. 

ارزیابی آثار براساس سه شاخص اصلی
در بخش دیگری از این مراسم علی میر هاشمی از کارشناسان سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس درباره فرایند ارزشیابی آثار تولید شده در حوزه تاریخ شفاهی در این سازمان و صدور مجوز برای آنها توضیحاتی داد و گفت:‌ اقدام به تولید کتاب در حوزه تاریخ شفاهی حدود 7 الی 8 سال است که در بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس شروع شده است و در ابتدا به آن با دیده تردید نگاه می‌شد. چرا که سازمان‌های مختلفی مشغول این کار بودند.


وی گفت: امروز که در مرکز دانشنامه‌نگاری دفاع مقدس حضور دارم می‌بینم در حوزه تاریخ شفاهی کارهای بزرگی انجام شده است. رده‌های میانی، بالا و عملیاتی در آثار تولید شده پوشش داده شده‌اند و این کار بخشی از نیاز عام و پژوهشگران را جواب می‌دهد.

میر هاشمی با بیان اینکه هر کاری که تولید می‌شود دارای ارزش‌های خاص خود است، انتخاب آثار برتر حوزه تاریخ شفاهی را یک سنت در سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس دانست و گفت: این آثار از نظر ساختار، محتوا، زبانی مورد ارزیابی قرار گرفتند و علاوه بر آن برای ارزیابی یک‌سری ارزش‌ افزوده‌هایی را نیز در آثار مدنظر قرار دادیم.
 
 ساختار، محتوا و زبان ملاک انتخاب
در ادامه وی گفت:‌ در حوزه ارزیابی ساختار به به فصل‌بندی، پیوستگی و داشتن طرح در زمان مصاحبه و تدوین اثر توجه کردیم. فصل‌بندی‌ها براساس طرح بود و این طرح در اختیار استان‌ها قرار دارد. 

این کارشناس ارزیابی آثار تاریخ شفاهی همچنین گفت: یک موضوع دیگر در ارزیابی پیوستگی و عدم تکرار مطالب بود که این کار در حوزه بررسی محتوا انجام شد. 

وی با بیان اینکه بیان حقایق جنگ از منظر تاریخی مهم است، گفت: از زمانی که موضوع تاریخ شفاهی شکل گرفته بحث تفاوت آن با ادبیات این حوزه مطرح است. البته در این زمینه اساتید در کلاس‌ها مرزها را تعریف می‌کنند. در مورد تاریخ شفاهی، نگاه تاریخی به جنگ و شرح رویدادها مورد نظر ارزیابان قرار دارد. به این نکته توجه داشتیم که مرکز ثقل کتاب «جنگ» باشد. همچنین ذکر جزییات در عملکردها بسیار مهم است و این برای پژوهشگران مهم است. 

در بخش دیگری از این مراسم میر هاشمی گفت: در مورد ممیزی آثار، علاوه بر ممیزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، یک ممیزی هم در بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس داشتیم. 


گویا سازی کتاب‌ها هم ملاک بود
وی ادامه داد: گویاسازی آثار بخش مهم دیگری از ارزیابی کارها بود. این گویاسازی توسط تدوین‌گران انجام می‌شود. از آنجایی که گذشت زمان باعث می‌شود اطلاعات از ذهن مصاحبه شوند پاک شود، تدوین کننده آثار باید برای گویاسازی تلاش کند و از منابع مختلف بهره بگیرد. 

میرهاشمی بخش ارزش افزوده آثار در ارزیابی را مربوط به استفاده از عکس و نقشه دانست و تصریح کرد: استفاده از اینها که در کتاب‌های عملیاتی موجود هستند هم در ارزیابی مورد توجه قرار گرفت. همچنین در مورد زبان آثار، روان بودن در عین حفظ لحن آثار مورد توجه قرار گرفت. 

وی گفت:‌ برای انتخاب سه اثر در جایگاه رتبه‌های برتر و دو اثر شایسته تقدیر، محدودیت‌های سازمان اسناد و مدارک جنگ هم موثر بود. چرا که آثار بیشتری هم می‌شد انتخاب کرد. 


«فرهنگ جبهه‌ها» مدینه فاضله انقلابیون
حجت الاسلام سعید فخرزاده کارشناس در حوزه تاریخ شفاهی نیز ضمن بیان اینکه روایت شاهدان، عاملان و ناظران در تولید آثار تاریخ شفاهی اهمیت دارد گفت: در طول 8 سال دوران دفاع مقدس بخش عظیمی از مردم در قالب‌های گوناگون در ساختار نظامی و غیر نظامی این جنگ مشارکت داشتند.

وی افزود: از خانمی که در روستای خود تخم مرغ تولیدی‌اش را به جبهه‌ها می‌فرستاد یا ماجرای رخت‌شوی خانه‌‌ای که به تازگی در اثر «حوض خون» مورد توجه رهبر انقلاب هم قرار گرفت تا کارگزاران نظام همه در دفاع مقدس مشارکت داشتند و روایت و خاطره این افراد برای تاریخ مهم است.

این کارشناس حوزه تاریخ شفاهی تاکید کرد: در حوداث و وقایع دوران دفاع مقدس، رفتارها، کردارها و بیاناتی هست که مجموع آنها یک فرهنگ را شکل می‌دهد که به آن «فرهنگ جبهه» می‌گوییم. این فرهنگ از نظر برخی کارشناسان علوم اجتماعی مدینه فاضله انقلابیون است.


تاریخ شفاهی به خاطره اعتبار می‌دهد
وی گفت: در دوران دفاع مقدس یک الگوی عملی اتفاق افتاد و لازم است که آن را به عنوان هدف انقلاب اسلامی بشناسیم و به بیرون از مرزها معرفی کنیم.
 
در بخش دیگری از این مراسم این کارشناس بررسی آثار تاریخ شفاهی با بیان آسیب‌های روایت و اینکه برخی افراد رزمنده در طول زمان تغییر فکر دادند و ممکن است حوادث آن وقت را تحریف کنند گفت: روایت‌ها به عنوان متن تاریخی قابل قبول نیست بلکه به عنوان منبعی قابل قبول است که باید صحت آنها تحقیق شود. 

وی با بیان اینکه تاریخ شفاهی یک -ماهیت- ابزاری دارد گفت: تاریخ شفاهی اعتباری به خاطره می‌دهد و باعث می‌شود روایت‌های فردی به متن قابل اتکا شوند. 


حضور سه میلیون رزمنده در خط مقدم و کلی خاطره نگفته!
درحالی که قرار بود در این مراسم سردار کارگر، رئیس مرکز حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس نیز حاضر شود، به جای او امیر سرتیپ نبی سهرابی، جانشین مرکز مذکور حضور پیدا کرد و ضمن ابلاغ سلام سردار کارگر یاد و خاطره دوران دفاع مقدس را گرامی داشت و بابت حادثه ریزش ساختمان «مترو پل» در شهر آبادان به داغداران این حادثه تسلیت گفت.

در ادامه هم سردار سهرابی ضمن گرامی‌ داشت روز 4 خرداد به عنوان روز پایداری دزفول اشاره‌ای به علم «مدیریت دانش» کرد و از اهمیت حفظ تجربیات و ثبت و ضبط آنها گفت و در ادامه با ربط دادن این علم به حفظ دستاوردهای دوران دفاع مقدس اظهار کرد: این دوران هیچ بدیلی ندارد. ملت ما در آن دوران مظلوم واقع شد و درحالی که همه مردم و رزمندگان در آن دوران بدون چشم‌داشت در جبهه‌ها شرکت می‌کردند. همه مردم در آن مقطع از فرمانده کل قوا (امام خمینی ره) پیروی می‌کردند.

وی افزود: یکی از ویژگی‌های آن مقطع این بود که فاصله بین مردم و مسئولان کم بود و مانند الان نبود. دفاع مقدس مشخصه‌هایی دارد که بنابر ارزش بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس باید توسعه داده شود.

جانشین بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس همچنین گفت: بنابر یک آمار قریب به 3 میلیون نفر در خط مقدم جبهه‌ها حضور یافتند که شامل سربازان وظیفه، نیروهای کادر ارتش و سپاه‌ و بسیجیان داوطلب می‌شوند. علاوه بر این چند برابر این جمعیت در پشت جبهه‌ها به رزمندگان کمک کردند و از جنگ پشتیبانی کردند.

وی با بیان خاطراتی از حضور خود در دوران دفاع مقدس و فداکاری‌هایی که رزمندگان برای آماده‌سازی ادوات جنگی می‌کردند به مرور خاطره‌ای پرداخت که رزمندگان حتی برای تمیز کردن وسایل جنگی از گریس‌های چربی که روی آنها وجود داشت حاضر شده بودند لباس‌های خود را از تن خارج کنند و برای همین با زیرپوش در منطقه جنگی تردد می‌کردند و ادامه داد: چنین خاطراتی در هیچ ‌جا بیان نشده است.

وی افزود: میلیون‌ها نفر در دوران دفاع مقدس شرکت کردند و می‌توان گفت اغلب مردم ایران در جنگ نقش داشتند. حتی رانندگان کامیونی که ماموریت 15 روز حضور در منطقه داشتند نیز در آن دوران نقش آفرین بودند.

 
بسیجیان منادیان جنگ جهانی چهارم از نگاه یک غربی
سردار سهرابی با بیان اینکه‌ مطالبه رهبری است که خاطرات آن دوران جمع شود و به فرازهایی از بیانات ایشان درباره جمع‌آوری خاطرات پرداخت و در ادامه با اشاره به مضمون کتابی با عنوان «جنگ جهانی چهارم» به قلم الکساندر دومارانش پرداخت و اینکه وی در مصاحبه با رزمندگان بسیجی که اسیر رژیم بعث بودند با وجود سنین کم حاضر نبودند آزاد شوند و به اروپا بروند. و سپس به طرح این موضوع پرداخت که دومارانش (رئیس سازمان اطلاعات فرانسه و مشاور چند رئیس جمهور آمریکا) این افراد را منادیان ایجاد جنگ جهانی چهارم می‌دانست.

وی افزود: اگر در جنگ چنین افراد –نوجوانانی- داشتیم امروز باید کمر همت ببندیم و داستان آنها را برای نوجوانان امروز تعریف کنیم. یک خلاء که در مورد آثار دفاع مقدس به چشم می‌خورد کمبود کتاب‌ها برای جوانان و نوجوانان است. کتابی که بخواند و به کشورش افتخار کند و غرور او جریحه دار شود.

در ادامه جانشین بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس با بیان اینکه در مورد رمان نوجوان و آثار بلند کار زیادی نشده است. بنیاد در این زمینه وظایفی دارد گفت:‌ ما یکسری محدودیت زمانی برای تولید آثار داریم چرا که سال‌های زیادی از جنگ گذشته و بسیاری از رزمندگان فوت کرده‌اند و سن‌شان بالا رفته است. 

سردار سهرابی تاکید کرد: نویسندگی و تدوین و آراستن خاطرات نیز اهمیت دارد. برخی خاطرات در انجماد فکری و فراموشی است. ما 2 میلیون سرباز وظیفه در جنگ داشتیم که امروز خبری از آنها نداریم و آدرس‌شان در دسترس نیست. 

وی با اشاره به اینکه چند میلیون نفر بسیجی هم در جنگ نقش داشتند درباره تولید آثار با قابلیت تبدیل به نمایش و فیلم تاکید کرد و گفت: فیلم قابلیت ماندگاری دارد و باید تولید این آثار را توسعه دهیم. کتابی تولید شود که قابلیت تبدیل به فیلم‌نامه را داشته باشد. 

جانشین بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس همچنین گفت: انتظار بنیاد این است که تولید کتاب‌های کودک و نوجوان توسعه پیدا کند چرا که افراد بزرگسال شخصیت‌شان شکل گرفته و قشر اصلی و هدف بنیاد کودکان هستند. جامعه اصلی -مخاطبان‌مان- باید کودکان باشند. باید بپرسیم چقدر توانستیم احساس غرور را در جوانان (نوجوانان) ایجاد کنیم. 


در بخش دیگری از این مراسم 30 عنوان کتاب تاریخ شفاهی مربوط به سال 1400 رونمایی شدند که از بین آنها کتاب «چریک‌های داور» با روایت عباس داور و تدوین جلال کاویانی و کارشناسی زهرا اکرم زاده از آذربایجان غربی و کتاب «هاتفان بی هیاهو» با روایت سید مهدی عاشوری و تدوین فاطمه رعیت زاده و احمد رضا ایزدی از استان فارس و کتاب «هزار قله» به روایت ملاداد رشیدی و تدوین حمید رضا خاتمی و کارشناسی زهرا باقری از استان کرمانشاه به عنوان سه اثر برتر معرفی شدند. 

کتاب‌های شایسته تقدیر
کتاب آن‌سوی خط، همدان، سردار مهدی ظفری، راوی: علی‌اصغر عزیزی، تدوین: عباس نوری، کارشناس: زهرا کریمی
کتاب ابوبصیر، زنجان، سرهنگ پاسدار سید شمس‌الدین موسوی، راوی: خلیل ابوبصیر، تدوین: فرزاد بیات موحد، کارشناس: حمید دهقان

اسامی کتاب‌های تاریخ شفاهی که رونمایی شدند
۱ـ آتش‌های بی‌امان
۲ـ سردار بی‌نشان زرهی
۳ـ نبرد در کولاک
۴ـ راهی باید ساخت
۵ـ دو بر یک
۶ـ سید مرتضی
۷ـ باغبان وحدت
۸ـ شکوه ایثار
۹ـ یکی از آن ۲۳ نفر
۱۰ـ آن کس که باید ببیند، می‌بیند
۱۱ـ بزنگاه نبرد
۱۲ـ عبدالجبار
۱۳ـ ناجی حیات
۱۴ـ حجره وصل
۱۵ـ شرومینه
۱۶ـ جت رنجر
۱۷ـ رازهای پشت جبهه
۱۸ـ مهاجران
۱۹ـ گلی در خارها
۲۰ـ اشک‌هایی که ریخته شد
۲۱ـ ریه‌های سوخته
۲۲ـ باغبان وحدت
۲۳ـ موقعیت‌هادی‌پور
۲۴ـ ابوبصیر
۲۵ـ آن سوی خط
۲۶ـ‌هاتفان بی‌هیاهو
۲۷ـ هزار قله
۲۸ـ چریک‌های داور
۲۹ـ تپه ۱۲۰
۳۰ـ خرسان