به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، كتاب حاضر، برخي از نظريات حكماي الهي در باب نفس ناطقه را شامل مي‌شود كه براي آشنايي دانشجويان معارف اسلامي و فلسفه تاليف و در 10 فصل تنظيم شده است.
به عقيده نويسنده، يكي از راه‌هاي شناخت خداي متعال، معرفت و شناختن هستي و چيستي نفس ناطقه است. پيامبر گرامي اسلام(ص) فرمود: «من عرف نفسه فقد عرف ربه؛ هر آنكه خود را بشناسد؛ خداي خود را شناخته است». حكماي الهي مانند سقراط، افلاطون و فلوطين و همچنين حكماي اسلامي به بحث درباره هستي، چيستي، حدوث، بقا و هواي نفس و همين‌طور تهذيب، مراقبه و محاسبه آن پرداخته‌اند.
دانستن اهميت شناسايي نفس ناطقه، سبب طلب معرفت و شناخت آن مي‌شود و معرفت نفس، سبب معرفت خداست. از اين‌رو، حكماي الهي در معرفت نفس ناطقه و اهميت آن تاكيد كرده‌اند از جمله؛ سقراط حكيم بر معرفت و شناخت روح و نفس آدمي و تهذيب و مراقبه آن تاكيد فراوان و براي اثبات آن نيز تلاش زيادي كرده است و نيز افلاطون به پيروي از استادش سقراط به شناخت ماهيت و حقيقت نفس و تهذيب آن از رذايل تاكيد پرداخته و همين‌طور افلوطين به معرفت و شناخت نفس و تهذيب آن، بيش از ديگران تاكيد كرده است و سرانجام حكماي اسلامي در بحث معرفت نفس و اهميت آن، تحقيقات زيادي كرده و نظريات گوناگوني را ارائه داده‌اند.
نويسنده در اين كتاب نظريات چند انديشمند را بررسي كرده است.
نظريه سقراط
سقراط با اصرار از انسان‌ها مي‌خواهد خويشتن خويش را كه گران‌بهاترين چيزهاست بشناسند، زيرا همه چيز از كف انسان رخت خواهد بست، اما نفس او كه همان حقيقت اوست، هميشه خواهد ماند.
وي درباره اهميت شناخت نفس و تهذيب آن و دوري از امور دنيوي و پرداختن به شناختن خويش و مراقبه آن به همشهريان خود مي‌گويد: «هرگاه يكي از شما را ببينم به عادت پيشين خواهم گفت: اي مرد... چگونه شرم نداري از اين‌كه شب و روز در انديشه سيم و زر و شهرت و جاه باشي ولي در راه دانش و حقيقت و بهتر ساختن روح خود گام برنداري؟... خواهم كوشيد تا بر او روشن كنم كه به گران‌بهاترين چيزها بي‌اعتناست در حالي كه چيزهايي بي‌ارج را گران‌بها مي‌شمارد.»
نظريه افلاطون
براساس ديدگاه افلاطون، معرفت و شناختن نفس و تهذيب آن از مهم‌ترين امورند. ادله و شواهد فراواني در آثار افلاطون براي معرفت نفس و تهذيب آن وجود دارد.
نظريه افلوطين
افلوطين مانند افلاطون به شناخت حقيقت و ماهيت نفس و تهذيب و تطهير آن بيش از ديگران تاكيد كرده است. در رسائل وي نيز مي‌توان شواهدي را بر اهميت معرفت نفس و خودشناسي پيدا كرد.
نظريه فارابي و ابن‌سينا
ابونصر فارابي در فصل 20 از كتاب آراي اهل مدينه فاضله درباره اجزا و قواي نفس، در فصل 21 درباره وحدت نفس در عين داشتن اجرا و قواي متعدد، در فصل 22 درباره كيفيت ادراك معقولات توسط نفس، در فصل 23 درباره قوه ناطقه عملي و نظري و سعادت و در فصل 24 درباره خواب و ارتباط آن با قواي نفس بحث مي‌كند.
وي همچنين در بخش‌هايي از كتاب سياست مدينه، درباره مبادي نفس يعني نفوس اجسام آسماني، نفوس انساني و نفوس حيوانات غيرناطق و قواي نفس انساني، قواي نظري و عملي نفس، تبيين قوه متخيله، تشريح نيروي حاسّه، قوه ناطقه يعني آنچه مقوم انسان است، بحث و گفت‌وگو مي‌كند.
معرفت و شناخت نفس و احوال آن نزد ابن‌سينا نيز بسيار حائز اهميت است، به طوري كه در غالب كتاب‌ها و رسائل فلسفي خويش در باب نفس و احوال آن بحث مي‌كند. به عنوان نمونه، فن ششم از طبيعيات «الشفا» كتاب‌النفس است.
ابن‌سينا در رساله تحفه پس از آن كه مساله سعادت و خير دنيا و عقبي را تبيين مي‌كند، درباره اهميت شناخت نفس و بقاي آن مي‌نويسد: «و لكن فهم آنچه گفتم براي تو متعذر و مشكل است مگر پس از اين كه واضح و مدلل نمايم كه نفس ناطقه، فاسد و فاني نمي‌شود و براي او، عالم ديگري افضل از اين عالم لذايذي است بهتر و بالاتر از اين لذايذ حسي مادي كه در دار غربت طلب مي‌كند و اميدوارم كه به آن نعمت‌هاي الهي نايل شوي و خشنودي ملك اعلي را دريابي.»
نظريه ملاصدرا
شناخت نفس نزد ملاصدرا از اهميت ويژه‌اي برخوردار است، به طوري كه دو جلد از مجلدات كتاب عظيم «الحكمة‌المتعاليه» يعني سفر چهارم از «اسفار اربعه» عقلي را به بحث در باب نفس و احوال آن و معاد پرداخته است و همين‌طور در مشهد سوم و چهارم از كتاب «الشواهدالربوبيه» و نيز در مشرق دوم از «كتاب‌العرشيه» به بحث درباره نفس و احوال آن و معاد اختصاص داده و سرانجام اين كه وي در غالب آثار خود درباره نفس بحث كرده است و اين امر نشان مي‌دهد كه شناخت نفس و احوال آن براي وي بسيار حائز اهميت بوده است.
نظريه دكارت
اهميت معرفت نفس نزد دكارت تا آنجاست كه آن را نخستين اصل فلسفه خويش قرار مي‌دهد و تمام مسائل فلسفه خود را بر آن بنا مي‌نهد. وي براي تاسيس فلسفه جديد، علم و حكمت ارسطويي و مدرسي را طرد و ابزار تحصيل آن را بي‌نتيجه تلقي و خودش روش جديدي را براي كسب معرفت يقيني و تاسيس فلسفه جديد ابداع كرد.
كتاب «خودشناسي فلسفي» در 10 فصل سامان يافته است. اهميت معرفت نفس، تعريف نفس، ماهيت نفس، تقسيم نفس، اثبات وجود نفس، قواي نفس، عقل نظري و عملي، حدوث و بقاي نفس، سعادت و شقاوت نفس و نفس و بدن، فصول دهگانه اين اثر را تشكيل مي‌دهند.
چاپ نخست كتاب «خودشناسي فلسفي» در شمارگان 1000 نسخه، 424 صفحه و بهاي 95000 ريال راهي بازار نشر شد.
سه‌شنبه ۱۷ خرداد ۱۳۹۰ - ۱۰:۰۰
نظر شما