خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، دستاوردهاي زندگي كنوني و شيوه زيست و بهره‌وري آدمي از جهان، دنياي امروز را دگرگون كرده است. دانش امروز پهنه سده‌ها و هزاره‌ها را درنورديده و شرايطي را آفريده است كه با زندگي و گذران مردمان گذشته، نسبت چنداني ندارد. پس شگفت نيست اگر بسياري از صنايع دستي نيز كاركرد اصلي خود را از دست داده باشند يا تبديل به كالايي تزئيني و تجملي شده باشند اما اين دگرگوني نمي‌تواند به معناي ناديده گرفتن و يكسره از ياد بردن چنان ميراث گرانبهايي باشد. هر كدام از آن دست ساخت‌ها، كه در نگاه انسان امروزي تا حد شي موزه‌اي كاهش يافته‌اند، نشانه و ردپايي از گذر تاريخي و دستاورد هنري آدمي دارند.
حتي امروز هم اگر دست ساخت‌ها در برابر كالاهاي پُر زرق و برق مدرن، پا پس كشيده باشند، باز، بودن هر كدام از آنها در گوشه‌اي از محل كار و خانه ما، جلوه و معنايي به زندگي مي‌بخشد و آن را سرشار از زيبايي مي‌كند. چرا كه هر كدام از آن صنايع دستي، با سرشت و ذهنيت و نهاد آدمي آميخته شده است و با جهان‌نگري او پيوند دارد.
انسان امروزي، كه در تنگناي زندگي ماشيني و صنعتي گرفتار آمده است، چه بسا بتواند آرامش و آسودگي خود را در دست ساخت‌هايي جستجو كند كه قدمت آنها به ديرينگي تاريخ مي‌رسد و جلوه‌گاه آفرينش‌گري و خلاقيت تحسين برانگيز او به‌شمار مي‌رود.
بخشي از هنر ايران نيز، مانند هر تمدن ديگري، با صنايع دستي آن شناخته مي‌شود. اين صنايع، ريشه در تاريخ درازدامن سرزمين ما دارد و برخاسته از نيازها و شيوه نگاه ايرانيان به زندگي و جلوه‌هاي آن است؛ همچنان كه تبلور حس زيبايي‌شناسي مردم ايران هم مي‌تواند باشد. از سويي ديگر تنوع و جلوه‌هاي رنگارنگ صنايع دستي نموداري از تنوع اقوام ايراني است؛ اقوامي كه در گستره‌اي جغرافيايي گرد آمده‌اند و با همه دگرگوني‌ها، كليت يگانه و پيوسته‌اي به نام ايران را مي‌سازند.
اما پرسشي كه ناگزير پيش مي‌آيد اين است كه آيا تنوع صنايع دستي ايران، تناسبي با شناخت ما از اين دست ساخت‌ها دارد؟ به عبارت ديگر، تا كجا كوشش شده است كه صنايع دستي ايران و جلوه‌هاي متنوع آن، شناخته شود؟ آيا كتاب‌هايي كه متناسب با اين موضوع منتشر شده، پاسخگوي نياز ما براي شناخت صنايع دستي است؟
بي گمان يكي از نيازهاي ضروري در شناخت صنايع دستي، فراهم‌آوردن اطلس جامع شهرهاست. اين كار، نه تنها به دسته‌بندي علمي صنايع دستي ايران مي‌انجامد، بلكه زمينه آشنايي مخاطبان را با اين هنر ديرينه، فراهم مي‌سازد. چنين اطلسي مي‌تواند شامل انواع و محل ساخت صنايع دستي، شمار كارگاه‌ها و پراكندگي آنها، وضعيت كنوني و ميزان توليد و بازده اقتصادي صنايع دستي، تغييرات شهري و روستايي و تاثير آنها بر توليد و عرضه صنايع دستي، بحث‌هاي آموزشي، مشكلات و راهكارهاي آن، مستندنگاري و نيز طبقه‌بندي هر صنعت باشد.
براي نمونه مي‌توان شهر همدان را مثال زد كه دو رشته مهم صنايع دستي آن سفال و منبت است. طبعا بايد پيشينه تاريخي و سير تحول اين دو رشته با بيان تغييرات آن از گذشته تا به امروز آورده شود. گردآوري تمامي اطلاعات درباره كارگاه‌هاي صنايع دستي و تصويرسازي آنها، از ديگر ضرورت‌هاي تهيه چنين اطلس‌هايي خواهد بود.
به گفته اسدالله بيات، مدير کل ميراث فرهنگي، صنايعدستي و گردشگري همدان، «اطلس جامع صنايعدستي اين استان با اعتباري بالغ بر 47 ميليون تومان تدوين مي‌شود. طبق مناقصه‌اي که چند ماه پيش براي تهيه اين اطلس برگزار شد، يکي از شرکت‌هاي فعال در اين بخش تهيه آن را برعهده گرفت. مدت زماني که به اين شرکت براي تهيه اطلس جامع صنايعدستي همدان فرصت داده شده يک سال است. در اين اطلس اطلاعات جامعي از وضعيت هنرهاي سنتي و صنايعدستي استان تشريح مي‌شود. تهيه و تدوين اطلس جامع اطلاعات صنايعدستي همدان در چند فاز با هدف اجرايي مناسب‌تر و در مدت زماني کوتاه‌تر صورت مي‌گيرد.
مدير کل ميراث فرهنگي، صنايعدستي و گردشگري همدان اشاره مي‌كند که سياست‌هاي معاونت صنايعدستي همدان بر مبناي تدوين اين اطلس طرح‌ريزي مي‌شود. از اين رو مقرر شده دهداران و بخشداران رزن اطلاعات جامعي از وضعيت صنايعدستي و فعالان آن در اختيار معاونت صنايعدستي همدان قرار دهند.
ساسان قاسمي مدير اداره توسعه و ترويج معاونت هنرهاي سنتي و صنايع دستي نيز مي‌گويد: اطلس هنرهاي سنتي و صنايع دستي جزاير خليج فارس با هدف اثبات حقانيت فرهنگي و تاريخي ايران در اين موضوع، با همكاري سازمان‌هاي مناطق آزاد كيش و قشم و معاونت‌هاي هنرهاي سنتي و صنايع دستي استان‌هاي بوشهر و هرمزگان به نگارش درمي‌آيد.
مدير اداره توسعه و ترويج معاونت هنرهاي سنتي و صنايع دستي ادامه مي‌دهد: بايد نخست بر اين موضوع تحقيقات ميداني انجام شود. با معاونت هنرهاي سنتي و صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان‌هاي بوشهر و هرمزگان صحبت‌هاي ضمني شده و قرار است، اين استان‌ها همراه معاونت هنرهاي سنتي و صنايع دستي در اين زمينه به‌صورت مشترك همكاري كنند. احتمالا اين اطلس تا پايان سال آينده گردآوري مي‌شود.
قاسمي مي‌گويد: در خليج فارس 14 جزيره مسكوني وجود دارد كه ما براي گردآوري اين اطلس روي اين جزيره‌ها متمركز شده‌ايم. نكته‌اي كه بايد بدان توجه كرد اين است كه انتشار اطلس صنايع دستي شهرها، كمك بسياري براي برنامه‌ريزي آينده سازمان ميراث فرهنگي خواهد كرد.
مهيار صياديان، معاون صنايعدستي کهگيلويه و بويراحمد نيز مي‌گويد: تمامي اطلاعات هنرمندان هنرهاي سنتي و صنايعدستي کهگيلويه و بويراحمد در اطلس جامع اين استان ثبت مي‌شود. اعتبار مورد نياز براي تهيه اين اطلس از بودجه فرهنگي کارگروه اشتغال استان کهگيلويه و بويراحمد تأمين مي‌شود. اطلس صنايعدستي اين استان بانک اطلاعاتي هنرمندان را در بردارد و بيوگرافي تمامي صنعتگران کهگيلويه و بويراحمدي در اين اطلس جاي مي‌گيرد.
به گفته معاون صنايعدستي استان کهگيلويه و بويراحمد، معرفي صنايعدستي فراموش شده و در حال فراموشي ضرورت بسياري دارد، رشته‌هايي همچون سياه چادر بافي، جاجيم بافي و وريس بافي که با فراموشي فاصله چنداني ندارند در اطلس صنايعدستي اين استان قابل مشاهده خواهند بود. با توجه به اينکه تاکنون هيچ نوشته‌اي درباره صنايعدستي اين استان چاپ نشده، تهيه اين اطلس ضروري به نظر مي‌رسد.
به هر حال تلاش‌هاي بسياري براي تهيه چنين اطلس‌هايي صورت گرفته است؛ هر چند هنوز تا انتشار همه آنچه كه وعده داده شده است، راه طولاني در پيش است. اميد عزيزي، مدير كل ميراث فرهنگي استان گيلان، گفته است كه اطلس صنايع دستي استان گيلان در سال جاري منتشر خواهد شد. اين اطلس بر اساس نوع و محل توليد صنايع دستي سنتي و جديد و تعداد كارگاه‌هاي فعال خواهد بود و اطلاعات جامعي از وضعيت فعلي هنرهاي سنتي و صنايع دستي استان را در اختيار خواننده قرار خواهد داد. تاريخچه، محل استقرار، حجم توليد و معرفي مكان‌هاي توليدي از ديگر مواردي است كه در اطلس صنايع دستي استان گيلان درج خواهد شد.
پيش از اين نيز خبر انتشار اطلس صنايع دستي استان خراسان جنوبي تا پايان خرداد ماه، توسط امير انوري‌مقدم، معاون صنايع و ميراث فرهنگي استان خراسان جنوبي، منتشر شده بود. اين پروژه پژوهشي كه از بهمن ماه سال گذشته آغاز شده است، شامل تشريح وضعيت صنايع دستي استان خراسان جنوبي، سيماي عمومي استان، اقليم و آب و هوا، طبقه‌بندي صنايع دستي استان بر اساس نوع و محل توليد صنايع دستي سنتي و جديد و تعداد كارگاه‌هاي فعال موجود خواهد بود.
جمعه ۲۰ خرداد ۱۳۹۰ - ۱۰:۳۵
نظر شما