به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اثر حاضر، كوششي براي گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفي شيخ شهاب‌الدين سهروردي به جامعه فلسفي محسوب مي‌شود. اين كتاب به تحقيق و نگارش مباني فلسفه سهروردي مي‌پردازد و دستگاه فلسفي او را تنظيم و تدوين مي‌كند.

شيخ شهاب‌الدين سهروردي (549ـ587 هجري قمري) موسس و مدون حكمت اشراق است، مكتبي كه در مواجهه و چالش با مكتب‌هاي فلسفي مشائي و كلامي و تحت تاثير حكمت ذوقي و مشرقي ايرانيان قديم، سقراط و افلاطون، حكمت زرتشتي، حكمت بودايي و هندي، عرفان و تصوف اسلامي و بيش از همه، ذوق سرشار و روح حقيقت‌خواه خود سهروردي بروز و ظهور يافت. 

به يقين حكمت متعاليه صدرايي در پيدايش خود، بيش از همه مرهون حكمت اشراقي سهروردي است؛ هم در آن نظريه‌ها و مباني كه مستقيما از سهروردي برگرفته و هم در الهامات و بارقه‌هايي كه بر اثر مطالعه و سنجش و نقادي اين دستگاه فلسفي در نظام‌واره حكمت صدرايي خوش نشسته است.

با اين كه حكمت اشراقي در كنار حكمت مشائي و حكمت متعاليه، يكي از سه مكتب عمده فلسفي مسلمانان است، عوامل بسياري در طول تاريخ و به ويژه در دهه‌هاي اخير، زمينه بي‌توجهي و غفلت از اين دستگاه مهم فلسفي شده است.

يكي از عوامل بسيار مهم براي اين بي‌توجهي، اجمال، ابهام و دشواري كتاب‌ها و آثار شيخ اشراق است كه شرح‌هاي ارجمندي مانند شرح شهرزوري و شرح قطب‌الدين شيرازي نيز نتوانسته اين معضل را برطرف كند؛ به ويژه در عصر حاضر كه خواندن چنين آثار كلاسيكي، از عهده كمتر كسي برمي‌آيد و بيشتر استادان و دانشجويان، حوصله چنداني براي تدقيق و تامل در فهم چنين نوشته‌هايي ندارند و همين امر زمينه بي‌رغبتي محققان را به حكمت اشراق افزون كرده است.

اين مشكل اگرچه درباره حكمت مشاء و تا حدي حكمت متعاليه نيز صادق است، ولي دوباره‌خواني و بازنگاري آثار اين دو مكتب فلسفي به سبك‌هاي جديدتر و رايج بودن تدريس آنها، تا حد بسياري از اين مشكل كاسته است. متاسفانه درباره حكمت اشراق اين مساله تحقق نيافت.

به عقيده نويسنده، امروزه اگرچه به همت انجمن حكمت و فلسفه ايران، بين سال‌هاي 1355 ـ 1356، مجموعه مصنفات شيخ اشراق به تصحيح و تحقيق هانري كربن و دكتر سيدحسين نصر، يك‌جا چاپ شده است، ولي در اقبال به مكتب اشراقي، تاثير چنداني نگذاشته و جز معدود آثاري كه از آن زمان تاكنون در باب حكمت اشراق نگاشته شده‌اند، ديگران توجه زيادي به احيا و بازخواني اين مكتب فلسفي از خود نشان نداده‌اند.

آثار نوشته شده درباره حكمت اشراق، اگرچه همگي در خور تقديرند و جا دارد از همه كاوندگان اين مكتب سپاسگزاري شود، ولي بيشتر آنها به شرح حال و معرفي بسيار كلي از آثار و افكار سهروردي بسنده كرده‌اند. در ميان آثار نوشته شده، چند كتاب نيز به شرح برخي از رساله‌هاي فلسفي يا عرفاني شيخ اشراق پرداخته‌اند و تنها يك يا دو اثر، به طور مستقل و با تفصيل بيشتر آرا و انديشه‌هاي سهروردي و نظام اشراقي را تبيين كرده‌اند، اما اين آثار هم در عين ارزشمند بودن، به كاستي‌هايي مانند كثرت مباحث حاشيه‌اي نامرتبط با حكمت اشراق و بسنده كردن به كتاب حكمة‌الاشراق براي شرح و تبيين دستگاه اشراقي سهروردي و نداشتن دغدغه فروگشايي معضلات متني مبتلايند.

جلد نخست اين پژوهش، به خاستگاه پيدايش حكمت اشراق، تحليل كلي از سير تاريخي اين مكتب فلسفي و نيز ديدگاه‌هاي كلي ديگر سهروردي كه در نظام اشراق مطرح نمي‌شوند، مانند اصالت وجود و ماهيت، تشكيك در ماهيات، تشخص، معقولات ثانيه، طبيعيات و ... پرداخت و جلد دوم نيز كه كل مباحث نظام نوري و علم اشراقي را فرامي‌گيرد، نماياننده نظام‌واره مكتب اشراقي است.

در اثر حاضر، با توجه به احاطه حجت‌الاسلام يزدان‌پناه به كل دستگاه اشراقي، تلاش شده كاري نو و در عين حال فراگير از مباني و ديدگاه‌هاي سهروردي به صورت مستند ارايه شود.

در اين اثر، كل دستگاه اشراقي به صورت مفصل و جزء به جزء گزارش و تحليل شده و در موارد بسياري، افزون بر واكاوي مباني سهروردي، به سنجش آنها نيز پرداخته شده است.

نويسنده در گزارش از دستگاه اشراقي، تنها به كتاب ‌گران‌سنگ حكمت اشراق بسنده نكرده است، زيرا بر اساس شواهد فراوان، بسياري از ديدگاه‌ها و دست‌كم ريشه‌هاي نظريه‌هاي اشراقي سهروردي در آثار ديگر او، مانند مطارحات، تلويحات، مقاومات و ... نيز وجود دارد. افزون بر اين كه براي نشان دادن سير فكري سهروردي و چگونگي رسيدن او به حكمت اشراق، بهره‌گيري از اين آثار بسيار مناسب، بلكه ضروري است و در مواردي حل معضلات، ابهامات و غموض موجود در حكمت اشراق، تنها در سايه مراجعه به آثار ديگر سهروردي ممكن است.

در اين كتاب تلاش شده در همه موارد، پس از گزارش، تحليل و تبيين ديدگاه سهروردي، متون اصلي خود او نيز آورده و ترجمه شوند. اين كار، هم به مستندسازي گزارش‌ها و تحليل‌ها كمك مي‌كند و هم به فهم و خواندن كتاب‌هاي سهروردي ياري مي‌رساند و زمينه مراجعه مستقيم به آثار او را فراهم مي‌سازد.

همچنين براي آن كه سيماي شيخ اشراق به درستي و كامل به خواننده ارائه شود، افزون بر دستگاه اشراقي و مباني آن، ديدگاه‌هاي كلان ديگر او نيز تحليل و تبيين مي‌شود.

چاپ نخست كتاب «حكمت اشراق» (جلد دوم) در شمارگان 3000 نسخه، 534 صفحه و بهاي 63000 ريال راهي بازار نشر شده است.