خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، كتاب «كمبوجيه پادشاه سرزمين‌ها» نوشته مهوش شاهوردي منبع تاريخي مناسبي است كه خواننده را در جريان حوادث مهم روزگار كمبوجيه هخامنشي (529 ـ 523 پ. م) قرار مي‌دهد. دوره تاريخي كمبوجيه در دنياي باستان بازتاب گسترده‌اي داشت و دولت هخامنشي را درگير رويدادهاي اثرگذاري كرد. 

خواننده در ابتداي كتاب، با تكيه بر يافته‌هاي تاريخي نويسنده، درباره زاده شدن و برگزيدن كمبوجيه به جانشيني كوروش ـ پدر او ـ و نيز جنگ‌هايي كه در زمان كوروش پيش آمده بود و كمبوجيه در آنها شركت داشت، آگاهي‌هايي به دست مي‌آورد. 

نويسنده يادآور مي‌شود هنگامي كه كمبوجيه فرماندهي جنگ با «ماساژت‌ها» را برعهده داشت، تنها بيست سال (و به روايتي ديگر، هجده سال) از زندگي او مي‌گذشت؛ ضمن آن كه از چنان اعتمادي در نزد پدر برخوردار بود كه او را در زمان غيبتش، جانشين خود مي‌ساخت. بر اينها اداره قلمرو مهم بابل را هم بايد افزود. از همين رو است كه كمبوجيه را در برخي از منابع «شاه بابل» ناميده‌اند. 

از آن پس، پسر كوروش در بابل حكمروايي را به‌دست مي‌گيرد و آن اندازه از خود دور انديشي نشان مي‌دهد كه كارگزاران پادشاه سرنگون شده بابل ـ نبونيد ـ را در مقام‌هاي اداري نگهدارد. سرانجام كمبوجيه در سال 529 پ. م جانشين كوروش مي‌شود. اما او از همان آغاز با مساله شورش ايالت‌هاي هخامنشي مواجه مي‌شود. 

نويسنده، در اينجا، با تفصيل بيشتر به توضيح حوادثي مي‌پردازد كه با آن شورش‌ها ارتباط داشتند و پيش از لشكركشي كمبوجيه به مصر، روي داده بودند. به ويژه، از ديد نويسنده، سازماندهي ناوگان دريايي ايران توسط كمبوجيه، از اهميت افزون برخوردار بوده است.
«پايتخت و كوشك حكومتي كمبوجيه» و «استراتژي حكومتي كمبوجيه» از ديگر عناويني است كه در ادامه مطالب آمده است. 

نويسنده، استراتژي كمبوجيه و ديگر پادشاهان هخامنشي را براي اداره قلمرو وسيع خود، بر پايه «همكاري با برگزيدگان محلي» مي‌داند و مي‌نويسد كه آنها شخص مورد اعتمادي را به عنوان ساتراپ (شهربان) برمي‌گزيدند و مقام‌هاي اجرايي را به آنها واگذار مي‌كردند؛ ضمن آن كه ساتراپ‌ها وظايف خود را زير نظر پادشاه انجام مي‌دادند. 

به هر روي، پس از آشنايي مختصر خواننده با سازمان اداري و نظامي هخامنشيان، به رويداد مهم زمان پادشاهي كمبوجيه، يعني لشكركشي او به مصر، پرداخته شده است. نويسنده دلايل اين لشكركشي را برمي‌شمارد و به نادانسته‌ها و مجهولاتي اشاره مي‌كند كه منابع تاريخي كمكي به شناخت آنها نمي‌كنند. 

اما پيش از پرداختن منسجم‌تر به ماجراي تسخير مصر، از دين و مذهب و اعتقادات هخامنشيان ياد شده است. توضيح درباره «علت تقدس آتش در ايران باستان» و «فره ايزدي»، كه هر دو از بنيان‌هاي ديني هخامنشيان بوده‌اند، از ديگر مطالبي است كه خواننده آگاهي‌هايي درباره آنها كسب مي‌كند. 

«متحدان پارس در جنگ با مصر»، «اوضاع مصر» و «لشكركشي به قاره آفريقا»، عناويني است كه خواننده را بيشتر در جريان سلسله وقايعي مي‌گذارد كه گستره پادشاهي هخامنشيان را افزون‌ از آنچه ساخته بود كه در زمان مرگ كوروش به جاي مانده بود. در ضمن از سرنوشت فرعون، پس از دستيابي كمبوجيه به سرزمين او، و روايت‌هاي دوگانه‌اي كه در اين باره وجود دارد، سخن به ميان آمده است. 

اقدامات كمبوجيه در مصر و ديگر فعاليت‌هاي نظامي او، از موضوعات مورد بررسي اين كتاب است. به ويژه درباره لشكركشي كمبوجيه به ليبي، كارتاژ (تونس) و اتيوپي، كه در برخي موارد با ناكامي همراه بود، مطالب درخور توجهي نقل شده است. 

مساله كشته شدن «گاو آپيس» (گاو مقدس مصريان) از موضوعات مهم و بحث برانگيزي است كه نويسنده بدان توجه كرده است. او با تكيه به دلايل تاريخي، مي‌نويسد كه كاوش‌هاي باستان‌شناسي در سرزمين مصر، نشان مي‌دهد كه اين تصور كه كمبوجيه دستور كشتن آپيس را داده باشد، نادرست است. 

باز از مسايل بحث برانگيز، كه پيامدهاي مهمي نيز به‌دنبال داشت، ماجراي كشته شدن «برديا»، برادر كمبوجيه، است. نويسنده، سخن هرودوت را كه قتل برديا را به حسادت كمبوجيه نسبت مي‌دهد ، ناروا مي‌داند و در مقابل به سخن مورخ ديگر ـ « ژوستن » ـ اعتماد مي‌كند كه مغ غاصب پارس(موبد پارس)، «گئوماتا»، را قاتل برديا فرض مي‌كند. 

پس از آن موضوع شورش گئوماتا، در هنگام غيبت كمبوجيه از ايران، مورد توجه قرار گرفته است و آگاهي‌هاي بايسته‌اي در اختيار خواننده گذاشته شده است. مي‌دانيم كه سرانجام اين قيام به مرگ كمبوجيه، در راه بازگشت به ايران، و آشوب‌هاي ابتداي حكومت داريوش اول، انجاميد. 

شاهوردي ـ نويسنده كتاب ـ مرگ كمبوجيه را «مرگي مرموز» عنوان مي‌‌كند و معتقد است كه تصميم‌گيري و قضاوت درباره علت مرگ (يا خودكشي) كمبوجيه دشوار است. آنگاه به اختلاف ديدگاه مورخان در اين باره اشاره مي‌كند. 

از ديگر مطالبي كه در صفحات پاياني كتاب آمده است، مي‌توان به اين عناوين اشاره كرد: «مراسم به تخت نشستن پادشاه هخامنشي»، «آيين قضاوت و دادرسي كيفري در دوره هخامنشيان»، «نظام مالياتي دوران هخامنشي»، «زبان و خط پارسي در دوره هخامنشيان»، «نقش زنان درباري پارسي در امور سياسي» و سرانجام نتيجه‌گيري كتاب. فهرستي نيز از منابع و مآخذ مورد استناد نويسنده، در صفحات پاياني آمده است. 

چاپ نخست كتاب «كمبوجيه پادشاه سرزمين‌ها» را انتشارات خانه تاريخ و تصوير ابريشمي در 96 صفحه و به بهاي 2 هزار تومان و با شمارگان هزار نسخه، منتشر كرده است.