به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، تقیه، یکی از تعالیم اعتقادی، فقهی و اجتماعی شیعه و امری عقلانی است که خاستگاه قرآنی دارد و سنت نبوی نیز بر آن تاکید داشته است، به این معنا که به دليل شرایط خفقان و فشار گروه حاکم و برای حفظ جان و هویت، فرد عقاید واقعی خود را پنهان کرده و به مدارا و همسویی ظاهری با گروه حاکم تن دهد.
در طول تاریخ اسلام در بسیاری از حکومت‌ها، شیعه جزو اقلیت‌هایی بوده که به دلیل عقاید خود، همواره در معرض تهدید حبس، شکنجه و مرگ قرار داشته و از آنجا که نمی‌توانسته است آزادانه عقاید خود را ابراز و به وظایف دینی خود عمل کند، طبق تعلیمات دین و قرآن، به تقیه روی آورده است.
کتاب «بررسی تطبیقی تقیه در آرای شیخ انصاری و امام خمینی(ره)» در چهار فصل به موضوع تقیه می‌پردازد و در نخستين گام، علاوه بر تعریف معانی لغوی و اصطلاحی تقیه، نمونه‌هایی از تقیه در طول تاریخ پیش و پس از اسلام را بیان می‌کند.
برای تقیه از نظر لغوی، معانی مختلفي از جمله دور شدن و صیانت بیان شده و تنها در بعضی موارد، به معنای پرهیز و پنهان‌کاری نیز به کار رفته است اما از نظر اصطلاحی، علوم مختلف تفسیر، حدیث، فقه، اصول فقه و کلام، تعاریف جداگانه‌ای برای تقیه ارائه کرده‌اند. امام خمینی(ره) در تعریف جامعی از تقیه می‌فرماید: «تقیه از روی ترس و بیم برای حفظ جان، آبرو و دارایی خود یا برادران ایمانی و یا ترس از رسیدن ضرر به حوزه و کیان اسلام و اختلاف کلمه میان مسلمانان است.»
از جمله موارد بیان شده برای تقیه در تاریخ پیش از اسلام، می‌توان به تقیه اصحاب کهف و چاره‌‌ای که حضرت یوسف(ع) برای نگه داشتن برادرش نزد خود اندیشید، اشاره کرد، اما در تاریخ اسلام با نزول آیه شانزدهم سوره نحل ـ با این مضمون که اگر کسی پس از اسلام آوردن کفر بگوید مرتد است؛ مگر آن که مجبور به این کار شود، تقیه به طور رسمی به عنوان سنتی عقلایی برای نجات جان افراد، حافظ و نگهبان آنان شد.
«نسبت تقیه با دیگر مقولات فقهی» عنوان فصل دوم کتاب حاضر است. در این فصل نسبت تقیه با موضوع هايي از جمله نفاق، مداهنه، امر به معروف و نهی از منکر و اکراه و اضطرار، بررسی شده است. در این فصل در بخش تقیه و نفاق می‌خوانیم: «ادعای تقیه طلحه و زبیر و روشنگری و پرده‌برداری امام علی(ع) از نیت منافقانه آنها از بیعت با او که مدعی بودند بیعتشان با امام(ع) بر اساس تقیه بوده، شاهد دیگری است که در خطبه آن حضرت آمده است؛ ایشان می‌فرماید: به خدا سوگند، به میل و رغبتی که برای مقصد نادرستی داشتید با من بیعت نمودید و اکنون که به آن نرسیدید پیمان شکستید، زیرا شما به تقیه و ترس درباره بیعت با من از مهاجرین سزاوارتر نبودید و نرفتن شما زیر بار بیعت، پیش از آنکه در آن داخل شوید، از پیمان‌شکنی پس از پذیرفتنتان بر شما آسان‌تر بود.»
در فصل بعدی کتاب با عنوان «بررسی تطبیقی تقیه در آرای شیخ انصاری و امام خمینی(ره)» نویسنده به منابع و مصادر تشریع و تجویز تقیه پرداخته، کتاب‌هایی را که بر این امر صحه گذاشته‌اند، معرفی می‌کند که قرآن، نخستین و مهم‌ترین این منابع است و علامه مجلسی(ره) سه آیه قرآن را در باب تقیه در کتاب بحارالانوار نقل کرده است.
منابع روایی از جمله وسائل الشیعه نیز با احادیث متعددی، استعمال لفظ تقیه را به پیامبر اکرم(ص) نسبت می‌دهند. یکی دیگر از منابعی که به تقیه سفارش می‌کند، عقل است. بداهت و صراحت عقل به انسان حکم می‌کند که در مواقع احساس خطر از هیچ کوششی برای دفع آن فروگذار نکند. در این کتاب از قول محمدحسین فقیه درباره حکم عقل در تقیه آمده است: «مبدا تقیه در اصل عقل است و شرع بر آن صحه گذاشته و موارد و جایگاه آن را تنظیم و تشریح کرده است، زیرا این عقل است که به اتقا و پرهیز و دفع خطر در هر موضع و موقعی حکم می‌کند و نقش شرع در این امر، تهذیب و پیرایش آن است و موارد وجوب و حرمت آن را استثنا می‌کند.»
سه فصل نخستین کتاب حاضر را می‌توان مقدمه‌ای بر فصل نهایی دانست که با عنوان «تقیه از دیدگاه شیخ انصاری و امام خمینی(ره)» رسالت اصلی کتاب را بر دوش کشیده، به مقایسه موضوع تقیه در دیدگاه های این دو شخصیت می‌پردازد. این فصل ابتدا تقیه را در نظر امام خمینی(ره) و شیخ انصاری تعریف و احکام و اقسام فقهی آن را بیان کرده و پس از آن به طور مبسوط به مقایسه این تعاریف و فتاوا در بیان این دو بزرگوار پرداخته است. در انتهای این فصل نیز نمونه‌هایی از سیره عملی امام خمینی(ره) در تقیه بیان شده است که از این میان می‌توان به تشریح دلایل و انگیزه امام خمینی از تحریم تقیه در اعلامیه مربوط به ماجرای مدرسه فیضیه در سال 1342 اشاره کرد.
کتاب «بررسی تطبیقی تقیه در آرای شیخ انصاری و امام خمینی(ره)» با شمارگان 1000 نسخه، 127 صفحه و بهای 26000 ريال توسط موسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره) منتشر شده است.
جمعه ۶ آبان ۱۳۹۰ - ۱۶:۱۰
نظر شما