به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، بازار نشر و چاپ دیجیتال یک بازار جدید و نوپاست و بسیاری از فرایندهای آن هنوز در حال شکل‌گيري است. نشر الكترونيك به كمك ابزارهای نوين فناوری اطلاعات و ارتباطات، فرصتی منحصر به فرد برای ارتقاء و توسعه كمی و كيفی صنعت نشر در ايران فراهم ساخته است.
مجمع ناشران الكترونيك ايران از سال 1378 زير نظر معاونت فرهنگي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي تاسيس شد و اكنون حدود 350 عضو دارد، دبير اين مجمع با اشاره به بي‌تمايلي ناشران براي فعاليت در حوزه نشر ديجيتال و الكترونيك، مي‌گويد: يكي از موانع و مشكلات اصلي براي گسترش فرهنگ استفاده از نشر ديجيتال، ضعف قوانين كشور در حوزه حق مولف(كپي‌رايت) است.
حسن احمدي گفت: به دليل نبود نظارت مدون و دقيق از سوي قانونگذاران، ناشران تمايلي براي فعاليت در اين حوزه ندارند و ترجيح مي‌دهند كتاب‌هاي خود را در قالب آثار مكتوب منتشر كنند.
وي افزود: اگر وزارت فرهنگ و ارشاد براي اطمينان خاطر ناشران مصوبه يا دستورالعملي ارايه دهد، بسياري از افراد در اين بخش نيز سرمايه‌گذاري مي‌كنند.
احمدي با اشاره به علاقه‌مندي ناشران مكتوب به فعاليت در بخش ديجيتال، اظهار كرد: يكي از علاقه‌مندي‌هاي ناشران مكتوب، كتاب‌هاي صوتي است و ناشران مختلفي به فعاليت در اين حوزه علاقه دارند و تمايل دارند كه در اين حوزه نيز فعاليت داشته باشند.
وي تصريح كرد: اما دغدغه اصلي آنان نبود قانون كپي‌رايت است و اغلب از اين موضوع نگران هستند، كتابي كه با زحمات تهيه و توليد مي‌شود، مي‌توان به راحتي كپي كرد و در بازار با قيمت بسيار نازلي خريد و فروش كرد.
به گفته احمدي، اكنون زيرساخت‌ها، تكنولوژي و دانش مورد نياز كتاب‌هاي ديجيتال شامل كتاب‌هاي الكترونيك، كتاب‌هاي صوتي و ... در ايران موجود است اما به دليل نبود قوانين نظارتي و حمايتي، افراد محدودي در اين بخش فعاليت مي‌كنند.
وي همچنين درباره تعامل و رايزني با معاونت فرهنگي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و مجمع ناشران الكترونيك، يادآور شد: با رشد و گسترش فناوري‌هاي نوين در سراسر جهان، كتاب‌هاي الكترونيك و ديجيتال جايگاه ويژه‌اي پيدا كرده‌اند و خواسته و ناخواسته مورد استفاده عموم مردم جامعه قرار مي‌گيرند.
احمدي توضيح داد: در همين زمينه، برنامه‌هاي گسترده‌اي براي فرهنگسازي كتاب‌هاي الكترونيك در كشور داريم كه اميدواريم در سال 1391 اجرايي شود.
آينده نشر الكترونيك در ايران
اين روزها كه خانه‌ها كوچك شده است، بسياري از مردم ترجيح مي‌دهند به جاي خريداري و نگهداري كتاب‌هاي چاپي حجيم، از نسخه‌هاي الكترونيك و ديجيتال اين آثار استفاده كنند. آثاري كه تعداد زيادي از آن‌ها به راحتي در يك لوح فشرده گنجانده مي‌شود و جابه‌جايي‌شان سخت نيست. مرور كتاب‌هاي الكترونيك براي بسياري از افراد جذاب است و به آنان اين فرصت را مي‌دهد كه در هر موقعيت و مكاني بتوانند با استفاده از دستگاه كتابخوان الكترونيك و يا كامپيوتر همراه، كتاب مورد علاقه‌شان را مطالعه كنند.
در اين ميان رقابت شرکت‌ها و سایت‌های مختلف اینترنتی بين‌المللي نيز در اين زمينه موجب رشد و توسعه زيربناهاي استفاده از اين آثار شده است.
عابد كاظمي، كارشناس علوم (IT) با بيان اينكه لازم است تعریف مشخصی از نشر الکترونیک ارايه شود، گفت: یکی از تعاریف نسبتا جامع از نشر الکترونیک را به این صورت می‌توان ارايه داد:«هر اقدامي كه باعث شود، توليد محتوا به صورت فرمت‌هاي الكترونيكي و غيرچاپي انجام شود، به شرطی که قوانین حقوق مالکیت معنوی (کپی رایت) را نقض نکند، نشر الكترونيك است.»
وي ادامه داد: اين نشر باید بر بستر رسانه دیجیتال صورت پذیرد، گاهي اوقات ممکن است روي يك ديسكت يا يك لوح فشرده باشد و گاهی ممکن است در شبكه‌های محلي يا شبكه جهاني و وبسايت‌ها و یا بازی‌های آموزشی و چند رسانه‌ای.
كاظمي با اشاره به گستردگي استفاده از كتاب‌هاي الكترونيك روی تلفن‌های همراه اظهار كرد: تمامی این موارد، شامل تعريف نشر الكترونيك و بالطبع، قانون و مقررات نشر الكترونيك مي‌شوند، در واقع ابزارهای نوین، روش‌های انتقال محتوا را تغییر می‌دهند.
به گفته وي، در نشر الکترونیک ما ملزم به ارايه محتوا به صورت متن صرف نيستيم و اضافه بر آن صوت، تصوير، انيميشن و فيلم را در اختيار داريم و قادریم، روابط ارتباطي معنادار و منطقي را نيز به عنوان ارتباط‌هاي مختلف در كنار اين نوع نشر برقرار كنيم.
كاظمي تصريح كرد: به هر حال نشر الكترونيك، نشري است كه تمام فرآيند‌هاي نشر سنتي در آن وجود دارد به استثاي اينكه ابزارهاي ديجيتالي را در فرآيند توليد، ارتباط و انتقال ايجاد مي‌كند كه اين عوامل فعاليت‌ها را جذاب‌تر، ارزان‌تر و براي يادگيري اثرگذارتر مي‌سازد.
اين كارشناس (IT) با اشاره به فعاليت سازمان‌هاي مختلف درباره استانداردسازي نشر الكترونيك، اظهار كرد: در ايران سازمان‌هايي مانند دفتر توسعه رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کمیسیون نشر الکترونیک سازمان نظام صنفی رایانه‌ای و مجمع ناشران الكترونیكی می‌توانند متولیان استانداردسازی تعاریف و مصادیق نشر الکترونیک باشند.
وي همچنين گفت: اما متاسفانه در خبرها شنیده شده است که دفتر توسعه رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مجمع ناشران الکترونیک را فاقد مجوز اعلام كرده است و این اختلافات صرف نظر از مسايل قانونی و حقوقی مي‌تواند نشان دهنده ناپایداری یا نامشخص بودن وضعیت قانونی نشر الکترونیک در کشور باشد.
به گفته كاظمي، این در حالی است که در خلاء قانون یا متولی، شاهد افزایش و تسهیل دسترسی به ابزارهای تولید محتوای الکترونیکی در کنار افزایش شوق استفاده از آن در میان استقاده کنندگان هستیم.
وي همچنين درباره جايگاه نشر الكترونيك در ايران، گفت: زيرساخت‌هاي نشر الكترونيك در كشور وجود دارد و گاهي به حدي متنوع هستند كه در انتخاب ممكن است دچار مشكل شويم، اما نكته مهم همان گسترش فرهنگ استفاده از كتاب‌هاي كاغذي و الكترونيكي است.
كاظمي با بيان اينكه كتابخوان‌هاي سنتي معمولا تمايل چنداني به استفاده از كتاب‌هاي الكترونيكي ندارند، گفت: يكي از دلايل آن پيدا نشدن كتاب‌هاي مورد علاقه اين قشر، در قالب الكترونيكي است، اما دانش آموزان و دانشجويان علاقه‌مندي بيشتري به استفاده از كتاب‌هاي الكترونيكي نشان مي‌دهند و در واقع منابع كتاب‌هاي الكترونيكي و فرهنگ استفاده از آن در اين قشر غني تر است.
اين كارشناس (IT) همچنين درباره موانع گسترش نشر الكترونيك معتقد است، فرهنگسازی استفاده از نشر الكترونيك به همراه توسعه قوانين و فضاي كسب و كار در اين عرصه داراي اهمیت ویژه‌ای است، تدوین استانداردهای مناسب و به روز كردن آن‌ها برای تولید محتوا و مبحث كپی‌رایت برای حفاظت از حقوق قانونی پدیدآورندگان نيز موجب غناي محتوا و دلگرمي توليدكنندگان مي‌شود.
وي يادآور شد: علاوه بر آن حمايت دولت و نهادهاي متولي نشر الكترونيك نيز مي‌تواند سهم عمده‌اي در گسترش نشر الكترونيكي در كشور داشته باشد.
كاظمي همچنين درباره چگونگي گسترش فرهنگ استفاده از نشر الكترونيك در كشور توضيح داد: اكنون رویکردی براي استفاده از فناوری در آموزش و تدریس دبیران به وجود آمده که آهسته و انبوه کار خود را به پیش می‌برد، نمود این رویکرد، برگزاری جشنواره‌های تولید محتوای الکترونیکی در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و همچنین جشنواره‌های روش تدریس با استفاده از IT است. به نظر مي‌رسد اين‌گونه كارهاي زير بنايي در كنار تبديل كتاب‌هاي درسي به آثار الكترونيكي و موبايلي، مي‌تواند كمك شاياني به فرهنگ استفاده از كتاب‌هاي الكترونيكي كند.
نشر كتاب در دنیای دیجیتال بسیار ساده‌تر از نشر كتاب در ميان كوهي از دستگاه‌هاي ليتوگرافي، چاپ و صحافي پيش مي‌رود؛ در اين شيوه انتشار، نیازی به چاپخانه و صرف هزینه چاپ، نشر و توزیع و دردسرهای مربوط به آن نیست و مي‌توان با يك کلیک محتوای چند صد صفحه‌ای یک کتاب را در مقابل ديدگان مشاهده كرد.
البته اين شرايط، نگراني‌هايي را نيز براي ناشران ايجاد كرده است، اين نگراني در ايران كه جايگاه نشر ديجيتال هنوز به ثبات كافي نرسيده، بيشتر است. ناشران هراس دارند نسل كتاب‌هاي ديجيتال و الكترونيك، كتاب‌هاي چاپي آنان را از بازار خارج كند و البته در اين ميان چاپخانه‌ها نيز نگراني‌هاي مخصوص به خود را دارند و اين سياست‌هاي كلي دست به دست هم مي‌دهند تا فرهنگسازي محدود و كمتري براي گسترش كتاب‌هاي الكترونيك در كشور انجام شود.
شنبه ۲۰ اسفند ۱۳۹۰ - ۱۳:۰۵
نظر شما