به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، به نقل از ستاد خبري سراي اهل قلم بيست وپنجمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران، نشست «كتابداري و اطلاع‌رساني» با حضور داريوش عليمحمدي، غلامرضا فدايي عضو هيات علمي دانشگاه تهران و حميدرضا جمالي، عضو هيات علمي دانشگاه خوارزمي امروز (15 ارديبهشت) در سراي كارنامه نشر برگزار شد.

فدايي در ابتداي اين نشست درباره ضرورت وجود رشته كتابداري و اطلاع‌رساني، گفت: درست است كه انسان بايد همواره در حال بازبيني خود باشد، اما اگر زياد هم به دنبال ضرورت باشيم  نسبت به خودمان دچار كم‌بيني مي‌شويم.

وي ادامه داد: من رشته كتابداري را منحصر به يك حرفه نمي‌دانم و معتقدم كتابداري علمي است كه از ضرورت بازيابي اطلاعات توسط انسان برمي‌خيزد.

اين استاد كتابداري افزود: انسان به بازيابي اطلاعات نيازمند است و مفهوم كتابداري از همين نياز برخاسته، بنابراين بايد به اين رشته از موضع قوي نگاه شود.

فدايي با انتقاد از كساني كه كتابداري را تنها يك حرفه مي‌دانند، گفت:  بسياري از كتابداران به اين حرفه مشغولند، اما بايد ديد كه رشته كتابداري، مباني نظري دارد يا خير؟ اگر مباني نظري دارد مي‌توان آن را به عنوان يك رشته دانشگاهي قلمداد كرد و نگاه علمي به آن داشت.

جمالي سخنران ديگر اين نشست درخصوص ضرورت رشته كتابداري گفت: ضرورت وجود اين رشته را مي‌توان از چند زاويه بررسي كرد؛ بايد ببينيم مفهوم و حوزه‌اي كه ما درباره آن صحبت مي‌كنيم كارش چيست؟ كار كتابداري سازماندهي، اشاعه و بازيابي اطلاعات است. اينجا اين سوال مطرح مي‌شود كه آيا ضرورت نياز به بازيابي اطلاعات از بين رفته است؟ در پاسخ بايد گفت، امروزه نياز به بازيابي اطلاعات پررنگ‌تر از گذشته شده است.

وي اضافه كرد: از زاويه ديگر اين سوال نيز مطرح است كه آيا افراد ديگري هستند كه كار كتابداري را انجام دهند؟ در پاسخ بايد ديد كه آيا افراد يا سيستم‌هاي جايگزين مي‌توانند كار كتابدار را انجام دهند و يا اينكه ارزش افزوده‌اي دارند يا خير؟

عضو هيأت علمي دانشگاه خوارزمي در ادامه اظهار داشت: امروزه اگرچه سيستم‌هاي اطلاعاتي و موتورهاي جستجويي مانند گوگل كار پاسخگويي به نيازهاي اطلاعاتي افراد را انجام مي‌دهد اما هنوز هم اين سيستم‌ها قادر نيستند مانند كتابداران كار سازماندهي اطلاعات و نمايه‌سازي را به طور كامل انجام دهند.

وي ادامه داد: اكنون كه به ضرورت وجود كتابداران واقف شديم مي‌توانيم درباره ضرورت‌هاي آموزش‌هاي آكادميك و علمي آنها صحبت كنيم.

فدايي در اين باره توضيحاتي را ارايه كرد و افزود: اگر ما نگاهمان به اين رشته به سمت سازماندهي اطلاعات پيش برود مي‌توانيم از جايگزين‌هاي ديگري براي كتابداري استفاده كنيم اما بحث اصلي اين است كه ما بايد به غايت و نتيجه كار نگاه كنيم و بايد ببينيم در حال حاضر موتورهاي جستجويي مانند گوگل تا چه حد به نيازهاي اطلاعاتي كاربران پاسخ مي‌دهند و آيا مي‌توانند كاربران را سيراب كنند. پاسخ من به اين سوال منفي است چرا كه علي‌رغم اينكه اين سيستم‌ها حجم بالايي از اطلاعات را در اختيار كاربران قرار مي‌دهند با اين وجود بسياري از اين اطلاعات قابل استفاده براي كاربران نيست.

وي تأكيد كرد: بايد نگاه خود را به رشته كتابداري عوض كنيم و كاربر را محور قرار دهيم. بازيابي اطلاعات نياز كاربراني است كه فقط  از طريق كتابداري مي شود به آن‌ها پاسخ داد.  مهم‌ترين مدعيان پاسخگويي به نياز بازيابي اطلاعات كتابدارانند.

عضو هيأت علمي گروه كتابداري دانشگاه تهران در بخش ديگري از سخنانش درباره چگونگي رشته كتابداري گفت: اگر ما بر چرايي اين رشته بايستيم مي‌توانيم درباره چگونگي آن حرف بزنيم. ورود تكنولوژي به رشته كتابداري كمك بسياري كرده است و برخلاف بسياري از افراد كه معتقدند ورود تكنولوژي نياز به رشته كتابداري را از بين برده، تاكيد مي كنم اگرچه آموزش‌هاي ما بايد تكنولوژي محور باشد اما خود رشته كتابداري داراي هويت است زيرا به نياز اطلاعاتي انسان برمي‌گردد.

جمالي با بيان اين‌كه قايل به ضرورت كتابداري است گفت: تفاوت‌هاي ماهوي رشته كتابداري با ساير رشته‌ها ابهاماتي را به وجود آورده است مثلا اگر انسان گرسنه باشد براي رفع آن اقدام مي‌كند چرا كه به نياز خود، آگاهي دارد. اما بسياري از افراد نياز به اطلاعات را در خود احساس نمي‌كنند و نسبت به آن جهل دارند.

وي ادامه داد: از سوي ديگر، كتابداران نمي‌توانند ادعا كنند كه به تمام نيازهاي اطلاعاتي افراد پاسخ مي دهند. در يك مقطع زماني در غرب اين مشكل به وجود آمد كه مردم به جاي استفاده از كتابخانه به كافي‌نت مي‌رفتند ،به همين دليل در كتابخانه‌هايي مانند كتابخانه‌هاي انگلستان بسياري از خدمات ديگر مانند ارايه موسيقي، فيلم و دسترسي به اينترنت به كاربران ارايه مي‌شد.

اين مدرس كتابداري عنوان كرد: امروزه بحث واسطه‌زدايي نيز مطرح است و مراجعه‌كنندگان به كتابخانه‌ها تنها به كتابدار مرتبط نيستند و مثلا از سايت كتابخانه استفاده مي‌كنند، بنابراين بايد تكنولوژي را براي كتابداري به خدمت گرفت.

جمالي با تأكيد بر محيط رقابتي در جهان امروز افزود: اكنون افراد گاهي بدون مراجعه به كتابخانه، نياز خود را برطرف مي‌كنند، به همين دليل ما بايد همواره به دنبال بهتر شدن بوده و هوشيار باشيم.

وي تصريح كرد: ما كتابداري مي‌خواهيم كه منفعل نباشد و بداند كه چگونه تكنولوژي را در اختيار بگيرد. آموزش‌ها نيز بايد در همين راستا باشد.
فدايي در بخش پاياني اين نشست در پاسخ به اين سوال كه چه اقدامي بايد كرد تا اصالت كتابداري دوباره تعريف و نگهداري شود، گفت: اگر بحث بازيابي اطلاعات مطرح باشد بايد بگويم پيش از بوجود آمدن تكنولوژي‌هاي امروزي كتابداري وجود داشته است. بنابراين نيازي نيست كه به دنبال هويت خود بگرديم.

وي يادآوري كرد: علي‌رغم سيطره تكنولوژي، اين پديده تهديدي براي كتابداري محسوب نمي‌شود. همان‌گونه كه رشته‌هاي مهندسي از تكنولوژي استفاده مي‌كنند ما نيز مي‌توانيم اين كار را انجام دهيم و اين براي ما يك فرصت است.

اين استاد كتابداري در پايان اظهار كرد: مشكل ما اين است كه خود را دست كم مي‌گيريم. بايد سعي كنيم مخاطب را راضي نگه‌داشته و نيازهاي اطلاعاتي‌اش را پاسخ بگوييم. 

بیست و پنجمین نمایشگاه کتاب تهران از ۱۳ تا ۲۳ اردیبهشت در مصلای امام خمینی(ره) برپاست.