به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) به نقل از ستاد خبري سراي اهل قلم بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران، نشست بررسي «راهكارهاي تهيه و تدوين متون آموزشي نسخ خطي و اسناد در ايران» با حضور صادق اشكوري، غلامرضا فدايي و فريبا افكاري امروز (18 ارديبهشت) در سراي كارنامه نشر برگزار شد.

افكاري در ابتداي اين نشست درباره سابقه آموزش نسخ خطي در ايران سخناني را ارايه كرد و گفت: تاريخچه آموزش نسخ خطي در دانشگاه به سال 1350 برمي‌گردد و مرحوم ايرج افشار با تأسيس كارشناسي ارشد رشته كتابداري اقدام به تدريس سه واحد نظري و سه واحد عملي درباره نسخه‌هاي خطي و اسناد كرد.

وي ادامه داد: در اين واحدهاي درسي به فهرست‌نويسي كتاب خطي، اقسام كاغذ، انواع خوشنويسي، انواع جلد، روش‌هاي نگهداري از نسخ خطي و در حوزه اسناد به موضوعاتي چون اداره بايگاني اسناد، آرشيو ملي، تنظيم منظومه آرشيوها و غيره پرداخته شده است. در سال 69 نيز نخستين دوره رسمي كارشناسي ارشد در دانشگاه با موضوع نسخ خطي برگزار و در سال 71 نيز همين دوره در كتابخانه آستان قدس رضوي مشهد برپا شد.

افكاري با بيان اينكه بنياد ايران‌شناسي نيز در سال 88 يك دوره آموزش نسخ خطي و مرمت برگزار كرد افزود: مشكلي كه تهيه و تدوين متون درسي را در بر مي‌گيرد اين است كه در حوزه آموزش نسخه‌هاي خطي نتوانستيم متون و منابع ارزش‌مند تهيه كنيم.

وي ادامه‌ داد: استادان و پيشكسوتان اين حوزه خودشان آموزش نديده بودند و تنها با روش شاگرد و استادي به شناخت رسيدند و شايد اعتقاد به آموزش متون و نسخ خطي به شكل علمي و دانشگاهي نداشته‌اند. 

فدايي، رييس دانشكده كتابداري دانشگاه تهران در ادامه اين نشست بر ضرورت تعيين اهداف آموزش نسخ خطي گفت: نسخ خطي به عنوان بخشي از ميراث هر ملت تلقي مي‌شود كه بايد به آن توجه شود. بايد در ابتدا هدف از آموزش اين نسخ مشخص شده تا در ادامه استراتژي‌هايي براي تهيه منابع و توليد آن استخراج كرد.

وي درباره اين اهداف اضافه كرد: ممكن است هدف ما تنها از آموزش نسخ خطي ارايه و عرضه اين ميراث باشد اما گاهي هدف ما اين است كه خودمان به موجوديت خود واقف شده و فهرست نسخ را كامل كنيم و اين را به عنوان ابزاري براي محققان داخلي و خارجي ارايه كنيم.

اين استاد كتابداري افزود: رويكرد سوم نيز تصحيح نسخ خطي است كه با اين رويكرد به دو هدف پيشين نيز توجه مي‌شود. در رويكرد چهارم ما با نگاه توليد به آموزش اسناد و متون خطي مي‌پردازيم و مي‌خواهيم فهرست‌نويسي و تصحيح كنيم تا آثار جديدي توليد شده و آن را به جهانيان عرضه كنيم.

فدايي با اشاره به اينكه برخي مي‌گويند ما تاريخ علم اسلامي و ايراني نداريم افزود: گاهي مي‌تواند هدف ما اين باشد كه نشان دهيم تاريخ علم داشته و فقير نيستيم، بنابراين اهداف بايد روشن شود تا مسوولان و متوليان نسبت به موضوع توجيه شوند متأسفانه امروز بسياري از موسسات تنها براي تملك اين نسخ رقابت مي‌كنند.

وي تصريح كرد: چون اهداف ما روشن نيست طبيعي است كسي كه علاقمند نباشد به جاي راجع مرجوع مي‌شود. بايد روي اين موضوع كار تبليغاتي و اطلاع‌رساني انجام شود تا استادان هم رغبت كرده و منابع و متون را تأليف و تهيه كنند.

اشكوري مديرعامل موسسه تاريخ و علم و فرهنگ در قم، به عنوان ديگر سخنران اين مراسم درباره موضوع نشست گفت: در انجام يك تحقيق در اين موسسه متوجه شديم كه در ايران سندخوان حرفه‌ايي نداريم به همين دليل تصميم بر برگزاري دوره‌هاي آموزشي سندخواني كرديم. ما استادان بسياري در حوزه نسخ خطي داريم اما ظاهراً از اين استادان خواسته نشده تا آموزش بدهند و در صورت زمينه‌سازي براي اين كار پتانسيل‌هاي فراواني براي اين حوزه وجود دارد.

وي تأكيد كرد: تهيه كتاب‌هاي درسي كاري است كه بايد در اثر همفكري متخصصان انجام شود به ويژه در حوزه نسخ خطي كه مباحث پيچيده‌اي دارد بايد تلاش‌هاي فردي را سامان‌دهي و به تمركز گروهي تبديل و در نهايت يك كتاب را تأليف كرد.

اين كارشناس آموزش نسخ خطي در ادامه با بيان اين‌كه ساماندهي تلاش‌هاي فردي متولي مي‌خواهد اضافه كرد: ما متولي زياد داريم اما متولي عملي و دلسوز نداريم كه دغدغه آموزش داشته و از استعدادها و پتانسيل‌ها استفاده كنند.

فدايي همچنين با بيان اينكه استفاده از نسخ خطي و اسناد انگيزه مي‌خواهد گفت: موسسات خصوصي در خارج از كشور به دليل داشتن انگيزه‌هاي شخصي بسيار موفق‌تر از كارهايي آكادميك عمل مي‌كنند. متأسفانه ما در حوزه دانشگاهي در سطح كارشناسي فقط دو واحد اختياري در اين باره داريم و در واقع مي‌توان گفت تدريس نسخ خطي در دانشگاه حداقلي است و در مرحله صفر قرار دارد.

وي اعلام آمادگي كرد تا با همكاري افرادي چون اشكوري به جذب استادان متخصص در اين باره پرداخته و آموزش دانشگاهي را در اين حوزه ساماندهي كند.

اشكوري نيز ضمن استقبال از اين پيشنهاد گفت: بايد دانشگاه متولي برگزاري جلسات تخصصي در اين باره شده و در هر گرايش نسخ خطي، متخصصان اين حوزه را جمع‌آوري كرد. دستمايه برگزاري اين جلسات مي‌تواند تهيه و تدوين منابع آموزشي نسخ خطي و اسناد باشد.

بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران، از 13 ارديبهشت تا 23 ارديبهشت ماه در مصلاي امام خميني (ره) برپاست.