به گزارش خبرگزاری كتاب ایران (ایبنا)، به نقل از ستاد خبری سرای اهل قلم بیست و پنجمین نمایشگاه بين المللی کتاب تهران، مباحثی چون ارتباط آینده‌پژوهی و علمسنجی، بین‌رشته‌ای بودن این دو حوزه، مسوولیت آینده‌پژوهی در بحث علم و فناوری و تفاوت‌های این دو، محورهای نشست «علمسنجی و آینده‌پژوهی» بود که عصر دوشنبه با حضور چهار کارشناس برگزار شد.
در این نشست که از ساعت 16 در سرای کارنامه نشر نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد، دکتر عبدالرضا نوروزی چالکی، دکتر محمد حسن‌زاده، مهندس حیدری و دکتر حمزه علی نورمحمدی حضور داشتند.
نورمحمدی سخنانش را با مقدمه‌ای در باب آینده‌پژوهی آغاز کرد و گفت: علمسنجی و آینده‌پژوهی برخلاف طالع‌بینی و پیشگویی است و در این دو حوزه، از روش‌های علمی استفاده می‌شود. یکی از عوامل رشد آینده‌پژوهی را می‌توان وجود موسسه هايي دانست که در این زمینه‌ها تحقیق می‌کنند و یافته‌هایی در این حوزه‌ها دارند. برای مثال می‌توان به این پیش‌بینی اشاره کرد که در آینده هر فرد مجبور می‌شود تا هشت بار شغل خود را تغییر دهد.
وی افزود: البته چنین پیش‌بینی‌هایی به حتم اتفاق نمی‌افتند و حتی خود آینده‌پژوهان هم اذعان کرده‌اند که هیچ قطعیتی برای آینده وجود ندارد اما باید با توجه به همین موضوع ها به گونه‌ای پیش برویم که بتوانیم آینده را در دستان خود بگیریم و آن را بسازیم.
بعد از بیان مقدمه‌ای بر مبحث آینده‌پژوهی و علمسنجی، نوروزی چالکی، عضو هیات علمی دانشگاه شاهد، درباره چیستی آینده‌پژوهی چنین گفت: آینده‌پژوهی مبحثی بین‌رشته‌ای است و تاریخ، سیاست، اقتصاد و فناوری از جمله مباحثی اند که به این حوزه مربوط می‌شوند. کشورهای گوناگون هم بر اساس معیارهای خود، برنامه‌های راهبردی و آینده را ترسیم می‌کنند. برخی محققان تا 20 سال آینده و در برخی کشورها برای برنامه‌های صد سال پیش روی خود برنامه می‌ریزند و دورنماهای مختلفی را در نظر می‌گیرند.
نوروزی در ادامه از حضور این رشته‌ها در ایران سخن گفت و چنین مبحثی را در کشور بسیار جوان دانست. وی تصریح کرد: ما می‌توانیم برای آینده احتمالاتی را در نظر بگیریم و با توجه به محاسبات، چند نوع آینده را برای خود پیش‌بینی کنیم و بکوشیم به مطلوب‌ترین مقصد ممکن دست یابیم.
وی از پژوهش‌هایی در ایران سخن گفت که طبق آن نقشه علمی کشور تا سال 1404 ترسیم شده و افزود: در آینده‌پژوهی به علمسنجی نیاز است و در این حوزه باید با نگاهی به گذشته، عوامل رشد را در نظر بگیریم و بررسی کنیم که با توجه به تجربیات گذشته، چه کارهایی باید انجام دهیم تا بتوانیم پیشرفت کنیم.
این مدرس رشته علمسنجی، رابطه دو حوزه علمسنجی و آینده‌پژوهی را متقابل دانست و افزود: حوزه علمسنجی به دلیل توانایی‌اش در نگاه به تحولات گذشته، می‌تواند به آینده‌پژوهان کمک کند تا حوادث پیش‌رو را پیش‌بینی کنند.
حسن‌زاده، مدیر گروه کتابداری دانشگاه تربیت مدرس، صحبت‌هایش را با بحث درباره مفهوم علم و نگاه به آینده آغاز کرد و گفت: اگر به مفهوم علم هم دقت کنیم درمی‌یابیم که علم، آینده‌نگر است و هیچ تحقیقی انجام نمی‌شود مگر این‌که محقق نگاهی به آینده داشته باشد.
وی افزود: چون گمشده‌ای به نام حقیقت محض وجود دارد که همه به دنبال آن هستیم، این نگاه به آینده همواره وجود دارد. همین حس انسان برای شناخت ناشناخته‌ها، نشان می‌دهد که ما به دنبال کشف آینده‌ایم و این موضوع ضرورت آینده‌پژوهی را نشان می‌دهد.
نیاز به رشته جدیدی به نام «علمسنجی» و «آینده‌پژوهی» مبحث مطرح‌شده دیگر در سخنان حسن‌زاده بود. وی در این رابطه گفت: امروزه به کمک علمسنجی تلاش می‌کنیم علم را کاوش کنیم و دریابیم انتشار مطالب علمی چه سیری را طی کرده‌اند.
حسن‌زاده در ادامه گفت: در علمسنجی می‌توانیم آینده فعالیت‌های علمی را پایه‌گذاری کنیم و تمایز آینده‌پژوهی را با پیشگویی، فال‌بینی و مواردی این‌چنین نشان دهیم. این رویکرد علمی در آینده‌پژوهی است که به آن اعتبار می‌دهد.
حیدری، دیگر سخنران این نشست، درباره توجه انسان به آینده چنین گفت: این توجه از دیرباز وجود داشته. گرچه این توجه پیش از این خواسته‌ای کاذب بود اما امروز با نگاهی که افراد و جوامع به آینده دارند، این مبحث به یک نیاز تبدیل شده است.
نبود قطعیت در مسایل، از موضوع هاي دیگری بود که حیدری به آن اشاره کرد و گفت: نبود قطعیت از ویژگی‌های جهان امروز است و با شناخت نبود قطعیت‌ها، می‌توانیم بازیگران موثر این حوزه را بشناسیم، با آنان تعامل داشته باشیم و در ساخت آینده از آن کمک بگیریم.
وی در ادامه، مختصری از تاریخچه سازمان‌های آینده‌پژوهی سخن گفت و اضافه کرد: آینده‌پژوهان می‌کوشند روندهای معمول اجتماع را بشناسند تا بتوانند میان بازیگران قدیم و آینده هماهنگی و اجماع ايجاد کنند.
به اعتقاد حیدری، آینده‌پژوهی مبحثی فرارشته‌ای است و تحقیقات و پایان‌نامه‌هایی که در اکثر رشته‌ها تولید می‌شوند نگاهی به آینده دارند.
وی از انواع مختلفی که برای «آینده» می‌توان متصور شد سخن گفت و مهمترین هدف آینده‌پژوهی را شناخت آینده‌های مطلوب دانست.
در ادامه این نشست، کارشناسان به سوالات حضار در جلسه پاسخ دادند و موضوع هايي چون ارتباط این دو حوزه با سیاست‌گذاری، چالش‌های پیش رو و نقش علم و فناوری در آینده‌پژوهی را بررسی کردند.
سرای کارنامه نشر در انتهای نیم‌طبقه سالن شبستان نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران واقع شده و حضور علاقه‌مندان در آن آزاد است.
بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی كتاب تهران تا 23 اردیبهشت ماه در مصلای امام خمینی (ره) برپاست.
سه‌شنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۱ - ۱۰:۴۹
نظر شما