به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) به نقل از ستاد خبري سراي اهل قلم بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب، نشست «دسترسي به منابع اطلاعات علمي در ايران و جايگاه كتابخانه در آن» با حضور فاطمه فهيم‌نيا رييس كتابخانه دانشگاه تهران، سعيد اسدي عضو هيأت علمي كتابداري دانشگاه شاهد و حميدرضا جمالي عضو هيأت علمي دانشگاه خوارزمي، امروزسه شنبه (19 ارديبهشت) در سراي كارنامه نشر برگزار شد.

در ابتداي اين نشست، جمالي با بيان اين‌كه منابع علمي با منابع كتابخانه‌اي متفاوتند، گفت: منابع كتابخانه‌اي منابعي اند كه به صورت سنتي در كتابخانه‌ها موجودند و ما بيشتر در قالب منابع چاپي با آن سر و كار داريم اما منابع علمي ماحصل يك فعاليت پژوهشي اند و رويكرد پژوهشي در آن پررنگ است.

وي ادامه داد: متأسفانه بسياري از كتابخانه‌هاي ما از انواع منابع علمي تنها بخش‌هايي را دارند كه چاپي اند و كمتر كتابخانه‌اي در ايران داريم كه به طور مثال در زمينه پروانه‌هاي ثبت اختراع يا خود اختراع به عنوان منابع علمي آثار داشته باشند.

اين مدرس كتابداري افزود: جاي بسياري از اسناد، مدارك و توافق‌نامه‌هاي علمي در كتابخانه‌هاي ما خالي است. در كتابخانه‌ها ارايه منابع علمي نيز با سخت‌گيري بيشتري همراه است و مصداق اين موضوع را مي‌توان در ارايه پايان‌نامه‌ها به علاقه‌مندان مشاهده كرد. به صورت كلي هرآنچه مرتبط با خروج علمي باشد دچار همين وضعيت خواهد شد.

جمالي در ادامه با اشاره به تجربه كشورهاي ديگر در تجاري سازي اين منابع افزود: در كتابخانه‌هاي كشورهاي ديگر واسطه سازهايي وجود دارند كه آثار و منابع علمي را خريداري كرده و به كتابخانه‌ها مي‌فروشند اما ما در كتابخانه‌هاي خود سيستم‌هاي تجاري نداريم و اكثر منابع ما دولتي اند.

عضو هيأت علمي دانشگاه خوارزمي افزود: ديد ما به انتشار مجلات و فصلنامه‌هاي علمي نيز بيشتر فرهنگي است تا تجاري و به دليل دولتي بودن بسياري از منابع، قيمت واقعي مجلات با قيمت‌هاي درج شده روي آن متفاوت است.

وي تأكيد كرد: ما براي ارايه منابع علمي با كمبود كارگزار(واسطه) مواجه ايم و مدل اقتصادي كتابخانه‌هاي ما مهمترين ضعف ماست.
اسدي ديگر سخنران اين مراسم با اشاره به اينكه هزينه‌هاي بسياري براي خريد منابع علمي صرف مي‌شوند، گفت: با اين وجود استفاده از اين منابع بسيار كم است و بايد در اين زمينه به دانشجويان و كتابداران آموزش داده شود.

فهيم‌نيا عضو هيأت علمي گروه كتابداري دانشگاه تهران در بخش ديگر نشست با بيان اين‌كه منابع تخصصي علمي در كتابخانه‌هاي ما كم اند افزود: هرقدر در كتابخانه‌ها منابع تخصصي وجود دارند دسترسي به منابع هم محدود مي‌شود. از سوي ديگر بسياري از محدوديت‌ها نيز به دلايل اخلاقي اتفاق مي‌افتند و گاهي خود كتابداران مي‌توانند به نوعي مانع از دسترسي افراد به منابع علمي شوند.

وي بر ارايه منابع علمي از روش‌هاي غيررسمي تأكيد كرد و افزود: بايد اين روش‌ها را در اولويت قرار دهيم و از شيوه‌هاي گوناگون براي دسترس پذيري استفاده كنيم. كتابداران نيز بايد به كمك پژوهشگران بيايند چرا كه فلسفه وجود كتابخانه‌ها دسترس پذير كردن منابع است.

اين استاد دانشگاه تصريح كرد:‌ بايد دسترسي به منابع آنقدر راحت باشد كه هيچ تجارت‌هاي جانبي در اين عرصه مانند فروش پايان‌نامه در جلو دانشگاه‌ها شكل نگيرد.

وي در ادامه، از برگزاري 114 دوره تخصصي استفاده از منابع الكترونيك در دانشگاه تهران خبرداد و گفت: با برگزاري اين دوره‌ها آموزش‌هاي ويژه‌اي به كتابداران، دانشجويان، كارشناسان ارشد كتابداري استادان و ... داده شدند و به واسطه اين آموزش‌ها بسياري از مشكلات در كتابخانه دانشگاه تهران كاهش پيدا كردند.

جمالي در بخش ديگري از اين نشست با بيان اين‌كه دانشجويان به اين دليل به كتابخانه‌ها مراجعه مي‌كنند چون به روش‌هاي ديگري از دسترسي به منابع آگاهي ندارند، گفت: برگزاري جلسات آموزشي مي‌تواند در اين راستا تأثيرگذار باشد.

فهيم‌نيا همچنين بر اختلاف ميان سال ميلادي و سال شمسي تأكيد كرد و گفت: گاهي به دليل اين اختلاف ما حتي از نحوه خريد كتاب‌هاي علمي در خارج از كشور مطلع نمي‌شويم و از سوي ديگر محدوديت‌هاي مالي مشكلات بسياري براي ما به وجود آورده است.

اسدي در بخش پاياني اين نشست به برخي از نقاط ضعف كتابخانه‌ها اشاره كرد و گفت: علاوه بر آموزش نديدن كتابداران و دانشجويان، براي دسترسي به منابع اطلاع‌رساني، درباره منابع موجود در كتابخانه‌ها،  تبليغات نيزصورت نمي‌گيرد.

وي ادامه داد: تحقيقات زيادي در ايران درباره منابع علمي انجام شده و نقاط ضعف و مشكلات مطرح شده اما از آن ها استفاده  نمي‌شود. جايگاه كتابخانه‌ها نيز در محيط‌هاي دانشگاهي پايين است و به‌رغم شأن والاي كتابخانه‌ها محيط فيزيكي اين اماكن فرسوده و نامناسب است.

اين استاد دانشگاه بر امانت بين كتابخانه‌اي در كشور تأكيد كرد و گفت: اين سنت نيز در كشور وجود ندارد و از سوي ديگر منابع آكادميك ما از استاندارد خاصي پيروي نمي‌كنند. اگر هم استانداري وجود داشته باشد ما از آن آگاهي نداريم و وقتي مطلع مي‌شويم كه استانداردها تغيير پيدا كرده اند.

اسدي با اشاره به اينكه در دنياي امروزي بحث دسترس‌پذيري مطرح است تا مالكيت، گفت: بايد روي روش‌هاي مختلف دسترس پذيري كار كنيم تا مالكيت‌مان.  ضعف بودجه و مديريت نيز يكي ديگر از مشكلات ماست و بايد توجه بيشتري به اين عرصه شود.