به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، شماره 169 «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» با تمرکز بر تاریخ و تمدن اسلام و وضعیت ایران در دوره سلجوقی منتشر شد.
 
در این شماره مقالاتی چون «تاملی بر وضعیت پژوهش‌های سلجوقی در ایران»، «ناگفته‌های تاریخ و تمدن ایران در عهد سلجوقی» و «سلجوقیان متقدم در تاریخ‌نگاری سده‌های میانه و دوره معاصر» گنجانده شده است. 
 
سرسخن این شماره از نشریه، تاملی است در وضعیت پژوهش‌های سلجوقی در ایران که به قلم دکتر ناصر صدقی، استادیار تاریخ دانشگاه تبریز، نوشته شده است. وی معتقد است: «در قیاس با پژوهش‌های مربوط به دیگر ادوار تاریخی ایران، و وسعت و تنوع رخدادها و تحولات ایران در دوره سلجوقی، تحقیقات صورت گرفته درباره این دوره در ایران، دارای میراث و سابقه قابل توجهی نیست.»

صدقی در این مقاله کوشیده چرایی ‌این کم‌توجهی را تحلیل کند و به بررسی محدودیت‌های فراروی پژوهش در تاریخ ایران در این دوره بپردازد.

در ادامه و در بخش گفت‌وگو، سخنان دکتر شهرام یوسفی‌فر و دکتر مجتبی خلیفه با عنوان «ناگفته‌های تاریخ و تمدن ایران در عهد سلجوقی» آورده شده است.

در این گفت‌گو، یوسفی‌فر تاریخ دوره سلجوقیان را تاریخی «سیاسی‌شده» نامیده و خلیفه اطلاعات موجود در متون تاریخی را راجع به تاریخ سیاسی آن‌ها دانسته و این متون را نامنظم و غیر یکدست عنوان كرده است.

«تاملی بر جایگاه نخبگان دیوان‌سالار در ساختار قدرت سلجوقی» مبحثی است که محسن مومنی آن را نوشته است. وی دیوان‌سالاری سلجوقی را به لحاظ شکلی مستحکم دانسته و اعتقاد دارد این دوره وزیران بزرگی را به خود دیده است. «تعاریف و ویژگی‌های نخبگان دیوان‌سالار»، «تاثیر رقابت دیوان‌سالاران بر جایگاهشان در ساختار قدرت» و «عوامل موثر بر بی‌ثباتی جایگاه نخبگان دیوانی» برخی از موضوعاتی هستند که محور این مقاله قرار گرفته است.

یکی از اعضای هیات علمی بنیاد دانشنامه جهان اسلام، موضوع مقاله خود را برآمدن گروهی از ترکان قرار داده که از زندگی گمنام قبیله‌ای در دشت‌های اوراسیای غربی برخاسته‌اند و به رهبران امپراتورهایی در خاورمیانه و آسیای میانه تبدیل شده‌اند. حسن اسدی در این نوشتار، مطالعه منابع موجود درباره این دوره تاریخی را درخور بازخوانی‌های مکرر دانسته و معتقد است «فهم ما از تاریخ سلجوقیان به دلیل محدودیت منابع همواره ناقص و نابسنده است.»

مقاله «سلجوقیان؛ اهمیت و جایگاه سیاسی- نظامی در تاریخ ایران» نوشته امامعلی شعبانی، نقاط عطف و وجوه تمایز سیاسی و نظامی این دوره را به بحث و بررسی گذاشته است. وی به مباحثی چون «ایجاد وحدت و تمرکز سیاسی»، «طلیعه نقش‌آفرینی بافت قبیله در تاریخ تحولات ایران»، «گستردگی قلمرو»، «عصر بازتولید امپراتوری ساسانی»، «عصر سلاطین مشهور» و «سازمان سپاه قدرتمند» برخی از عناوین اصلی این مقاله هستند.

بخشی از «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» به نقد و بررسی کتاب‌های موجود در این حوزه اختصاص داده شده است. «شهر و روستا» نوشته شهرام یوسفی‌فر، «تاریخ غزان (ترکمن‌ها)؛ تاریخ، تشکیلات طایفه‌ای و حماسه‌ای» اثر فاروق سومر، «آل سلجوق» نوشته ظهیرالدین نیشابوری، «شهر و روستا در خاورمیانه، ایران و مصر در گذار به جهانی شدن» از محمدعلی چایچیان و «پهلویسم یا شبه مدرنیست در ایران» به کوشش مجتبی زارعی و رضا مختاری اصفهانی کتاب‌هایی هستند که در این شماره، نقد و بررسی شده‌اند.

«پرتوهای تلاش» عنوان بخشی دیگر از این ماهنامه «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» است که از 6 بخش تشکیل شده است. «آیین‌نامه‌های دبیران»، «مغولان»، «ساخت اجتماعی عهد مغول»، «قراخانیان»، «تمدن ایران در ایبری» و «اخبار مغولان» عناوین این بخش‌ها هستند.

گفت‌وگویی با آیت‌الله محمد صادقی تهرانی درباره علامه محمدحسین طباطبایی در بخش «دیدگاه‌های ماندگار» آمده است. حسین روحانی صدر این گفت‌وگو را انجام داده و تلاش شده زندگی، اندیشه و فعالیت‌های علاوه طباطبایی در این بخش به مخاطب شناسانده شود.

در بخش پیشخوان کتاب، 10 اثر جدید حوزه تاریخ و جغرافیا که در سال 1390 منتشر شده‌اند، معرفی شده است. «احزاب سیاسی در مازندران»، «آشنایی با تاریخ اسلام»، «تاریخ مختصر اسطوره»، «رادکان در گذر زمان» و «تاریخ سیاسی شرق گیلان؛ از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی» از جمله این آثار هستند که توضیحاتی کوتاه درباره هر یک ذکر شده است.

این نشریه به همراه لوح فشرده فهرست کتاب‌های منتشر شده در اردیبهشت ماه سال 1391 منتشر شده است.

ماهنامه تخصصی «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» ویژه خرداد ماه سال 1391 به سردبیری حبیب‌الله اسماعیلی در 128 صفحه و به بهای 1500 تومان منتشر شده است. «خانه کتاب» صاحب امتیاز این ماهنامه تخصصی اطلاع‌‌رسانی و نقد و بررسی کتاب است.