به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست پژوهشی معماری از سلسله نشست‌های پژوهشی هفته فرهنگی کشور هند و جمهوری اسلامی ایران از ساعت 14 امروز شنبه 20 خرداد، با حضور حسن بلخاری و محمدرضا پورجعفر و دبیر جلسه مهرانگیز مظاهری در تالار امیرخانی خانه هنرمندان برگزار شد.

موضوع سخنرانی بلخاری در این نشست «حکمت معماری هند» بود. او در ابتدا ضمن اشاره به این نکته که مقوله معماری با ساختمان تفاوت دارد،گفت: حکمت معماری سه ساحت و مرحله دارد؛ ماهیت سرپناه، ساختمان و معماری كه در ساحت معماری معنا مقدم بر کارکرد است.

وی افزود: زمانی‌که درباره معماری صحبت می‌شود باید دانست که مقوله مهم در این میان ابتدا معناست و سپس فرم و بناهای معماری ساخته می‌شوند تا یک مفهوم متعالی را به ذهن‌ها متبادر سازند. البته این سخن به آن معنا نیست که مقوله کارکرد در معماری هند اهمیت ندارد.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به اهمیت مفاهیم قدسی در معماری هند گفت: در تفکر هندویی، مفاهیم قدسی به صورت فرم‌های متجسد معماری را شکل داده و آن را می‌سازند، بر این اساس برای شناخت معماری هندی آشنایی با منابع و مکتوبات هندویی لازم است.

مولف کتاب «حکمت، هنر و زیبایی» در ادامه به منابع دینی هندویی اشاره کرد و گفت: دوره ودایی در هند با حضور آریایی‌ها آغاز می‌شود. منابع اصلی حکمت هند وداها، عبارت از چهار کتاب است: «وداها»، «ریگ ودا» یا کتاب نیایش‌ها، «یاجور ودا» یا کتاب نیایش کنندگان، «ساما ودا» یا کتاب سرودها و «اثروا ودا». از میان این منابع ریگ‌ودا از اهمیت بسیاری برخوردار است.

بلخاری گفت: ریگ‌ودا بر سه وجه تفسیر شده است که سومین وجه آن «اوپانیشادها» است که منابع اصلی حکمت هندویی است و بخش فلسفی وداها به شمار می‌رود. «برهمانا» نیز یکی از بخش‌های وداهاست که شامل دستورات قربانی کردن است. «وستو شاسترا» نیز زیرمجموعه این بخش‌ها به شمار می‌رود و این دانشی است در گستره معماری که بین هشت تا ده هزار سال پيش، در«وداها» از طريق الهامات دريافت شده نگاشته شده است. وستو مبانی اصلی حکمت معماری را به صورت‌ فرم‌های معماری در می‌آورد.

مولف کتاب «اسرار مکنون یک گل» در انتها با اشاره به این‌که قواعد هندسی اندام بودا حاکم بر قواعد معماری بودایی، به خصوص استوپاها ست،گفت: فرم‌های مقدس در معماری به هیچ عنوان خلق یا ساخته نمی‌شوند، بلکه هر يك منبع الهامی داشته و توسط خدایان بر انسان ظاهر می‌شوند.

محمدرضا پورجعفر یکی دیگر از سخنرانان حاضر در این نشست با موضوع سخنرانی«اشتراکات معماری هند و ایران» بود. او در ابتدا به هنر و معماری دو تمدن پیش از آریایی هند یعنی«هاراپا» و «موهنجودارو» اشاره کرد و سپس به بیان تاریخچه دین هندو و معماری معابد هند پرداخت و گفت: در دوره‌های مختلف هنر بودایی گل «لوتوس» در معابد هندو به عنوان یک نماد از اهمیت بالایی برخوردار است و این بسیار مشابهت دارد با گل لوتوسی که در تخت جمشید مشاهده می‌شود.

وی افزود: در دره بامیان افغانستان، که در زمره تمدن بودایی به شمار می‌رفت، بسیاری از نقشمایه‌های به کار رفته در آن با آثار هنر و معماری هخامنشی تشابه بسیار دارد.

مولف کتاب «معماری کلیسا» در ادامه گفت: معماری دوران هخامنشی در ایران تاثیر زیادی بر معماری سلسله «موریایی» در هند گذاشته است که از جمله این تاثیرات می‌توان به سرستون چهارشیر کاخ آشوکا اشاره کرد. آشوکا تحت تاثیر سنگ نوشته‌های پادشاهان هخامنشی ایران و با الهام از آنها دستور می‌داد تا دستورات و فرمان‌هایش را بر سنگها و ستون‌ها و درون غارها بنگارند. سنگ نبشته‌ها، ستون نوشته‌ها و غارنوشته‌های وی در بیش از سی جایگاه در هند، پاکستان و افغانستان باقی مانده است.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به این‌که در دوران‌های اشکانی و ساسانی هم شباهت‌هایی میان معماری ایرانی و معماری هندی مشاهده می‌شود گفت: باید گفت که بیشترین تاثیر را معماری دوره اسلامی بر معماری هند گذاشته است و در این میان بناهای متعددی را می‌شود مثال زد. مشهورترین این بناها و ابنیه‌ها «مسجد دهلی» و بنای «تاج محل» است. مقبره همایون شاه در دهلی نیز بسیار شبیه به معماری گنبد و بنای «سلطانیه» در زنجان است.

پورجعفر در ادامه گفت: برای مشابهت‌های موجود مابین معماری هند و معماری ایرانی – اسلامی می‌توان دلایل بیشماری را ذکر کرد که از نظر من مهمترین این دلایل عبارتند از «حضور استادان معماری ایرانی در هند»، «فرهنگ مشابه واژه‌های معماری میان ایران و هند»، «وصلت پادشاهان و بزرگان هندی با ایرانیان و حضور عروس‌های برنامه‌ریز ایرانی در هند»، «حضور هنرمندان ایرانی، ادبا و شعرا در هند»، «حضور سیاست مداران ایرانی در هند» و «ارتباطات قبل از اسلام تمدن‌های ایرانی با تمدن‌های هندی».

پورجعفر در ادامه با ارایه اسلایدهایی به بیان دوره‌های مختلف تاریخی هند همراه با مثال‌هایی از معماری هر دوره پرداخت و این ابنیه‌ را با بناهایی از معماری ایرانی مورد همسنجی قرار داد.

نشست پژوهشی معماری از سلسله نشست‌های پژوهشی هفته فرهنگی کشور هند و جمهوری اسلامی ایران از ساعت 14 امروز شنبه 20 خرداد، با حضور حسن بلخاری با مقاله «حکمت معماری هند» و محمدرضا پورجعفر با مقاله «اشتراکات معماری هند و ایران» در تالار امیرخانی خانه هنرمندان برگزار شد.