به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سمینار پایانی هفته فرهنگی ایران و هند با عنوان «روابط فرهنگی، تمدنی و ادبی هند و ایران» عصر سه‌شنبه 23 خردادماه با حضور بهمن نامورمطلق، معاون پژوهشی خانه هنرمندان ایران، محمدرضا نصیری، دبیر فرهنگستان زبان و ادب فارسی، محمود جعفری‌دهقی، استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران و کریم نجفی، رایزن فرهنگی سابق ایران در کشور هند در تالار جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

در این جلسه دکتر نامورمطلق با انتقاد از بی‌توجهی به رویکردهای مطالعاتی در بررسی‌های صورت گرفته درباره اشتراکات تمدنی ایران و هند گفت: هر چند بیان اشتراکات بسیار مغتنم است اما مقوله رویکرد را نمی‌توان به آسانی کنار گذاشت. ما باید بتوانیم اشتراکات میان ایران و هند از جمله اسطوره‌ها را با یک علم بومی تحلیل کنیم که امیدوارم در آینده بتوانیم همراه با استادان هندی به این مقوله بپردازیم.

وی ادامه داد: کسانی مانند «ژرژ دومزیل» و «ماکس مولر» از زاویه دیدی خاص و همراه با یک رویکرد مطالعاتی درباره اساطیر بحث کرده‌اند، در حالی که ما همواره از داشتن یک رویکرد مناسب در این مطالعات غفلت کرده‌ایم. از سوی دیگر هندی‌ها نیز در این زمینه بسیار کار کرده و پیشرفت‌های فراوانی داشته‌اند.

در این جلسه دکتر جعفری‌دهقی به ارایه سخنانی درباره اشتراکات اسطوره‌ای و فرهنگی ایران و هند پرداخت و گفت: در قدیمی‌ترین اسناد و منابع مکتوب که ارتباط بین ایران و هند را نشان می‌دهند آمده است که ایرانیان و هندی‌ها از اقوام هند و اروپایی هستند که از ابتدا با هم زیست می‌کرده و سپس از هم جدا شدند. طبیعتا وقتی زیست این اقوام با هم بوده بنابراین باید اشتراکات بسیاری در زمینه زبان و فرهنگ داشته باشند.

وی افزود: «اوستا» و «وداها» دو متون کهن ایران و هند است که تا به امروز باقیمانده‌اند، این دو کتاب زبان مشترکی دارند و از لحاظ ساخت، دستور زبان و حتی از نظر برخی واژه‌ها با هم مشترکند.

استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران در ادامه به بیان اشتراکات و شباهت‌های اسطوره‌های هند و ایران پرداخت و پس از بیان چند مثال گفت: در اساطیر هر دو فرهنگ به خدایان، صفت‌های انسانی داده شده است.

جعفری افزود: یکی از ویژگی‌های دوره پادشاهان ساسانی، پیدایش تحول در زمینه علم و دانش بود. اشتیاق خسرو پرویز، پادشاه ایران به ترجمه متون فلسفی، نجوم و پزشکی بسیار بود. در آن زمان چند کتاب از سانسکریت به پهلوی برگردان شد و در سال‌های بعد نیز آن آثار از پهلوی به عربی ترجمه شد. در بحث نجوم و ستاره‌شناسی نیز ایرانیان از مکتوبات هندی بهره فراوان بردند که کتاب‌های «تنکلوشا» و «زیج شهریاری» حاصل این بهره‌برداری‌ها است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: «کلیله و دمنه» ترجمه‌ای از متن سانسکریت «پنجه تنتره» (کلیله و دمنه) است. همچنین متونی مانند «طوطی‌نامه»، «سندبادنامه» و «اسکندرنامه» نیز کتاب‌های ادبی و تاریخی‌اند که پشتوانه ما در ادبیات و تاریخ بوده و بعدها در دوران اسلامی همه به عربی ترجمه و حاشیه‌نویسی شدند.

در ادامه این نشست، کریم نجفی، استاد مطالعات تطبیقی و رایزن فرهنگی سابق ایران در کشور هند گفت: ارتباطات ایران و هند به دوران پیش از اسلام بازمی‌گردد. بر سقف غار «آجانتا» تصویر گروه ایرانی که در زمان ساسانیان به هند سفر کرده‌اند نقاشی شده است که برزویه طبیب نیز در آن هیات حضور داشت. کتاب «پنجه تنتره» (کلیله و دمنه) سوغات این سفر برای ایرانیان است. نکته جالب آن است که نسخه اصلی این کتاب وجود ندارد و از زبان فارسی به تمامی زبان‌ها ترجمه شده است، به گونه‌ای که هم‌اکنون در دنیا 40 شرح و ترجمه از «کلیله و دمنه» وجود دارد.

این استاد دانشگاه با اشاره به دیدگاه‌های مهم «نهرو» درباره ایران افزود: نگاه توحیدی در کتاب «اوپانیشادها» یا «سرّ اکبر» وجود دارد و علامه طباطبایی نیز در المیزان درباره آن گفته است: «آن‌چه از اوپانیشادها بیرون می‌آید توحید محض است.»

محمدرضا نصیری، دبیر فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در این نشست اظهار کرد: از منظر فرهنگ و تمدن نمی‌توان هند را از ایران جدا کرد و نمی‌توان در نوشتن تاریخ، ادبیات و مسایل زیرمجموعه فرهنگ ایرانی به مآخذ هندی بی‌تفاوت بود.

وی فرهنگ هند و ایران را جدایی‌ناپذیر دانست و افزود: زبان فارسی، زبان رسمی هند نیز بوده است و بسیاری از منابع ارزشمند ادبی و هنری ما در هند نوشته شده که این گنجینه‌ها هم‌اکنون در اختیار ما هستند و ما باید در راستای تبادلات هرچه بهتر فرهنگی، مطالعات جدی با محوریت این آثار انجام دهیم. 

هفته فرهنگی ایران و هند، با پریایی نشست‌های متعدد درباره ادبیات، تاریخ، هنر و فرهنگ ایران و هند از 18 تا 23 خردادماه در خانه هنرمندان ایران برگزار شد.