به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دوازدهمین نشست از سلسله درس‌های «شاهنامه‌پژوهی» عصر دیروز (10 مرداد) از ساعت 16 با حضور احمد ابومحبوب، مدرس این دوره و جمعی از علاقه‌مندان به شاهنامه در سرای اهل قلم برگزار شد.

ابومحبوب در آغاز سخنانش گفت: زمانی‌‌که ایرج کشته شد، حاکمیت سرزمین‌های دیگر زیر نظر سلم و تور ادامه داشت، اما تاج و تخت ایرج بی‌ شاه و در دست فریدون ماند.

وی  به عشق ایرج به همسرش ماه‌آفرید و به دنیا آمدن فرزند ایرج پس از درگذشت او اشاره کرد و گفت: در این داستان فریدون منتظر به دنیا آمدن فرزندی بود که انتقام ایرج را بگیرد، اما سوال این است که چرا فریدون خود انتقام نگرفت، آیا تردید داشت، یا توان و جرات این عمل را نداشت.

این پژوهشگر ادامه داد: در حقیقت کارکرد فریدون در داستان‌های «شاهنامه» انتقام‌گیری نیست و انتقام‌گیری به نسل بعدی واگذار می‌شود. ماه‌آفرید دختری به دنيا می‌آورد و در این داستان‌ ادامه نسل و انتقال قدرت از طریق زن صورت می‌گیرد. بنابراین به نوعی ریشه‌های زن‌سالاری دیده می‌شود.

وی با تاکید بر این مساله که دختر تداوم نسل است و برای جنگ و انتقام زاده نشده است، اظهار کرد: سلم و تور با کشتن ایرج نشانگر از میان بردن یک نسل یا تبار هستند. حال این تبار با کشتن ایرج از میان نرفت، بلکه با فرزند دختر او ادامه یافت. زنده ماندن یک نسل خود نوعی انتقام‌گیری علیه نابودی آن نسل و تبار است.

ابومحبوب در توضیح بیشتر این موضوع گفت: در دوره‌های زن‌سالاری یا مادرشاهی در تاریخ بشر نسب فرزند به زن و نه مرد باز می‌گشته است. در تاریخ اسلام هم چنین است و نسب پیامبر با حضرت فاطمه (س) ادامه می‌یابد. در دیگر مذهب‌ها مانند آیین مسیحیت هم پیامبری از طریق حضرت مریم و فرزند او ادامه می‌یابد.

وی ادامه داد: ایرج نماد ایران است اما با کشته شدن او نابود نشد بلکه با دختر او ماه‌آفرید ادامه می‌یابد. ارتباط نام همسر ایرج با ماه نکته مهمی است که باید به آن توجه کرد. همچنین نباید فراموش کرد که نخستین سالشمار بشری قمری است؛ چراکه تحول و تغییر ماه کاملا مشخص بوده است.

این پژوهشگر تاکید کرد: در تاریخ اسطوره‌ای می‌بینیم که در دوره‌هایی از این تاریخ ماه مقدس است و به‌طور کلی این مساله نشان می‌دهد در دوره‌ای از تاریخ ما، ماه‌پرستی یا نمادهایی از ماه‌پرستی رواج داشته است.

وی در ادامه ابیاتی از «شاهنامه» را قرائت کرد که بر بزرگ شدن و زیبا‌رویی فرزند ایرج دلالت داشت و ماجرای ازدواج او را شرح می‌داد. این دختر با «پشنگ» برادر زاده فریدون ازدواج می‌کند. پشنگ از نسل جمشید است. این دختر پسری به دنیا می‌آورد که او را منوچهر می‌نامند. منوچهر از نظر چهره بسیار شبیه ایرج بوده است.

ابومحبوب توضیح داد: از سوی دیگر منوچهر خصلت اهورایی می‌یابد و به نوعی آسمانی است. دوران مرگ ایرج، به دنیا آمدن دخترش و بزرگ شدن او و همچنین تولد منوچهر و دوره رشد و نمو او در «شاهنامه» دوره سکون و خاموشی است و هیچ مرز و محدودیت زمانی برای آن مشخص نشده است.

وی ضمن قرائت ابیاتی از این داستان به چند نماد اسطوره‌ای مانند «پلنگ» و «هفت» رسید و در توضیح این نمادها تشریح کرد: پلنگ با شب ارتباط دارد. همچنین عدد هفت یک عدد و نماد خورشیدی است و از آیین میترایی وارد تمامی ادیان و تفکرات پس از خودش شده است. هفت نوعی کمال عقلی و انسانی را نشان می‌دهد چراکه به دو عدد سه و چهار تقسیم می‌شود که نماد زن و مرد هستند و اتحاد این دو عدد یک انسان کامل است.

ابومحبوب ادامه داد: عدد هفت از تجزیه نور خورشید گرفته شده است و برهمین اساس نماد ظهور میترا به حساب می‌آید، اما در ارتباط با پلنگ تمام مفسران تورات آن‌را نشان سرزمین پارس گرفته‌اند، همچنین به‌طور کامل با ماه ارتباط دارد. از سوی دیگر در آیین‌های اقوام آسیایی تمامی شمن‌ها (افرادی که ادعا داشته‌اند که با جهان ماورا در ارتباط بوده‌اند) برای مراسم تشییع و در نیایش‌ها پوست پلنگ بر تن می‌کرده‌اند.

وی افزود: پوست پلنگ نماد خدای شر و پوشیدن پوست او نماد کشته شدن خدای شر بوده است. همچنین در آیین‌های جادویی بدین معنا بوده که قربانی دارای فضیلت است. در داستان «شاهنامه» پلنگ نماد فضیلت ایرج است که منوچهر به آن دست می‌یابد.

بخش‌های دیگر این داستان اشاره به این موضوع دارد که منوچهر به پادشاهی انتخاب می‌شود و در این بخش نیز نمادهای اسطوره‌ای مانند «زبرجد» مطرح می‌شود.

در اسطوره‌ها سنگ‌های قیمتی و جواهرات نماد شناخت و معرفت است و به نوعی به مفهوم گنج پنهان هستند.

ابومحبوب در پایان این جلسه گفت: زبرجد در افسانه‌ها و اسطوره‌ها نماد بصیرت و خرد و آگاهی است که در آن دوراندیشی نیز وجود دارد. زبرجد نمادی بر تاج منوچهر است و نشان می‌دهد که منوچهر به نوعی خرد اهورایی و جنبه اهورایی دارد و پیش‌بین است. همچنین در این داستان سلم و تور، ستمگر و ایرج و فریدون، ستم‌دیده هستند.

دوازدهمین نشست از مجموعه درس‌های «شاهنامه‌پژوهی» سه‌شنبه (10 مرداد)  در سرای اهل قلم، واقع در خیابان انقلاب، خیابان فلسطین جنوبی، کوچه خواجه‌نصیر، شماره دو برگزار شد.