طیفی که در یک قطب آن ظاهر (بیرون) و در قطب دیگر باطن (اندرون) وجود دارد
ویلیام بی‌من، در مورد جایگاه ظاهر و باطن در ایرانیان معاصر می‌نویسد: موضوع و مضمون بسیاری از ضرب‌المثل‌ها و پند و اندرزهای مشهور و نیز گفت‌وگوهای روزمره ایرانیان را دو مضمون ظاهر و باطن تشکیل می‌دهد. از ضرب‌المثل مشهور «خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو» گرفته تا اظهارنظر زنی از اهالی روستای گواکی که درباره دامادش پس از ده سال به من می‌گفت: «خب، او تا حالا برای ما داماد خوبی بوده است اما هنوز از ظاهر و باطنش سر درنیاورده‌ایم». این سخن به مفهوم آن است که باطن هر کس همچون چاهی عمیق، تاریک و پر رمز و راز است. پس باید راه‌ها و روش‌های خاصی هم برای دسترسی به آن وجود داشته باشد... گفت‌وگو با ایرانیان نشان می‌دهد که آن‌ها باطن را جایگاه قوی‌ترین اعتقادات و عواطف شخصی می‌دانند. در مقابل، ظاهر، عرصه رفتار کنترل شده است. عرصه رعایت آداب و گفتار و کردار سنجیده است. عرصه‌ای است که در آن حدود و ثغور روابط اجتماعی به دقت تعیین شده و رعایت می‌شود.

صفحه 82 / ریشه‌های فرهنگی ارتباط در ایران/ دکتر مهدی محسنیان راد/ انتشارات چاپار/ چاپ دوم/ سال1390/ 166 صفحه/ 4500 تومان