رضا نظریان در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، با اشاره به این‌که این کتاب نخستین اثر او به‌شمار می‌آید، عنوان کرد: نوشتار حاضر به بیان آداب و شرایط دعا می‌پردازد. ارایه تقسیم‌بندی درباره زما‌ن‌های دعا، بهترین ماه‌ها، ساعات و لحظاتی که دعا به اجابت نزدیک‌تر است، از موضوعات این اثرند.

وی در پاسخ به این سوال که «چه تعریفی از دعا ارایه می‌کند؟ و دعا کردن چه ضرورتی دارد؟» گفت: دعا نوعی عبادت به‌شمار می‌آید و جزو درخواست‌هاست. نماز هم نوعی دعاست که بیان روزانه آن واجب شده است. نیاز هر انسانی است که با معبود خود ارتباط داشته باشد با قطع این ارتباط انسان احساس تنهایی خواهد کرد. 

پژوهشگر حوزه اخلاق و اعتقادات با اشاره به این که در جهنم ارتباط انسان‌ها با خداوند قطع می‌شود، عنوان کرد: با دعاکردن در دنیا از خداوند به عنوان یک پشتوانه یاد می‌کنیم حتی زمانی که به سوی او نمی‌رویم. دعا در تمام ادیان الهی جای دارد. در این اثر هم دیدگاه‌های آیین‌های مختلف درباره روش و اهمیت دعا ذکر شده‌اند.
 
نویسنده کتاب «آداب دعا و چرا دعاهای ما مستجاب نمی‌شود...» در پاسخ به این سوال که «چگونه متوجه می‌شویم دعایی مستجاب نمی‌شود؟» اظهار کرد: این تصور علت‌های متفاوتی دارد. در حالتی ممکن است استجابت را درک نکرده باشیم و استجابت آن درخواست را در اجابت فوری آن بدانیم در بسیاری از موارد نیز در نحوه و زمان استجابت دعا، مصحلتی در کار است. همچنان که در احادیث آمده است؛ وقتی بنده برای استجابت حاجتش التماس و زاری می‌کند، ملائکه این درخواست را نزد معبود عنوان می‌کنند و خداوند می‌گوید با اجابت این دعا دری از درهای جهنم بر او گشوده می‌شد، که من آن در را بستم. 

نظریان با بیان این که گاهی نیز خداوند راز و نیاز را دوست دارد و نمی‌خواهد در همان لحظه دعای وی اجابت شود، گفت: از آنجایی که در هنگام بروز مشکلات ارتباط بیشتری با خداوند برقرار می‌کنیم و به محض اجابت دعا از او فاصله می‌گیریم، خداوند برای آن که بنده از او دور نشود، همچنان اجابت دعای او را در مواردی به تعویق می‌اندازد. به طول انجامیدن اجابت دعا نیز سعادتی برای بشر به‌شمار می‌آید، همچنان که در این کتاب نیز با استناد به روایاتی به این نکته اشاره شده است. 

پژوهشگر حوزه اخلاق و اعتقادات برای تبیین حالات گوناگون انسان در هنگام دعا کردن، بیان کرد: در بخشی از «آداب دعا» اجابت دعا را با زندگی تحصیلی یک دانش‌آموز مقایسه کرده‌ام. دانش‌آموزان در پایان مقاطع تحصیلی سه سرنوشت را برای خود رقم می‌زنند، نخست آن که ممکن است قبول شوند، یعنی بهشتی خواهند شد یا رد می‌شوند که همانا ورود به جهنم است یا تجدید خواهند شد، به این معنا که باید برای تعیین وضعیت نهایی خود در عالم برزخ زندگی کنند. 

وی ادامه داد: افرادی که وارد بهشت می‌شوند مشابه دانش‌آموزانی هستند که وارد دانشگاه می‌شوند به افرادی که در مراتب بالاتری قرار دارند، غبطه می‌خورند. افراد مردود شده یا جهنمیان هم به سایر افراد غبطه خواهند خورد. بر اساس روایات حساب خیلی از افراد را خداوند در دنیا پاک می‌کند، نظیر ابرقدرت‌هایی مثل صدام که تمام کارهایی که خواسته‌اند، انجام داده‌اند و حسابشان با خدا پاک شده، این افراد از فرصت‌ها و قدرت‌هایی که داشتند به درستی استفاده نکرده‌اند و راهی جهنم می‌شوند. در این میان این پرسش مطرح می‌شود که آیا این افراد کارهای نیکی در زندگی خود نداشته‌اند؟ و پاسخ آن است که به دلیل کارهای خوبشان خداوند فرصت‌ها یا توانمندی‌هایی را در این دنیا به آن‌‌ها داده است، اما آن‌ها از این قدرت به‌خوبی استفاده نکرده‌اند. همچنان که افراد دیگری با تحمل مصائب و سختی‌های فراوان حسابشان در دنیا پاک شده و با وجود داشتن کارهای بد نیز با مصائب دنیا تسویه حساب و بهشتی می‌شوند. 

نظریان در بخشی از کتابش به بهترین لحظه و بهترین مکان دعا پرداخته است. او در این باره عنوان کرد: ماه‌های رجب، شعبان و به‌ویژه ماه رمضان و شب قدر در شمار بهترین زمان‌های دعا عنوان شده‌اند. در این میان بهترین زمان‌ 27 رجب، 13 رجب، شب قدر و روز عرفه است. روز عرفه روز دعا و نیایش نام دارد. امام حسین(ع) و در روز عرفه در صحرای عرفه حدیث دارند که هرکه خواسته‌ای داشته باشد و به کس دیگری متوسل شود، اشتباه کرده چون خداوند در این روز هیچ‌کس را دست خالی برنمی‌گرداند. 

وی مساجد را در شمار بهترین مکان‌ها برای دعا و درخواست از خدای متعال یاد کرد و توضیح داد: در میان مساجد مسجد الحرام، مسجد النبی و مسجد کوفه به ترتیب از مساجد با اهمیت در حوزه استجابت دعایند. ‌پس از این مکان‌ها، حرم‌های معصومین(ع) و سرزمین عرفات در شمار جاهایی هستند که دعا کردن در آن‌ها خیلی سفارش شده است.

نظریان در پاسخ به این سوال که «شرایط فردی استجابت دعا چیست و در اثر خود چگونه به این موارد پرداخته‌ است؟» گفت: با استناد به اصول کافی، بحارالانوار و کتاب‌هایی در این زمینه، عنوان کرده‌ام که درخواست‌های بشری باید با عقل و عرف مطابقت داشته باشند. نباید در وجود دعاکننده لقمه‌ای از حرام وجود داشته باشد. همچنین دعاها نباید یک طرفه باشند. دعا بهتر است به صورت جمع باشد و برای مومنان دیگر هم دعا کنیم. نباید درخواست‌هایی داشته باشیم که ناروا و غیرممکن‌اند. 

وی افزود: در این اثر به بخشی از سخنان «ابراهیم ادهم» درباره دعا کردن پرداخته‌ام. عده‌ای نزد وی آمدند و از او پرسیدند چرا دعاهای ما مستجاب نمی‌شوند؟ در صورتی که خداوند در قرآن فرموده‌اند، «مرا بخوانید تا اجابت کنم شما را» ایشان پاسخ می‌دهند: شاید دعاهایتان صافی ندارد و دل‌های شما بی‌آلایش نیست. شما خدا را شناختید ولی حقش را ادا نکرده‌اید. قرآن را تلاوت می‌کنید، اما به آن عمل نمی‌کنید. ادای احترام به پیغمبر می‌کنید اما با اولادش دشمنی دارید. علاقه به بهشت دارید، اما برای ورود به آن کاری نمی‌کنید. اقرار به مرگ دارید اما برای ورود به آن آماده نمی‌شوید. ادعای دشمنی با شیطان دارید اما در عمل با او دوستی می‌کنید. 

وی در پاسخ به این سوال که «برخی از دعاها ممکن است منفی باشند به این معنا که فردی در حالت ناراحتی و ظلم بدبختی فرد دیگری را درخواست کند یا به عبارت دیگر او را نفرین کند. در این حالت وی و درخواست‌های او مشمول چه  شرایطی هستند؟» گفت: پرداختن به این نکته، جالب توجه است، نکته‌ای که در نگارش کتاب «آداب دعا و چرا دعاهای ما مستجاب نمی‌شود...» به آن نپرداختم اما به عنوان یک پیشنهاد در ویرایش بعدی این اثر به این موضوع نیز خواهم پرداخت.
 
وی توصیه کرد: بهتر است دعا را مانند یک عبادت بدانیم و تحقیق کنیم چه جاهایی نباید دعا کرد و اگر دعا استجابت نمی‌شود چه دلایلی دارد. در آن صورت در می‌یابیم اصرار بر آن دعاها صلاح نیست. باید بدانیم خداوند دعاهای مومنان را برآورده می‌کند، اگر هم اجابت نکرد، ممکن است مجازات کار افراد باشد یا آن را برای آخرت او ذخیره کند. 

نظریان در پاسخ به این سوال که «آیا درست است بگوییم خداوند هرآنچه به صلاح ماست در اختیارمان قرار خواهد داد و نیازی به دعا کردن نیست؟ آیا با دعا جایگاه انسان‌ها در دنیا تغییر خواهد کرد؟» عنوان کرد: خیر همچنان که در بخشی از این کتاب با استناد به دیدگاه‌های آیت‌الله مجتبی‌تهرانی آمده است؛ بهترین شکل دعا در حالت سجده است، وقتی انسان دعا می‌کند باید بهترین‌ها را از خداوند طلب کند و بگوید آنچه را به همه خوبان دادی به من عطا کن. انسان نباید به خواسته‌‌های کم قانع شود و از خداوند بهترین‌ها و بالاترین‌ها را در هنگام دعا بخواهد. بهترین دعا درخواست حاجات دنیوی و اخروی است. در هنگام دعا انسان باید خود را خار و ذلیل بداند و از معبود بالاترین‌ها را طلب کند. 

رضا نظریان، پرستاری علاقه‌مند به تحقیق و تالیف در حوزه مباحث اخلاقی و اعتقادی است. «آداب دعا» نخستین اثر منتشر شده او به‌شمار می‌آید. وی اکنون در حال تدوین مجموعه‌ای از داستان‌های اخلاقی و اعتقادی است و تصمیم دارد آن را در آینده نزدیک در قالب کشکول منتشر کند.

نخستین چاپ کتاب «آداب دعا و چرا دعاهای ما مستجاب نمی‌شود...» را انتشارات سفیر اردهال با شمارگان دوهزار و 200 نسخه در 248 صفحه به بهای 70 هزار ريال به‌تازگی روانه بازار نشر کرده است.